Trong bối cảnh tâm lý thất vọng gia tăng ở châu Âu về việc Tổng thống Trump rời xa các đồng minh truyền thống, ngày 11/3, Tổng thống Emmanuel Macron của Pháp đã tập hợp các tham mưu trưởng của hơn 30 lực lượng vũ trang để xem xét việc thành lập lực lượng gìn giữ hòa bình đa quốc gia nhằm giám sát bất kỳ lệnh ngừng bắn nào ở Ukraine.

Một tuyên bố ngắn gọn từ Văn phòng Tổng thống Pháp vào cuối cuộc họp cho biết các tham mưu trưởng đã đạt được thỏa thuận rằng bất kỳ lực lượng nào được điều động đến Ukraine đều phải đáng tin cậy và được thành lập với cam kết lâu dài, phải hỗ trợ liên tục cho quân đội Ukraine, đồng thời không được tách khỏi NATO và "các năng lực" của NATO.

Ông Macron tuyên bố "đã đến lúc châu Âu phải phát huy hết sức mạnh của mình, vì Ukraine và vì chính mình".

Các quốc gia có đại diện tại cuộc họp chủ yếu là các nước châu Âu nhưng cũng bao gồm cả Nhật Bản, Canada, Thổ Nhĩ Kỳ và New Zealand. Sự tham dự đông đảo phản ánh tâm lý thất vọng lan rộng trước việc ông Trump "tạm dừng" viện trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine và việc ông kết nối trực tiếp với Moskva, ủng hộ Tổng thống Vladimir Putin. Tuy nhiên, sau cuộc họp, Mỹ tuyên bố sẽ dỡ bỏ lệnh tạm dừng chia sẻ thông tin tình báo và nối lại viện trợ quân sự cho Ukraine.

“Tôi nghĩ thời điểm này rất quan trọng và sự hiện diện của các bạn ở đây gửi đi một tín hiệu thực sự”, Tướng Thierry Burkhard, Tham mưu trưởng quân đội Pháp, phát biểu với các quan chức có mặt tại phiên họp đầu tiên.

Gần như toàn châu Âu đều nhất trí rằng Ukraine là tiền tuyến của châu lục và việc bảo vệ Ukraine cũng giống như bảo vệ toàn bộ “lục địa già”. Rõ ràng đã có một sự thay đổi lớn. Một châu Âu vốn hài lòng với việc hưởng lợi từ hòa bình sau Chiến tranh Lạnh giờ đây đang trong tâm trạng căng thẳng về việc tái vũ trang.

“Bất chấp mọi giá” là những lời mà Thủ tướng Đức sắp nhậm chức, Friedrich Merz, đã nói trong tháng này để mô tả “quy tắc bảo vệ chúng ta”, trước sự thay đổi trong chiến lược của Mỹ. Đó là một tuyên bố mạnh mẽ về “sự giải phóng” cho một nước Cộng hòa Đức mà Mỹ là một bên chủ chốt đã giúp định hình sau Thế chiến II.

Bộ trưởng Quốc phòng Pháp, Sébastien Lecornu, hôm 11/3 cũng nói rằng thách thức mới mà châu Âu phải đối mặt "không phải là từ Nga mà là sự khó lường từ đối tác Mỹ của chúng ta".

Lúc này lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu sẽ triển khai ở Ukraine như thế nào và vào thời gian nào vẫn chưa rõ ràng. Bất kỳ lệnh ngừng bắn nào, chứ đừng nói đến thỏa thuận hòa bình, dường như vẫn còn xa vời, ngay cả khi Ukraine đã đồng ý về một lệnh ngừng bắn 30 ngày sau cuộc đàm phán với Mỹ tại Saudi Arabia ngày 11/3.

Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov vào tháng trước tuyên bố rằng bất kỳ hoạt động triển khai gìn giữ hòa bình nào của châu Âu như vậy “là không thể chấp nhận được".

Tổng thống Volodymyr Zelensky của Ukraine đã nói về nhu cầu cần có một lực lượng an ninh giám sát hòa bình gồm 200.000 quân, nhưng điều đó dường như vượt xa khả năng của châu Âu. Việc triển khai ở mức thấp vài chục nghìn có vẻ hợp lý hơn, được thiết kế để trở thành một biện pháp răn đe đáng tin cậy, và có lẽ cần được bổ sung thêm một lực lượng không quân để thực thi vùng cấm bay.

Nhưng liệu lực lượng châu Âu có khả thi hay không, xét đến thái độ của Nga và khả năng thiếu sự hỗ trợ của Mỹ trong các lĩnh vực quan trọng, bao gồm cả tình báo, vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải đáp. Khả năng những đội quân như vậy sẽ bị lôi kéo vào cuộc xung đột, bất chấp lời cam kết của ông Macron rằng họ "sẽ không tham gia vào chiến đấu tiền tuyến", là một yếu tố phức tạp khác.

Dù vậy, lúc này châu Âu đã bắt tay vào hành trình khẩn trương xây dựng một đội quân châu lục đáng tin cậy. Một cuộc thảo luận về chủ đề này sẽ tiếp tục diễn ra ngày 12/3 tại Paris giữa các bộ trưởng quốc phòng từ Pháp, Anh, Đức, Italy và Ba Lan. Bộ trưởng quốc phòng Ukraine sẽ tham gia trực tuyến.

Làm thế nào để cùng nhau chiến đấu, đẩy nhanh sản xuất đạn dược và xây dựng khả năng sẵn sàng là những câu hỏi cốt lõi. Yêu cầu phải thay thế những gì Mỹ cung cấp - bao gồm năng lực tình báo, năng lực không gian, vận tải chiến lược và tiếp nhiên liệu trên không - là một nhiệm vụ và thách thức lớn.

Nhưng nhu cầu thay đổi hướng đi đột ngột đang được cảm nhận một cách sâu sắc. Trên khắp châu Âu, tâm lý bất bình với Washington đã lan rộng. Một bài phát biểu gay gắt trong tháng này của thượng nghị sĩ Pháp trung dung, Claude Malhuret, nhằm vào Tổng thống Trump đã lan truyền rộng rãi ở châu Âu và Mỹ, với hàng triệu lượt xem.

Trong các cuộc phỏng vấn sau đó, Malhuret cho biết ông đã bày tỏ những gì người Mỹ dường như sợ nói ra. Tờ New York Times cho rằng, ông Malhuret đã thực sự nắm bắt được những tình cảm đang thúc đẩy châu Âu hướng tới một cuộc hồi sinh về quân sự.