Phát triển bền vững gắn với con người

Tiến sĩ Nguyễn Song Tùng, Viện trưởng Viện Địa lý và Nhân văn (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) cho rằng, cần nhìn nhận thực tế hơn trong phần đánh giá việc thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng trong dự thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, đặc biệt là nội dung về “nông nghiệp chuyển nhanh theo hướng sinh thái, xanh, tuần hoàn, ứng dụng công nghệ cao”. Trên thực tế, mức độ chuyển đổi hiện nay vẫn còn chậm, quy mô các mô hình nông nghiệp xanh và tuần hoàn còn nhỏ lẻ. Việc đánh giá đúng thực chất quá trình này sẽ giúp công tác hoạch định chính sách phù hợp hơn với điều kiện và nguồn lực của từng địa phương.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Song Tùng, đối với công tác bảo vệ môi trường, cần bổ sung yếu tố nhận thức xã hội và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức vào nhóm nguyên nhân hạn chế. Sự thiếu đồng bộ trong nhận thức về bảo vệ môi trường là một trong những nguyên nhân quan trọng khiến việc thực hiện các mục tiêu về ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững chưa đạt hiệu quả như mong muốn.

Về mục tiêu phát triển giai đoạn 2026–2030, Tiến sĩ Nguyễn Song Tùng cho rằng, các chỉ tiêu trong dự thảo cơ bản hợp lý, song nên điều chỉnh theo hướng chú trọng bền vững hơn. Cụ thể, cần nâng tỷ lệ che phủ rừng từ 42% lên khoảng 45% để phù hợp với Chiến lược tăng trưởng xanh và mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0; đồng thời, tăng tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ nhằm đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tiến sĩ Nguyễn Song Tùng cũng đề xuất, dự thảo cần khẳng định mạnh mẽ hơn mục tiêu “hoàn thiện và đồng bộ thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”, coi đây là đột phá then chốt cho phát triển nhanh và bền vững trong kỷ nguyên mới. Cùng với đó, tăng chi đầu tư cho giáo dục, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp tư nhân phát triển mạnh mẽ, hình thành các tập đoàn có năng lực cạnh tranh quốc tế, đóng góp lớn cho tăng trưởng.

Trong lĩnh vực văn hóa và con người, dự thảo nên thể hiện rõ hơn việc xây dựng chuẩn mực con người Việt Nam trong giai đoạn mới, với các giá trị cốt lõi: “Yêu nước, đoàn kết, tự cường, nghĩa tình, trung thực, trách nhiệm, kỷ cương, sáng tạo. Đồng thời, bổ sung chỉ tiêu nâng cao chỉ số hạnh phúc của người dân vào nhóm nhiệm vụ trọng tâm, hướng tới sự phát triển hài hòa giữa vật chất và tinh thần, giữa tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội.

"Phát triển bền vững chỉ có thể đạt được khi thể chế, kinh tế, xã hội và môi trường được kết nối hài hòa, trong đó con người vừa là trung tâm, vừa là chủ thể của mọi chính sách. Văn hóa, môi trường và con người là nền tảng của phát triển. Khi thể chế được hoàn thiện, các chính sách phát triển bền vững sẽ có cơ sở vững chắc để đi vào đời sống” Tiến sĩ Nguyễn Song Tùng nhận định.

Hoàn thiện thể chế, tạo nền tảng cho phát triển bền vững

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Hùng Cường, Viện trưởng Viện Thông tin Khoa học xã hội, việc công bố và lấy ý kiến nhân dân đối với dự thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng thể hiện tinh thần cầu thị, dân chủ và khoa học trong quá trình chuẩn bị Đại hội. Dự thảo Báo cáo chính trị lần này có cách tiếp cận mới, tinh gọn, tổng hợp và hiệu quả, khi tích hợp nội dung của ba văn kiện so với các kỳ Đại hội trước.

Dự thảo Báo cáo chính trị lần này đã phản ánh đúng vị thế, tiềm năng phát triển của đất nước trong bối cảnh quốc tế và khu vực có nhiều biến động phức tạp, khó lường; đồng thời xác định rõ ba động lực tăng trưởng mới gồm khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; tạo nền tảng để hình thành các chuỗi giá trị gắn với chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Hùng Cường nhận định, để các mục tiêu phát triển có thể đi vào thực tế, cần xác định mục tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026–2030 theo hướng hợp lý, bảo đảm khả thi và bền vững. Việc đặt ra mục tiêu tăng trưởng hai con số thể hiện khát vọng lớn, nhưng chỉ có thể đạt được khi có nền tảng thể chế vững chắc, nguồn lực tương xứng và năng lực thực thi hiệu quả. Do đó, mục tiêu tăng trưởng nên được điều chỉnh ở mức duy trì khoảng 6–8% mỗi năm, song hành với việc ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và hướng tới phát triển bền vững, thay vì chạy theo tăng trưởng bằng mọi giá.

Dự thảo Báo cáo chính trị cũng thể hiện rõ quyết tâm đổi mới mô hình tăng trưởng từ dựa vào đầu tư công, xuất khẩu và tiêu dùng sang mô hình dựa trên năng suất, khoa học, công nghệ và hiệu quả thể chế. Tuy nhiên, để ba động lực mới thực sự phát huy hiệu quả, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động, khơi dậy tiềm năng trong khu vực tư nhân và tăng cường năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Liên quan đến cơ cấu các khu vực kinh tế, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Hùng Cường đánh giá cao việc dự thảo Báo cáo chính trị tiếp tục khẳng định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc dân, song song với việc kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong dẫn dắt, định hướng chiến lược và bảo đảm các cân đối lớn. Ông cũng cho rằng, cần làm rõ hơn nội hàm giữa “vai trò chủ đạo” của kinh tế nhà nước và “động lực quan trọng nhất” của kinh tế tư nhân, để tránh chồng lấn, đồng thời tạo điều kiện phát huy tối đa vai trò của cả hai khu vực.

Bên cạnh đó, kinh tế nhà nước nên tập trung vào các lĩnh vực chiến lược, có ý nghĩa định hướng dài hạn đối với quốc phòng, an ninh và khoa học, công nghệ; trong khi đó, khu vực tư nhân cần được khuyến khích phát triển mạnh mẽ, trở thành lực lượng tiên phong trong sản xuất, kinh doanh, hội nhập quốc tế.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Hùng Cường cũng đánh giá cao tinh thần thẳng thắn của dự thảo khi chỉ ra hạn chế “tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu”. Việc xác định rõ khâu yếu này mang ý nghĩa cảnh báo, định hướng khắc phục trong nhiệm kỳ tới. Trong bối cảnh đất nước đã chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp, việc kiện toàn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý sẽ là điều kiện quan trọng để các chủ trương, chính sách của Đảng thực sự đi vào cuộc sống.