Đồng bào các dân tộc huyện vùng cao Bắc Hà đã nỗ lực bảo tồn, phát huy văn hóa bản địa đặc sắc, biến di sản thành tài sản để phát triển du lịch.

Theo tiến sĩ Trần Hữu Sơn, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Lào Cai, lễ hội văn hóa truyền thống ở Bắc Hà là một trong những loại hình di sản độc đáo và mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, thể hiện rất rõ đời sống văn hóa tâm linh, những quan niệm nhân sinh và các sinh hoạt văn hóa dân gian khác. Các lễ hội đều mang tính nhân văn sâu sắc, hướng thiện, cầu phúc, cầu lộc, cầu mùa, trừ tà và mong muốn cuộc sống ngày càng tốt đẹp.

Niềm vui của nhân dân Bắc Hà trong ngày hội.

Trong đó phải kể đến những lễ hội lớn, có tầm ảnh hưởng rộng và thu hút đông đảo người dân trong vùng và du khách như: Lễ hội xuống đồng, Lễ hội Đền Bắc Hà, Lễ hội Say Sán, Nghi lễ nhảy lửa, cấp sắc… Bên cạnh đó, còn có các hoạt động mang đậm giá trị văn hóa, văn nghệ thể thao của đồng bào các dân tộc như giải đua ngựa truyền thống, múa khèn, múa xinh tiền… Các lễ hội tổ chức chủ yếu ở quy mô làng xã, mang đậm nét văn hóa của các dân tộc, với các nghi lễ truyền thống, các trò chơi dân gian được khôi phục, kết hợp với các hoạt động văn hóa, thể thao như bóng đá, bóng chuyền, văn nghệ quần chúng… Việc duy trì tổ chức đều đặn những lễ hội này cũng chính là cách mà Bắc Hà bảo tồn, giữ gìn những giá trị của văn hóa, nghệ thuật truyền thống. Đây cũng là những tiềm năng du lịch văn hóa rất lớn của vùng đất Bắc Hà được tỉnh coi trọng, giữ gìn và phát triển.

Cao nguyên trắng Bắc Hà không chỉ thu hút du khách bởi cảnh sắc tuyệt đẹp, mà còn thu hút du khách bởi những nét văn hóa độc đáo, đặc sắc của các chợ văn hóa vùng cao như chợ Cốc Ly, chợ Bắc Hà, các làng bản vùng đồng bào dân tộc Dao, Mông, những món ẩm thực nổi tiếng của Bắc Hà như cốm, xôi 7 màu, bánh dày, lợn cắp nách, lạp sườn, phở chua, thắng cố, mèn mén… Người dân ở đây còn lưu giữ, bảo tồn được các môn thể thao của dân dân tộc mình như đua ngựa, ném còn, kéo co…

Ông Thào Seo Cấu, Phó Chủ tịch UBND huyện Bắc Hà cho biết: Nghị quyết đảng bộ huyện Bắc Hà nhiệm kỳ 2010 - 2015 đã xác định, phát triển du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn của Bắc Hà. Theo đó, huyện đã tập trung huy động các nguồn lực đầu tư phát triển dịch vụ - du lịch. Nhiều tuyến đường giao thông đến trung tâm huyện và các xã có thế mạnh về phát triển du lịch đã được đầu tư, nâng cấp, mở rộng. Các danh lam, thắng cảnh, di tích văn hóa lịch sử được trùng tu, tôn tạo. Huyện cũng đã ban hành quy chế quản lý hoạt động kinh doanh du lịch trên địa bàn; xây dựng và triển khai kế hoạch đào tạo cán bộ quản lý, hướng dẫn viên du lịch, mở các lớp dạy nghề du lịch. Mở các tour, tuyến du lịch mới. Một số lễ hội truyền thống được khôi phục và phát triển để thu hút du khách…

Một trong những minh chứng rõ nét cho những nỗ lực này là huyện Bắc Hà đã khôi phục và duy trì giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà hàng năm. Giải đua ngựa truyền thống này của Bắc Hà đã góp phần quảng bá hình ảnh đất và người vùng cao Bắc Hà. Thống kê cho thấy, năm 2007, du khách đến Bắc Hà mới đạt khoảng trên 70.000 lượt người, đến năm 2014, huyện đã đón trên 200.000 lượt du khách, trong đó, khách nước ngoài chiếm 30%.

Bên cạnh việc khôi phục, gìn giữ những lễ hội truyền thống, huyện Bắc Hà cũng bảo tồn những làng văn hóa truyền thống, xây dựng mô hình làm du lịch cộng đồng để thu hút du khách như ở Sapa như làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Na Lo, thôn Na Thá, xã Tả Chải, làng du lịch cộng đồng xã Na Hối, Bản Phố, Tả Văn Chư, làng du lịch văn hóa Trung Đô, xã Bảo Nhai… Đây là những điểm du lịch cộng đồng đặc sắc, có phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp, có di tích lịch sử - văn hóa cũng như lưu giữ được bản sắc văn hóa truyền thống độc đáo, đặc sắc được người dân Bắc Hà khai thác hấp dẫn du khách.

Bài và ảnh: Nguyễn Thắng