Số đối tượng hưởng trợ cấp thất nghiệp trong những năm đầu thực hiện chính sách còn tương đối thấp, thời gian hưởng ngắn; số chi các chế độ BH thất nghiệp so với số thu BH thất nghiệp những năm đầu chỉ giao động khoảng dưới 30%. Tuy nhiên, trong những năm gần đây tỷ lệ này bắt đầu gia tăng, năm 2015 là 52% trở lên thì đến năm 2019 tỷ lệ này là 70%. Đặc biệt, những tháng đầu năm 2020 do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, số lao động mất việc làm tăng và quỹ BH thất nghiệp cũng thực hiện được vai trò “điểm tựa” giúp đảm bảo nguồn thu nhập ổn định cho NLĐ không có việc làm… và tỷ lệ hưởng lên 90% so với số thu.

Cụ thể, trong 10 tháng của năm 2020, cả nước đã có 881.895 người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp, tăng 85.635 người so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, số người hưởng trợ cấp thất nghiệp là 869.158 người và số người được hỗ trợ học nghề là 12.737 người. Đặc biệt, số chi trợ cấp BH thất nghiệp trong 10 tháng cũng tăng lên 12.988 tỷ đồng, tăng 7.264 tỷ đồng so với cùng kỳ 2019 (tương đương 126,90%); số chi hỗ trợ học nghề trên 33 tỷ đồng.

Về quản lý Quỹ bảo hiểm thất nghiệp, Điều 59 Luật Việc làm đã nêu rõ, Quỹ BH thất nghiệp được hạch toán độc lập. Tổ chức BHXH thực hiện việc thu, chi, quản lý và sử dụng quỹ BH thất nghiệp; hoạt động đầu tư từ quỹ BH thất nghiệp phải bảo đảm an toàn, minh bạch, hiệu quả và thu hồi được khi cần thiết. Chính phủ quy định chi tiết tỷ lệ hỗ trợ từ Ngân sách Nhà nước (NSNN); việc quản lý, sử dụng quỹ; tổ chức thực hiện BH thất nghiệp.

Đồng thời, Nghị định số 01/2016/NĐ-CP và đến Nghị định số 89/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của BHXH Việt Nam cũng quy định cụ thể như BHXH Việt Nam có chức năng tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách BHXH, BHYT; tổ chức thu, chi chế độ BH thất nghiệp; quản lý và sử dụng các quỹ: BHXH, BHYT, BH thất nghiệp...

Cụ thể, BHXH Việt Nam tổ chức thu BH thất nghiệp của các cơ quan, tổ chức, người SDLĐ và NLĐ; tổ chức chi trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ học nghề, hỗ trợ tìm việc làm, đóng BHYT cho người được hưởng trợ cấp thất nghiệp theo quy định của pháp luật. Quản lý và sử dụng các quỹ BHXH, BHYT, trong đó có quỹ BH thất theo nguyên tắc tập trung thống nhất, công khai, minh bạch, đúng mục đích theo quy định của pháp luật; tổ chức hạch toán các quỹ thành phần theo quy định của pháp luật... Hội đồng quản lý BHXH Việt Nam giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, giám sát hoạt động của BHXH Việt Nam và tư vấn về chính sách BHXH, BHYT, BH thất nghiệp.

Theo đánh giá tại Báo cáo thẩm tra việc quản lý và sử dụng quỹ BHXH, BH thất nghiệp hàng năm của Uỷ ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, số phát sinh tăng quỹ BH thất nghiệp trong các năm đều tăng lên. Cụ thể, năm 2017, kết dư Quỹ BH thất nghiệp là 67.320 tỷ đồng, tăng 9.038 tỷ đồng so với năm 2016; năm 2018 là 79.073 tỷ đồng; năm 2019 là 84.000 tỷ đồng và năm 2020, quỹ BH thất nghiệp vẫn đảm bảo an toàn.

Tuy nhiên, đến năm 2021 dự kiến số chi BH thất nghiệp sẽ tiếp tục tăng hơn năm 2020 vì chính sách có độ trễ nhất định. Bản chất của BH thất nghiệp giúp NLĐ khi mất việc làm có nguồn thu nhập ổn định đảm bảo đời sống. Song dù quỹ BH thất nghiệp kết dư như vậy nhưng theo quy định của Luật quỹ nào được sử dụng vào mục đích của quỹ đó và không được phép dùng quỹ BH thất nghiệp chi hỗ trợ DN, trả lương cho NLĐ...

Cũng theo đánh giá, số quỹ BH thất nghiệp tăng bên cạnh chính sách pháp luật đã có nhiều lần điều chỉnh để mở rộng đối tượng tham gia; tăng mức đóng BH thất nghiệp thông qua việc điều chỉnh mức lương cơ sở, mức lương tối thiểu vùng… thì công tác quản lý thu BH thất nghiệp được ngành BHXH thực hiện luôn chặt chẽ.

Cụ thể, qua thanh kiểm tra đã phát hiện nhiều trường hợp trốn đóng, đóng chưa đúng tiền lương để đề nghị truy thu đảm bảo quyền lợi cho NLĐ; chế độ và quyền lợi của người thất nghiệp được chi trả kịp thời, đầy đủ, công tác quản lý chi cũng luôn được giám sát chặt chẽ, chi đúng đối tượng, hạn chế nhiều trường hợp lạm dụng, trục lợi quỹ qua công tác thanh tra, kiểm tra và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý… Điều này giúp cho quỹ BH thất nghiệp đảm bảo an toàn, là "điểm tựa" quan trọng của người lao động, giúp ổn định cuộc sống trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế như hiện nay.