Theo hãng tin TPS-IL, Tiến sĩ Dvir Raviv của Đại học Bar-Ilan cho biết quá trình khảo sát tại Horbat Bet Zecharia, thuộc khu vực Gush Etzion phía nam Jerusalem, đã phát hiện các hiện vật phù hợp về niên đại lẫn đặc điểm quân sự của trận đánh nổi tiếng được mô tả trong Sách Maccabees vào năm 163 TCN.

Địa điểm này, nằm trên một ngọn đồi cách Bethlehem khoảng 7 kilômét về phía Tây Nam, được nhiều nhà nghiên cứu xác định là ngôi làng cổ Bet Zecharia – nơi quân đội Seleucid và lực lượng của Judah Maccabee chạm trán trong trận chiến Maccabees thứ năm.

Theo I Maccabees và sử gia Do Thái Josephus, quân Seleucid tiến lên phía Bắc dọc tuyến đường Jerusalem–Hebron với đội hình voi chiến. Cảnh tượng nổi tiếng nhất là khi Eleazar, anh trai Judah, xông vào dưới con voi lớn nhất, đâm chết nó nhưng bản thân bị nghiền nát dưới thân con vật.

Tiến sĩ Raviv cho biết cuộc khảo sát năm 2022 tại địa điểm này ghi nhận 92 đồng xu và hàng trăm mảnh gốm từ thời Ba Tư, Hy Lạp (Hellenistic) và Hasmonean. Tuy nhiên, điều thu hút sự chú ý của ông là bốn hiện vật mang dấu ấn chiến trường Hy Lạp, gồm 3 viên đạn chì dùng cho súng ném đá (sling) và một đồng xu bằng đồng được đúc tại thành Side ở Tiểu Á – nay thuộc miền Nam Thổ Nhĩ Kỳ.

Tiến sĩ Raviv nhấn mạnh: “Đây là lần đầu tiên chúng ta có thể đang cầm trên tay những vật chứng đến từ một chiến trường của Judah Maccabee. Tại Bet Zecharia, chúng tôi tìm thấy đồng xu của Side – vốn thường gắn với lính đánh thuê Seleucid – cùng ba viên đạn chì chỉ xuất hiện trong bối cảnh quân sự. Chúng kết hợp rất khớp với mô tả trong I Maccabees”.

Ba viên đạn được tìm thấy ở sườn phía Tây ngọn đồi, mang đặc trưng của khí tài Hellenistic. Một viên có khắc biểu tượng sấm sét có cánh của thần Zeus.

Tại Israel, những loại đạn sling như vậy mới được phát hiện ở khoảng 20 địa điểm, hầu hết đều được ghi nhận trong sử liệu là nơi diễn ra công sự, pháo đài hoặc chiến trường – bao gồm Jerusalem, Dor, Samaria, Maresha, Yodfat và núi Gerizim.

Theo Tiến sĩ Raviv, các hiện vật nằm đúng tại khu vực hướng ra tuyến đường cổ Jerusalem–Hebron, nơi quân Seleucid được cho là đã tiến vào. Ông nói: “Những phát hiện này nằm đúng vị trí mà các nguồn liệu mô tả trận chiến. Chúng đem lại cho chúng ta tiếng vọng khảo cổ đầu tiên về cuộc đối đầu được ghi lại trong văn bản”.

Một trong các hiện vật quan trọng nhất là đồng xu Side. Một mặt in hình nữ thần Athena đội mũ Corinthian; mặt còn lại là hình quả lựu – biểu tượng của thành Side, vốn là trung tâm tuyển mộ lính đánh thuê cho quân Seleucid. Dù khoảng 120 đồng xu Side từng được phát hiện tại Israel, đây là lần đầu tiên loại tiền này xuất hiện tại một địa điểm có liên hệ trực tiếp với chiến trường Hasmonean đã được ghi chép.

Theo Tiến sĩ Raviv, phần lớn học giả đều thừa nhận rằng một trận chiến đã diễn ra ở khu vực Bet Zecharia, dù còn tranh luận về chi tiết chiến thuật. Giá trị lớn nhất của phát hiện nằm ở chỗ: lần đầu tiên có bằng chứng khảo cổ độc lập hỗ trợ tính lịch sử của trận đánh.