Báo cáo tóm tắt giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội Dương Thanh Bình cho biết, Luật này quy định về hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân; nguyên tắc hoạt động giám sát; quyền và trách nhiệm của chủ thể giám sát, cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến hoạt động giám sát; các điều kiện bảo đảm hoạt động giám sát.

Theo ông Dương Thanh Bình, có nhiều ý kiến đề nghị nghiên cứu, mở rộng phạm vi của dự thảo Luật để sửa đổi, bổ sung toàn diện Luật Giám sát hiện hành, khắc phục triệt để các vướng mắc, bất cập có nguyên nhân từ quy định của pháp luật, hoàn thiện cơ sở pháp lý, nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Tiếp thu ý kiến, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo rà soát kỹ lưỡng, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật để thống nhất với quy định mới của Hiến pháp và các luật về tổ chức, bộ máy nhà nước được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9. Dự thảo Luật chỉ quy định những nội dung lớn, có tính nguyên tắc, ổn định thuộc thẩm quyền quy định của Quốc hội; lược bỏ những quy định cụ thể về trình tự, thủ tục tiến hành các hoạt động giám sát… giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định chi tiết.

Dự thảo Luật được bố cục gồm 5 chương, 45 điều, giảm 46 điều so với Luật Giám sát hiện hành, trong đó đã bỏ 55 điều, kế thừa và sửa đổi 36 điều, bổ sung mới 9 điều.

Đối với thẩm quyền giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân, theo ông Dương Thanh Bình, Điều 4 của Luật Giám sát hiện hành có điều khoản quy định chung về thẩm quyền của các chủ thể mà không xác định rõ đối tượng chịu sự giám sát, phạm vi giám sát, dẫn đến thực tiễn thực hiện còn nhiều bất cập, trùng lặp, làm giảm hiệu quả giám sát.

“Để khắc phục hạn chế này, đồng thời thực hiện chủ trương tăng cường phân cấp, phân quyền, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng bỏ các nội dung quy định chung, đồng thời quy định rõ thẩm quyền của từng chủ thể giám sát tại dự thảo Luật”, ông Dương Thanh Bình nhấn mạnh.

Thảo luận tại hội trường, đại biểu Tạ Đình Thi (Hà Nội) cho rằng, cần coi việc ứng dụng công nghệ số là nhiệm vụ then chốt và có lộ trình rõ ràng. Việc xây dựng một cơ sở dữ liệu quốc gia trong hoạt động giám sát, kết nối liên thông từ trung ương và địa phương là rất cần thiết. Cơ sở dữ liệu này tích hợp được thông tin từ các báo cáo, kết luận giám sát, chất vấn, kiến nghị cử tri, kết quả thanh tra và kiểm toán. Mặt khác, cần có quy định cụ thể hơn về số hóa toàn bộ quy trình giám sát từ khâu lập kế hoạch, thu thập thông tin, khảo sát, làm việc với các cơ quan hữu quan đến khâu lấy ý kiến các chuyên gia, tổng hợp báo cáo và công khai kết quả. Từ đó, việc ứng dụng công nghệ sẽ giúp hoạt động giám sát minh bạch, nhanh chóng, giảm thiểu chi phí.

Đối với việc dự thảo quy định về nguồn lực tài chính để bảo đảm hoạt động giám sát, theo đại biểu Tạ Đình Thi, cần làm rõ cơ chế phân bổ ngân sách, cụ thể linh hoạt trong các hoạt động giám sát, giám sát đột xuất, giám sát chuyên đề… đặc biệt ở các Hội đồng nhân dân cơ sở.

Đề cập đến thẩm quyền giám sát, đại biểu Mai Văn Hải (Thanh Hóa) đề nghị cần xem xét lại quy định về thẩm quyền giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh. Vấn đề này nên giao thẩm quyền, trách nhiệm cho Thường trực Hội đồng nhân dân, các ban của Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân ở địa phương. Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ nên thực hiện việc giúp Quốc hội thực hiện quyền giám sát tối cao và giám sát việc tuân theo Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Theo đại biểu Mai Văn Hải, điểm c, khoản 1, Điều 23 quy định hoạt động giám sát của đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh, trong đó có giám sát việc giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền của các cơ quan Trung ương theo sự phân công của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Nếu thực hiện theo quy định này sẽ rất tốt cho việc giải quyết kiến nghị của cử tri, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các cơ quan Trung ương.

“Tuy nhiên, để thực hiện được là vấn đề rất khó”, đại biểu nêu ý kiến và đề nghị nội dung này nên được thống nhất và giao cho Ủy ban Dân nguyện của Quốc hội thực hiện việc giám sát giải quyết kiến nghị của cử tri đối với các cơ quan ở Trung ương. Còn đoàn đại biểu Quốc hội ở địa phương thì nên quy định giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri đối với các cơ quan có thẩm quyền ở địa phương.

Đại biểu đoàn Thanh Hóa cũng cho rằng, qua thực tiễn trong hoạt động giám sát độc lập của đại biểu Quốc hội, hình thức chất vấn là hoạt động hiệu quả nhất. Các nội dung khác trong hoạt động giám sát độc lập còn rất hạn chế, thậm chí khó tổ chức thực hiện như giám sát văn bản quy phạm pháp luật, giám sát việc thi hành pháp luật ở địa phương hay giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân. Vì vậy, nên rà soát, quy định lại thẩm quyền và hoạt động giám sát của đại biểu Quốc hội tập trung vào chất vấn và giám sát thông qua hoạt động của đoàn đại biểu Quốc hội.

Thảo luận tại hội trường, một số ý kiến đại biểu cũng đề nghị bổ sung cơ chế hậu kiểm soát sau giám sát, quy định trách nhiệm của người đứng đầu trong việc thực hiện kết quả giám sát…