Đề xuất hợp nhất 2 chương trình mục tiêu quốc gia

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng cho biết, dự kiến chuẩn nghèo giai đoạn 2026-2030 gồm hai nhóm tiêu chí: thu nhập (2,2 triệu đồng/người/tháng ở nông thôn; 2,8 triệu đồng/người/tháng ở đô thị) và mức thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản, tiệm cận mức sống tối thiểu đến năm 2028.

Theo số liệu Tổng cục Thống kê và dự báo kinh tế - xã hội, nếu áp dụng chuẩn mới từ đầu năm 2026, tỷ lệ hộ nghèo đa chiều tăng từ 1,93% lên 11,7%, tương ứng khoảng 3,3 triệu hộ. Kinh phí thực hiện các chính sách hỗ trợ an sinh xã hội cho các hộ nghèo, cận nghèo năm 2026 khoảng 30.000 tỷ đồng, gấp đôi năm 2025; bình quân giai đoạn 2026-2030 khoảng 23.000 tỷ đồng/năm, cao hơn mức 19.000 tỷ đồng/năm của giai đoạn trước đây.

Về đề xuất hợp nhất 2 chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035, Bộ Nông nghiệp và Môi trường dự kiến sẽ triển khai toàn quốc với đối tượng thụ hưởng gồm hộ nghèo, cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, cộng đồng, hợp tác xã và tổ chức liên quan. Chương trình có lộ trình 10 năm, chia hai giai đoạn (2026-2030, 2031-2035).

Chương trình bảo đảm phát triển bao trùm, lấy người dân làm trung tâm; xây dựng nông thôn hiện đại gắn công nghiệp hóa, đô thị hóa; phát triển đồng bộ kinh tế, xã hội, môi trường; đẩy mạnh khoa học, công nghệ, chuyển đổi số; quản trị đa mục tiêu, phân cấp mạnh cho địa phương, phát huy vai trò cộng đồng và doanh nghiệp…

Mục tiêu đến năm 2030, thu nhập bình quân của người dân nông thôn tăng 2,5 - 3 lần so với 2020; tỷ lệ hộ nghèo giảm 1 - 1,5%/năm, xã nghèo giảm ít nhất 3%/năm; 100% xã nghèo thoát nghèo; ít nhất 65% xã đạt chuẩn nông thôn mới, 10% xã đạt chuẩn hiện đại; 4 - 5 địa phương hoàn thành xây dựng nông thôn mới.

Đến 2035, thu nhập bình quân của người dân nông thôn tăng 1,6 - 2 lần so với năm 2030; ít nhất 85% xã đạt chuẩn, 10 - 12 tỉnh thành hoàn thành xây dựng nông thôn mới, trong đó 4 - 5 địa phương đạt chuẩn nông thôn mới hiện đại.

Tổng nguồn lực dự kiến huy động để thực hiện chương trình trong giai đoạn 2026-2035 là 12,35 triệu tỷ đồng. Trong đó, giai đoạn 2026-2030 là 4,93 triệu tỷ đồng, giai đoạn 2031-2035 khoảng 7,42 triệu tỷ đồng.

Giai đoạn 2026-2030, ngân sách Trung ương phân bổ ưu tiên cho 350 xã nghèo khoảng 52.500 tỷ đồng; hỗ trợ 1.148 xã phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2030 khoảng 106.000 tỷ đồng; hỗ trợ cho 463 xã thực hiện các nhiệm vụ giảm nghèo bền vững và phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới giai đoạn 2031-2035 khoảng 18.520 tỷ đồng. Ngoài ra, khoảng 3.000 tỷ đồng được bố trí cho các bộ, ngành để thực hiện công tác quản lý, chỉ đạo, hướng dẫn, tổ chức triển khai chương trình, giám sát, đánh giá...

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất, việc triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia trong lĩnh vực văn hóa, giáo dục, y tế… không lấy nguồn vốn của Chương trình xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững, nhưng được thiết kế đồng bộ, bổ trợ lẫn nhau để hoàn thành mục tiêu chung.

Tại cuộc họp, các ý kiến cho rằng, với việc chuyển sang chính quyền địa phương 2 cấp, quy mô xã thay đổi sau khi sáp nhập, dẫn đến những yêu cầu khác biệt trong xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững. Do đó cần nghiên cứu tích hợp các chương trình mục tiêu quốc gia để đảm bảo đồng bộ, tránh phân tán nguồn lực và nâng cao hiệu quả thực hiện. Việc gộp các chương trình như xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc, miền núi sẽ giúp thống nhất mục tiêu, giải pháp, đồng thời khắc phục tình trạng khó khăn trong phân bổ, giải ngân ngân sách.

Đại diện các bộ, ngành cho rằng, chương trình mới phải khắc phục những hạn chế trong giai đoạn trước, khi nhiều địa phương có nguồn lực nhưng không giải ngân được do tiêu chí chung chung, thiếu địa chỉ cụ thể; kiến nghị lựa chọn 3 - 4 nhóm nhiệm vụ trọng tâm, mang tính đột phá và cần có cách tiếp cận, nội dung và tổ chức thực hiện mới trong xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững...

Khuyến khích sự năng động, sáng tạo từ cơ sở

Phát biểu kết luận, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng, việc ban hành Nghị định về chuẩn nghèo đa chiều là bước tiến mới, vừa phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, vừa xác định các chuẩn mực mới, phù hợp với yêu cầu phát triển trong giai đoạn hiện nay; là cơ sở pháp lý, chính sách để các địa phương triển khai trong nhiệm kỳ mới.

Phó Thủ tướng yêu cầu, quá trình xây dựng văn bản phải dựa trên kết quả tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, đã được nhân dân và cộng đồng quốc tế ghi nhận. Cách thức tổ chức triển khai cũng để lại nhiều bài học quý. Trong đó, thành công lớn nhất chính là sự tham gia của cấp ủy, hệ thống chính trị và phát huy vai trò chủ thể của người dân, nhất là nông dân. "Đây là điểm cần được khẳng định và tiếp tục kế thừa", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Về chuẩn nghèo đa chiều, Phó Thủ tướng nêu rõ, đây là chuẩn quốc tế được Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) khuyến nghị, các quốc gia có thể vận dụng linh hoạt tùy theo điều kiện thể chế và trình độ phát triển. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần bám sát các chuẩn mực đã ban hành, đồng thời dựa vào số liệu thống kê chính thức của cơ quan thống kê quốc gia để xác định mức thu nhập tối thiểu. Trên cơ sở đó, tính toán phù hợp với mục tiêu phát triển đến năm 2030, bảo đảm mức thu nhập bình quân đầu người được nâng lên, hộ nghèo cũng phải được hưởng thành quả chung của đất nước. Chuẩn nghèo không phải là “chỉ số cứng” mà cần điều chỉnh linh hoạt theo từng giai đoạn.

Ngoài yếu tố thu nhập, các nhóm chỉ số về giáo dục, y tế, việc làm, thông tin, dịch vụ cơ bản... cũng cần được rà soát. Phó Thủ tướng gợi ý bổ sung chỉ số về khả năng thích ứng với thiên tai, bão lũ... vì “chỉ cần một cơn bão, một trận lũ lớn, nhiều hộ có thể trở lại nghèo”.

Liên quan đến phân loại đối tượng, theo Phó Thủ tướng, nên tiếp tục duy trì ba nhóm: hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ có thu nhập trung bình. Nhóm hộ có thu nhập trung bình cần được quan tâm vì đây là ngưỡng dễ tái nghèo, đòi hỏi chính sách phòng ngừa và hỗ trợ kịp thời.

Về tổ chức thực hiện, Phó Thủ tướng yêu cầu các nghị định, văn bản phải không chỉ đưa ra chuẩn mực mà còn thiết kế cơ chế, chính sách, phương án thực hiện và cơ chế giám sát đánh giá cụ thể; đồng thời xác định rõ trách nhiệm của từng cấp.

Cho ý kiến về xây dựng nông thôn mới, Phó Thủ tướng nêu rõ, bộ tiêu chí mới phải kế thừa các thành quả đạt được, đồng thời bổ sung cho phù hợp giai đoạn phát triển mới. Mục tiêu là nông thôn phát triển toàn diện, bền vững, đời sống người dân ngày càng ấm no, hạnh phúc. Các văn bản của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành cần được quán triệt đầy đủ và cập nhật trong quá trình xây dựng bộ tiêu chí mới.

“Cách làm phải xuất phát từ cơ sở, phát huy vai trò chủ thể của nhân dân. Chính sách, vốn đầu tư phải rõ ràng, phân cấp mạnh mẽ, giao quyền nhiều hơn cho địa phương để khuyến khích sự năng động, sáng tạo”, Phó Thủ tướng nói.