Diễn ra trong bối cảnh thế giới nói chung và các nước Đông Nam Á nói riêng tiếp tục bị cuốn vào vòng xoáy đại dịch COVID-19 và đối mặt với các thách thức an ninh phi truyền thống, Hội nghị các nhà lãnh đạo ASEAN diễn ra ngày 24/4 tại thủ đô Jakarta của Indonesia là cơ hội để các nước thành viên củng cố quyết tâm xây dựng cộng đồng, cùng phối hợp hành động ứng phó hiệu quả với dịch bệnh và giải quyết các vấn đề an ninh nảy sinh.
Chiều 24/4/2021, Hội nghị các Nhà lãnh đạo Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), được tổ chức tại trụ sở Ban Thư ký ASEAN ở thủ đô Jakarta (Indonesia). Ảnh: Dương Giang/TTXVN
Đây là hội nghị trực tiếp đầu tiên giữa các nhà lãnh đạo ASEAN trong năm 2021 và sau gần 18 tháng các hội nghị của ASEAN phải tổ chức trực tuyến do tình hình dịch bệnh COVID-19. Tại hội nghị, lãnh đạo các nước ASEAN đã tập trung trao đổi về 3 nội dung chính là hợp tác xây dựng Cộng đồng ASEAN, quan hệ đối ngoại của ASEAN và các vấn đề khu vực, quốc tế đang được quan tâm.
Về hợp tác xây dựng Cộng đồng ASEAN, lãnh đạo các nước thành viên đều nhận định ASEAN đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức đe dọa hòa bình, ổn định, phát triển của các quốc gia và cuộc sống của người dân. Do đó, hơn lúc nào hết, ASEAN cần đẩy mạnh đoàn kết, thống nhất, tương trợ lẫn nhau để cùng vững vàng vượt qua giai đoạn khó khăn, thử thách hiện nay, giữ vững vai trò trung tâm, uy tín và vị thế của ASEAN.
Một trong những ưu tiên hàng đầu của ASEAN lúc này là đẩy mạnh ứng phó dịch bệnh COVID-19 và thúc đẩy phục hồi toàn diện. Các nước thống nhất tiếp tục triển khai hiệu quả các sáng kiến ứng phó COVID-19 đã được thông qua trong năm 2020, trước mắt, sớm hoàn tất và thực hiện kế hoạch sử dụng Quỹ ASEAN ứng phó COVID-19 để mua vaccine phòng bệnh cho người dân cũng như hỗ trợ người dân, doanh nghiệp ổn định cuộc sống, khôi phục sản xuất, kinh doanh. Các nước bày tỏ ủng hộ cao đối với sáng kiến tăng cường sức mạnh tổng hợp của ASEAN ứng phó với các thảm họa thiên tai (Sáng kiến ASEAN SHIELD) do nước chủ tịch Brunei đề xuất.
Nhìn nhận về tầm quan trọng của quan hệ giữa ASEAN với các đối tác, các nhà lãnh đạo nhất trí cần tiếp tục quan tâm đẩy mạnh và làm sâu sắc thêm quan hệ đối thoại, hợp tác hiệu quả, thực chất, cân bằng với các đối tác, trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của ASEAN, đảm bảo phát huy vai trò trung tâm của ASEAN. Các nhà lãnh đạo đã bày tỏ ủng hộ tích cực đề xuất của các đối tác Trung Quốc, Australia, Mỹ và Anh tăng cường quan hệ với ASEAN.
Về các vấn đề quốc tế và khu vực, các nhà lãnh đạo chủ yếu tập trung trao đổi về tình hình Myanmar. Đại diện Myanmar đã thông báo về diễn biến tình hình tại nước này thời gian qua. Lãnh đạo các nước ASEAN đều bày tỏ quan ngại, cho rằng tình hình đang tiếp tục xấu đi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và sinh mạng của người dân, yêu cầu các bên kiềm chế, chấm dứt sử dụng vũ lực, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tìm giải pháp cho tương lai của Myanmar.
Các nhà lãnh đạo nhất trí ASEAN cần phát huy vai trò và tận dụng các cơ chế sẵn có để hỗ trợ Myanmar, trên tinh thần đoàn kết ASEAN và không can thiệp vào công việc nội bộ, cụ thể là cử đại diện ASEAN tới Myanmar tìm hiểu tình hình, tiếp xúc với các bên liên quan, đề xuất cách thức, biện pháp thúc đẩy đối thoại, hòa giải. ASEAN cũng thống nhất tiếp tục đẩy mạnh nỗ lực hỗ trợ nhân đạo giúp người dân Myanmar thông qua Trung tâm điều phối hỗ trợ nhân đạo ASEAN (AHA).
Trong các cuộc tiếp xúc tại hội nghị, lãnh đạo các nước khẳng định sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ và hiệu quả tại các diễn đàn khu vực và quốc tế, nhất là ASEAN và Liên hợp quốc, cùng phối hợp với các nước ASEAN khác thúc đẩy giải quyết vấn đề Myanmar theo hướng sớm ổn định tình hình, giảm bạo lực và thương vong cho người dân, nối lại đối thoại giữa các bên để tìm kiếm giải pháp hòa bình, vì hòa bình, ổn định ở khu vực và trên thế giới.
Trong vấn đề Biển Đông, các nước nhất trí duy trì lập trường chung của ASEAN, trong đó có việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải và hàng không, thực hiện hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm hoàn tất đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982.
Có thể nói, việc các nhà lãnh đạo ASEAN nhất trí hợp tác, huy động sức mạnh toàn khối để ứng phó với đại dịch, cũng như phối hợp để giải quyết vấn đề Myanmar, chia sẻ quan điểm trong các vấn đề an ninh khu vực..., đã thể hiện tinh thần cộng đồng của các nước thành viên.
Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Hội nghị các Nhà lãnh đạo ASEAN. Ảnh: Dương Giang/TTXVN
Tham dự hội nghị lần này ngay sau khi đảm nhận cương vị mới, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính thể hiện sự chủ động, tích cực và trách nhiệm cao của Việt Nam đối với khu vực và ASEAN. Là nước Chủ tịch ASEAN 2020 và hiện là nước ASEAN duy nhất tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ), cũng là Chủ tịch HĐBA trong tháng 4/2021, các phát biểu của Thủ tướng Phạm Minh Chính tập trung vào thúc đẩy triển khai các định hướng hợp tác mà ASEAN đã thống nhất trong năm 2020, đáp ứng các yêu cầu cấp thiết của ASEAN trong giai đoạn hiện nay, nhất là kiểm soát tốt dịch bệnh, đảm bảo cuộc sống người dân, duy trì hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực, kể cả trên các vùng biển, để phục hồi và phát triển kinh tế.
Chia sẻ ý kiến của lãnh đạo các nước ASEAN về tình hình Myanmar và vai trò của ASEAN, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định trên cương vị ủy viên không thường trực và hiện đang là Chủ tịch HĐBA tháng 4/2021, Việt Nam đã nỗ lực tạo điều kiện thuận lợi cho việc tìm ra giải pháp phù hợp cho tình hình Myanmar. Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị các nước ASEAN phối hợp chặt chẽ tại các diễn đàn của LHQ cùng Việt Nam vận động các đối tác ủng hộ và hỗ trợ nỗ lực của ASEAN trong tiếp cận và tìm kiếm giải pháp phù hợp cho Myanmar.
Những ý kiến và đề xuất của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại hội nghị một lần nữa cho thấy đóng góp tích cực của Việt Nam đối với tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, trong đó tiếp nối các kết quả đạt được trong năm Chủ tịch ASEAN 2020, cũng như chủ trương thúc đẩy hợp tác giữa các nước ASEAN để giải quyết các thách thức chung đang đặt ra, nhất là đại dịch COVID-19. Việt Nam cũng gửi thông điệp đến các nước ASEAN và cộng đồng quốc tế về cam kết, trách nhiệm cũng như đóng góp chủ động, tích cực của Việt Nam đối với các vấn đề chung của khu vực và quốc tế.
Hội nghị các nhà lãnh đạo ASEAN thảo luận các vấn đề quan trọng của khu vực đã khép lại với tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau cùng vượt qua khó khăn, thể hiện cao độ ý nghĩa: “Cùng chia sẻ, cùng chuẩn bị, cùng thịnh vượng” mà nước Chủ tịch ASEAN 2021 Brunei đã lựa chọn làm chủ đề của năm.