Các khu di sản thế giới tại Việt Nam trong thời gian qua đang trở thành những điểm tham quan hấp dẫn, thu hút nhiều khách du lịch, trong đó có Thành nhà Hồ (Vĩnh Lộc, Thanh Hóa). Việc gắn bảo tồn di sản và phát triển du lịch song hành, mang lại hiệu quả quảng bá giá trị di tích và phát triển kinh tế.
Cổng chính Thành nhà Hồ.
Những giá trị di sản
Sau 10 năm được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới (2011-2021), Thành nhà Hồ đã bảo tồn, phát huy giá trị vốn có, thực hiện nhiều cuộc khai quật và đã tìm thấy nhiều cứ liệu quý, góp phần rất lớn cho việc trùng tu, tôn tạo tòa thành đá "độc nhất vô nhị" này.
Thành nhà Hồ (còn gọi là thành Tây Đô) được Hồ Quý Ly xây dựng vào năm 1397 ở xã Vĩnh Long và Vĩnh Tiến, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Tòa thành xây dựng sau khi Hồ Quý Ly di chuyển kinh đô từ kinh thành Thăng Long vào Thanh Hóa.
Một đoạn tường thành đá.
Tòa thành là một trong những công trình kiến trúc bằng đá độc đáo bậc nhất của Việt Nam và thế giới và được đánh giá là một trong những công trình phòng thủ bậc nhất ở Đông Nam Á.
Ông Nguyễn Bá Linh, Giám đốc Trung tâm di sản thế giới Thành nhà Hồ, cho biết: Kể từ ngày trở thành di sản thế giới, tỉnh Thanh Hóa luôn xác định đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong thực hiện cam kết chiến lược bảo tồn và phát huy giá trị di sản Thành nhà Hồ. Trong đó có việc triển khai kế hoạch bảo tồn và, phát huy có hiệu quả di sản độc đáo này khi gắn kết với du lịch. Theo đó, trong giai đoạn từ năm 2011-2021, Thành nhà Hồ đã tập trung ưu tiên, đặc biệt là công tác nghiên cứu, khai quật các điểm di tích ở Thành Nội, Hào thành, đàn tế Nam Giao...
Cụ thể, Trung tâm đã phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam tổ chức hội nghị báo cáo sơ bộ kết quả khai quật di tích Thành Nhà Hồ năm 2020. Cuộc khai quật đã phát hiện thêm nhiều tư liệu mới góp phần tìm hiểu kiến trúc Thành Nhà Hồ qua các thời kỳ lịch sử tại khu vực Chính điện và phía Đông thành, phục vụ cho dự án nghiên cứu, khôi phục dấu tích kiến trúc Thành nhà Hồ. Qua đó, tiếp tục khẳng định giá trị to lớn và nổi bật của Di sản văn hóa thế giới Thành nhà Hồ.
Một điểm để các hiện vật khi khai quật khảo cổ.
Công tác khai quật khảo cổ di tích Thành nhà Hồ năm 2020 được triển khai 2 hố khai quật với tổng diện tích 8.000m2. Hố khai quật nằm ở vị trí trung tâm Thành nhà Hồ, mặt bằng hố chạy dài theo chiều Bắc - Nam, chia hố khai quật thành hai bậc cấp khác nhau. Ở giữa là khu vực cao nhất, dân gian gọi là Nền Vua - là khu vực bậc nền cao trong hố khai quật có diện tích khoảng 20x5m; bậc nền thứ hai nằm thấp hơn khu vực trên khoảng 1m, chạy dài về phía Nam và Tây.
Đây là đợt khai quật khảo cổ học Thành nhà Hồ có quy mô tương đối lớn. Qua cuộc khai quật, bước đầu phát hiện được 4 dấu tích kiến trúc thời Hồ, 2 lớp kiến trúc thời Lê Sơ (thế kỷ XV) và Lê Trung hưng (thế kỷ XVI-XVII) với các di tích móng cột gia cố, bó nền, nền kiến trúc… cùng nhiều loại hình gạch trang trí hoa cúc, hoa sen, hoa đồng tiền thời Lý - Trần, hoa dây thời Lê sản xuất tại Thăng Long, các loại hình gạch vuông, gạch chữ nhật, gạch có in chữ Hán được sản xuất tại Thành nhà Hồ; nhiều mảnh gốm men thời Trần - Hồ và thời Lê Sơ.
Những hiện vật khảo cổ.
Từ cuộc khai quật này, lần đầu tiên các nhà khoa học, khảo cổ học đã nhận diện khá rõ các di tích thuộc nhiều loại hình kiến trúc khác nhau của vương triều Hồ. Đây là nguồn tư liệu mới, có giá trị lịch sử, văn hóa rất cao, góp phần tìm hiểu kiến trúc Thành nhà Hồ qua các thời kỳ lịch sử tại khu vực Chính điện và phía Đông thành. Đây cũng là cơ sở để phục vụ các dự án nghiên cứu, khôi phục dấu tích kiến trúc Thành nhà Hồ trong những năm tới.
Ông Nguyễn Bá Linh, Giám đốc Trung tâm bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ khẳng định: Việc khai quật lớn những năm qua đặc biệt là trong năm 2020 cho thấy tỉnh Thanh Hóa thực hiện nghiêm túc cam kết với UNESCO và đạt được kết quả bước đầu rất tốt, chứng minh tiềm năng to lớn của di sản dưới lòng đất của Thành nhà Hồ. Đây cũng là cơ sở để phục vụ các dự án nghiên cứu, khôi phục dấu tích kiến trúc Thành nhà Hồ trong những năm tiếp theo. Trung tâm bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ sẽ làm tốt công tác bảo vệ, bảo quản các hiện vật, các hố khai quật, tránh việc làm thất thoát hiện vật và các hành vi xâm hại di sản.
Điểm nhấn phát triển du lịch
Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa; Thành nhà Hồ nằm trong trục chính hành trình khách du lịch khi đi tham quan gồm: Sầm Sơn - Thành Nhà Hồ - suối cá thần Cẩm Lương.
Đàn tế được phục dựng
Anh Lại Văn Quân, Công ty du lịch Tam Sắc cho biết: Đầu năm nay, tôi cũng tổ chức vài đoàn khách đi du lịch Thanh Hóa, trong đó có điểm di tích Thành nhà Hồ. Đây là điểm di tích có giá trị lịch sử làm phong phú thêm các chương trình tham quan. Đối với Thành nhà Hồ, nếu chỉ đến tham quan không thì khách không hiểu hết về giá trị của di tích này. Tuy nhiên khi được thuyết minh viên giới thiệu về kỹ thuật xây dựng tòa thành đá hơn 600 năm này thì nhiều du khách cảm thấy rất hài lòng. Ngoài ra, du khách còn được thưởng thức những hương vị đặc trưng riêng của địa phương như bánh răng bừa, chè lam Phủ Quảng... và được thưởng thức những làn điệu dân ca, điệu hò sông Mã anh hùng đã đi vào lịch sử.
“Cách đây 10 năm, tôi cũng đã tham gia đoàn khảo sát du lịch của Tổng cục Du lịch về khảo sát Thành nhà Hồ. So với trước thì hạ tầng đã được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, các dịch vụ, sản phẩm du lịch đi kèm dù đã nỗ lực nhưng vẫn còn khiêm tốn. Cho nên chương trình tham quan tại điểm di tích này, các đơn vị du lịch chỉ bố trí khoảng hơn 1 tiếng dừng chân. Do vậy, các điểm di tích khảo cổ, hoặc các công trình di tích lân cận nếu được bổ sung sẽ kéo dài thời gian tham quan và tạo thành điểm tham quan chính khi đến du lịch xứ Thanh”, anh Lại Văn Quân chia sẻ.
Câu lạc bộ dân ca nghệ thuật địa phương biểu diễn phục vụ du khách.
Thời gian qua, huyện Vĩnh Lộ và Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa Thế giới Thành Nhà Hồ đã thực hiện khôi phục các giá trị văn hóa truyền thống trên địa bàn và các giải pháp để phát triển du lịch, như: thành lập câu lạc bộ dân ca; xây dựng vùng quy hoạch trồng rau má; trưng bày triển lãm nhiều tranh ảnh nghệ thuật; làm các món ăn truyền thống dân gian: chè lam, bánh răng bừa...
Ông Nguyễn Quý Phương, Vụ trưởng Vụ lữ hành (Tổng cục Du lịch) cho biết: Trước đây, Tổng cục và Sở Du lịch các địa phương đã triển khai khảo sát hành trình kết nối di sản kinh đô Việt để nối Hoàng Thành Thăng Long (Hà Nội) – Cố đô Hoa Lư (Ninh Bình) – Thành nhà Hồ (Thanh Hóa) thành chuỗi điểm đến theo cùng 1 chủ đề. Hành trình này bước đầu thu hút khách nội địa và bước đầu thu hút khách quốc tế thị trường Nhật Bản, châu Âu.
"Tuy nhiên, để thu hút khách, bên cạnh các giá trị lịch sử, địa phương và Ban quản lý di tích Thành nhà Hồ kết hợp tạo các sản phẩm du lịch đặc trưng, có thể phát triển loại hình du lịch cộng đồng tại các làng xã xung quanh để Thành nhà Hồ là điểm đến chính không thể bỏ qua khi đến dây", ông Nguyễn Quý Phương nhận định.