Cấp xã có thể tự lập, phê duyệt quy hoạch khi đủ năng lực

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn cho biết, sửa đổi Luật nhằm mục tiêu hoàn thiện hệ thống quy hoạch đô thị và nông thôn, làm rõ mối quan hệ với hệ thống quy hoạch quốc gia và quy hoạch ngành; phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, xác định rõ phạm vi, đối tượng lập quy hoạch thay cho cách tiếp cận cũ vốn dựa vào đơn vị hành chính; làm rõ các cấp độ quy hoạch, rút ngắn quy trình từ quy hoạch chung đến quản lý, tránh hình thức, bảo đảm khả thi; tăng cường phân cấp, phân quyền, làm rõ trách nhiệm từng cấp chính quyền và đơn giản hóa thủ tục hành chính...

Quy trình lập quy hoạch sẽ có thể rút ngắn, chỉ còn hai cấp là quy hoạch chung (bao gồm nội dung phân khu) và quy hoạch chi tiết gắn với dự án. Các nhiệm vụ lập quy hoạch cũng được tinh giản, bỏ bớt thủ tục không cần thiết, chỉ giữ lại yêu cầu như "đầu bài" để tư vấn nghiên cứu. Việc này nhằm giảm độ trễ, rút ngắn thời gian triển khai dự án.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho biết, một điểm mới quan trọng trong dự thảo Luật là phân cấp mạnh mẽ và linh hoạt. Theo đó, cấp xã có thể tự lập, phê duyệt quy hoạch khi đủ năng lực. Trường hợp vùng sâu, vùng xa chưa bảo đảm năng lực, cấp tỉnh sẽ trực tiếp hỗ trợ và quyết định.

Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn cho biết, quy hoạch đô thị và nông thôn gồm đầy đủ chỉ tiêu kỹ thuật, kinh tế - xã hội, quy chuẩn xây dựng; nhờ đó, có thể thay thế cho nhiều quy hoạch khác, kể cả kế hoạch sử dụng đất. "Đây là công cụ kỹ thuật, khoa học, gắn chặt với phân bổ không gian, xác định công trình, dự án cụ thể, không chỉ là những chỉ tiêu tăng trưởng chung chung", Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn nhấn mạnh.

Liên quan đến dự thảo Nghị quyết về phân loại đô thị, lãnh đạo Bộ Xây dựng cho biết, mục tiêu đặt ra là đánh giá chất lượng quy hoạch, hạ tầng và mức độ phát triển đô thị; gắn với nhu cầu xem xét để chuyển từ xã thành phường hoặc tỉnh trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Hệ thống phân loại tập hợp nhiều tiêu chí và tiêu chuẩn, vừa là sản phẩm, vừa là đầu vào cho công tác quy hoạch.

Trên cơ sở đó, Bộ Xây dựng đề xuất 3 nhóm tiêu chí chính để đánh giá phân loại đô thị: Vai trò, vị trí và chức năng (chính trị, hành chính, kinh tế, văn hóa - xã hội, trung tâm tổng hợp hay chuyên ngành); mức độ đô thị hóa (quy mô dân số, tỷ lệ lao động phi nông nghiệp, tỷ lệ dân số đô thị - nông thôn); trình độ phát triển hạ tầng và không gian kiến trúc cảnh quan (hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, tổ chức quản lý phát triển).

Dựa trên 3 nhóm tiêu chí, hệ thống đô thị cả nước sẽ được phân thành 4 nhóm cơ bản: Đô thị trung tâm cấp quốc gia (các thành phố trực thuộc Trung ương, có trình độ phát triển cao nhất, đóng vai trò đầu tàu, thậm chí vươn tầm khu vực); đô thị trung tâm cấp vùng (liên quan đến vai trò liên tỉnh, vùng); đô thị trung tâm cấp tỉnh; các đô thị cấp dưới, gắn với xã/phường chuyển lên.

Cho ý kiến về tiêu chí phân loại đô thị, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh cần tiếp cận vấn dề này một cách đầy đủ, đồng bộ và mang tính định hướng rõ ràng, "phải đi trước, trở thành cơ sở để xây dựng quy hoạch đô thị và nông thôn, thay vì chỉ dựa vào quy hoạch có sẵn.

"Tiêu chí này là đầu vào, dẫn dắt cho quá trình vẽ nên bức tranh phát triển đô thị, trong bối cảnh hiện nay", Phó Thủ tướng nói.

Tại cuộc họp, các chuyên gia, nhà quản lý đều nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật là yêu cầu cấp thiết, nhằm bảo đảm tính hiện đại, đồng bộ với quy hoạch quốc gia, phù hợp hội nhập quốc tế và mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Nhiều ý kiến cho rằng, cần giữ gìn giá trị văn hóa-lịch sử, thương hiệu của các đô thị như Hội An, Đà Lạt, Huế..., đồng thời tránh quy hoạch manh mún, cục bộ.

Các chuyên gia đề xuất giao thẩm quyền quản lý cho cấp tỉnh, có cơ chế điều phối liên phường/xã để bảo đảm tính tổng thể không gian.

Theo lãnh đạo UBND thành phố Hà Nội, Hải Phòng và một số bộ, ngành, cần coi quy hoạch đô thị - nông thôn là quy hoạch phát triển liên ngành, gắn với cơ chế quản lý phù hợp thực tiễn các đô thị lớn. Luật cần tạo hành lang pháp lý cho phát triển đô thị xanh, thông minh, bền vững, đồng thời giải quyết song song yêu cầu phát triển nông thôn thành đô thị và gìn giữ, phát triển các đô thị hiện hữu.

Xây dựng Luật dựa trên 3 mục tiêu lớn

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật phải hướng đến 3 mục tiêu lớn. Trước hết, luật phải bảo đảm tính đồng bộ và thống nhất với hệ thống chính quyền địa phương hai cấp, gắn với phân cấp, phân quyền và xử lý triệt để những bất cập kéo dài. Bên cạnh đó, luật cần kế thừa những thành quả đã có là hàng trăm đô thị đã hình thành, nhiều quy hoạch vùng và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội vẫn đang phát huy vai trò, không thể phủ nhận hay xóa bỏ, nhưng phải được rà soát, điều chỉnh cho phù hợp. Song song đó, luật phải định hướng phát triển hiện đại, xây dựng quy hoạch tổng thể mạng lưới đô thị - nông thôn trên phạm vi toàn quốc, đồng thời phân loại đô thị dựa trên tiêu chí khoa học, có tính dự báo và phản ánh đúng chất lượng sống.

Phó Thủ tướng nêu rõ: Mấu chốt là cần xác định rõ bản chất quy hoạch đô thị và nông thôn là quy hoạch quốc gia hay quy hoạch ngành, xác định rõ cơ sở khoa học và vị trí pháp lý. Việc phân loại đô thị đặc biệt, đô thị loại I, II, III, IV không thể chỉ dựa vào quy mô dân số hay mật độ xây dựng mà cần bộ tiêu chí phản ánh chiều sâu chất lượng, từ bản sắc văn hóa - kiến trúc, thích ứng biến đổi khí hậu, đô thị thông minh, chuyển đổi số, đến quy hoạch giao thông, không gian ngầm, các thiết chế y tế, giáo dục, văn hóa, thể thao.

Bên cạnh đó, luật sửa đổi cũng phải định hình rõ các mô hình phát triển như đô thị nén, đô thị sinh thái, đô thị thông minh, đô thị theo hướng tuyến giao thông (TOD), đô thị vệ tinh… để bảo đảm định hướng dài hạn.

Quan tâm đến quy hoạch nông thôn, Phó Thủ tướng cho rằng, "trong một thành phố trực thuộc Trung ương vẫn có các khu vực nông thôn, vì vậy, quy hoạch đô thị không thể tách rời nông thôn". Do đó, luật phải làm rõ mật độ, cơ cấu kinh tế, đất nông nghiệp, môi trường, hạ tầng và bản sắc kiến trúc nông thôn, đồng thời có mẫu thiết kế phù hợp cho từng vùng. Đây không chỉ là điều kiện để phát triển bền vững mà còn tạo quỹ đất cho quá trình đô thị hóa trong tương lai.

Từ những vấn đề đặt ra, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Xây dựng thành lập tổ công tác gồm các chuyên gia, bộ, ngành liên quan để cùng Bộ rà soát, xác định lại cơ sở lý luận, thực tiễn, phạm vi, đối tượng, kết cấu nội dung luật, báo cáo Chính phủ và kiến nghị lên Quốc hội.

Phó Thủ tướng nêu rõ, Luật sửa đổi phải vừa giữ được những thành quả, di sản đã có, vừa loại bỏ những bất cập cũ, để mở ra một giai đoạn phát triển đô thị - nông thôn hiện đại, bền vững, phù hợp với bối cảnh mới.