Kỳ họp Đại hội đồng LHQ khóa 80: Thúc đẩy cải cách hướng tới 'Liên hợp quốc 2.0'

Kỳ họp Đại hội đồng Liên hợp quốc (LHQ) khóa 80 diễn ra từ 23-29/9 với sự tham gia của 103 nguyên thủ, 46 Thủ tướng, cùng đại diện lãnh đạo cấp cao các quốc gia thành viên Liên hợp quốc, lãnh đạo các tổ chức quốc tế và khu vực, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong nỗ lực cải cách tổ chức này giữa bối cảnh thế giới đầy biến động.

Kỳ họp năm nay diễn ra trong bối cảnh thế giới đối mặt với "những biến động sâu sắc chưa từng có", từ các cuộc xung đột kéo dài tại Ukraine và Gaza đến bất ổn kinh tế và khủng hoảng môi trường. Trước thực trạng này, Chủ tịch Đại hội đồng LHQ khóa 80, bà Annalena Baerbock, khẳng định chủ nghĩa đa phương không còn là một lựa chọn mà là "điều kiện tiên quyết" để đảm bảo hòa bình và phát triển bền vững.

Chủ đề "Cùng nhau tốt hơn: 80 năm và hơn thế nữa vì hòa bình, phát triển và nhân quyền" mang ý nghĩa kép, vừa tôn vinh thành tựu 8 thập kỷ qua, vừa vạch ra lộ trình tương lai. Tổng Thư ký LHQ António Guterres cảnh báo: "Chúng ta đang hướng tới một thế giới đa cực. Nhưng nếu không có các thể chế đa phương vững mạnh, đa cực sẽ có những rủi ro".

Dưới sự thúc đẩy của Tổng Thư ký Guterres, các sáng kiến cải cách toàn diện như UN80 và Hiệp ước vì Tương lai đã được giới thiệu, đặt nền móng cho một "Liên hợp quốc 2.0" - năng động hơn, minh bạch hơn và thích ứng tốt hơn với thách thức thế kỷ XXI.

Trọng tâm cải cách tập trung vào nâng cao hiệu quả hành chính, tinh giản bộ máy, hiện đại hóa vận hành số và tăng cường minh bạch tài chính. Hiệp ước vì Tương lai được xây dựng như "khung hành động cụ thể, gắn với lộ trình triển khai và cơ chế giám sát rõ ràng", nhằm thu hẹp khoảng cách giữa tuyên bố chính trị và hành động thực tế.

Vấn đề cốt lõi là cải tổ Hội đồng Bảo an, đặc biệt quyền phủ quyết đã "tê liệt" tổ chức trong nhiều tình huống, như cuộc xung đột Gaza hay vấn đề Palestine. Trong khi đó, Hội đồng Kinh tế - Xã hội được kỳ vọng trở thành đầu mối điều phối hành động phát triển bền vững.

Mặc dù mang nhiều kỳ vọng, chủ nghĩa đa phương vẫn đối mặt rào cản cấu trúc và chính trị. Sự phân cực ngày càng sâu sắc giữa các cường quốc, đặc biệt Mỹ, Trung Quốc và Nga, đã khiến nhiều cơ quan LHQ rơi vào tình trạng "đồng thuận hình thức, bất đồng thực chất".

LHQ cũng đang phải đối mặt khủng hoảng tài chính nghiêm trọng khi Mỹ - nhà đóng góp chính - nợ tới 1,5 tỷ USD, ảnh hưởng nghiêm trọng các chương trình nhân đạo và gìn giữ hòa bình. Cuộc khủng hoảng lòng tin trong vấn đề tài chính khí hậu, như cam kết 100 tỷ USD cho Quỹ Khí hậu Xanh liên tục chậm trễ, cũng làm suy yếu uy tín tổ chức.

Dù vậy, kỳ họp này có ý nghĩa như thước đo quan trọng cho mức độ sẵn sàng hợp tác của cộng đồng quốc tế, khẳng định LHQ vẫn giữ được tính biểu tượng và vai trò không thể thay thế trong bối cảnh xung đột và chia rẽ gia tăng.

Tổng thống Trump đảo ngược lập trường về Ukraine

Sau cuộc gặp với Tổng thống Ukraine Zelensky bên lề khóa họp 80 Đại hội đồng LHQ tại New York ngày 23/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có những tuyên bố bất ngờ khi khẳng định Ukraine hoàn toàn có thể giành lại toàn bộ lãnh thổ mà Nga đang kiểm soát ở miền Đông Ukraine, đánh dấu sự thay đổi mạnh mẽ trong lập trường của Nhà Trắng.

Cụ thể, trong bài đăng trên nền tảng Truth Social, Tổng thống Trump viết: "Sau khi tìm hiểu và nắm rõ tình hình quân sự và kinh tế giữa Ukraine và Nga, và sau khi thấy những khó khăn kinh tế mà Ukraine đang gây ra cho Nga, tôi cho rằng Ukraine, với sự hỗ trợ của Liên minh châu Âu, đang ở vị thế có thể chiến đấu và giành lại toàn bộ lãnh thổ Ukraine trong hình hài ban đầu".

Ông Trump nhấn mạnh: "Với thời gian, sự kiên nhẫn và hỗ trợ tài chính từ châu Âu, đặc biệt là NATO, việc khôi phục các đường biên giới ban đầu – nơi cuộc chiến này nổ ra – hoàn toàn là một lựa chọn".

Theo báo Kiev Independent, đây là "sự đảo ngược rõ rệt" so với chính sách trước đây khi ông Trump từng gây sức ép buộc Ukraine nhượng bộ để đạt được thỏa thuận ngừng bắn và tuyên bố Kiev "không có lợi thế" trong các cuộc đàm phán. Trong cuộc gặp tại Nhà Trắng hồi tháng 2 năm nay, Tổng thống Trump từng nói với ông Zelensky rằng Ukraine không có cơ hội để thắng trong cuộc chiến với Nga.

Tổng thống Zelensky đã ca ngợi lập trường mới của ông Trump, cho rằng đó là một "thay đổi lớn" và tin rằng Tổng thống Mỹ có thể giúp thay đổi lập trường của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình về cuộc chiến.

Về phần mình, phía Nga phản ứng khá bình tĩnh. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Moskva nhận định rằng chính quyền Trump vẫn duy trì ý chí chính trị để tìm ra giải pháp cho xung đột và Moskva sẵn sàng tham gia các cuộc đàm phán hòa bình. 

Theo phân tích của Sky News, sự chuyển đổi lập trường của Trump là kết quả của ba yếu tố chính: Thứ nhất, thực trạng chiến trường đã thay đổi nhận thức. Khả năng phục hồi bất ngờ của Ukraine đã làm thay đổi đánh giá ban đầu, trong khi Nga đang phải chịu tổn thất về nhân lực và tài chính. 

Thứ hai, áp lực từ đồng minh và chính trị nội bộ. Các nhà lãnh đạo châu Âu đã liên tục kêu gọi ông Trump thận trọng trong quan hệ với Nga. Các nước NATO đã tăng cường viện trợ cho Ukraine, làm suy yếu lập luận trước đó của ông Trump rằng Mỹ đang gánh chịu gánh nặng tài chính lớn nhất. Về mặt chính trị nội bộ, Tổng thống Trump đang đối mặt với sự giám sát từ cả hai đảng vì cách tiếp cận "mềm mỏng" với Nga.

Thứ ba, chiến thuật đàm phán đặc trưng. Sky News nhấn mạnh ông Trump thường thay đổi lập trường để giành lợi thế đàm phán. Với việc hai bên không thể sẵn sàng thỏa hiệp, tính toán của ông Trump đã chuyển hướng sang việc ủng hộ Ukraine khôi phục toàn bộ lãnh thổ.

Mặc dù tạo ra hy vọng mới, tuyên bố của Trump vẫn để lại nhiều câu hỏi. Ông đặt trách nhiệm chính lên vai Ukraine và châu Âu, chỉ hứa "tiếp tục cung cấp vũ khí cho NATO để NATO tùy ý sử dụng", ám chỉ đến thỏa thuận cho phép các thành viên NATO mua vũ khí Mỹ và chuyển cho Ukraine.

Việc nhấn mạnh vào châu Âu và Ukraine khiến một số nhà quan sát kết luận rằng Mỹ có thể đang rút khỏi những nỗ lực đóng vai trung gian. Một phần trong bài phát biểu của ông Trump có vẻ như lời từ biệt: "Dù gì đi nữa, tôi mong cả hai nước đều ổn" và kết thúc bằng "Chúc tất cả may mắn".

AEM-57: ASEAN tăng cường hội nhập kinh tế giữa 'cơn bão' bảo hộ thương mại

Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN (AEM) lần thứ 57 với chủ đề "Bao trùm và bền vững" đã khép lại tại Malaysia với nhiều kết quả quan trọng, khẳng định quyết tâm của ASEAN trong việc duy trì hệ thống thương mại đa phương tự do giữa bối cảnh xu hướng bảo hộ gia tăng trên toàn cầu.

Tại buổi họp báo kết thúc hội nghị ngày 26/9, Bộ trưởng Thương mại, Đầu tư và Công nghiệp Malaysia Zafrul Aziz - Chủ tịch AEM-57 - nhấn mạnh yếu tố chính chi phối các cuộc thảo luận là "xu hướng bảo hộ và các biện pháp thương mại đơn phương gia tăng", gây rủi ro đáng kể cho hệ thống thương mại đa phương và sự ổn định của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trước thách thức này, Bộ trưởng Aziz khẳng định ASEAN cam kết duy trì hệ thống thương mại đa phương tự do, công bằng, toàn diện, dựa trên luật lệ với các nguyên tắc của WTO làm cốt lõi. ASEAN sẵn sàng hợp tác xây dựng với tất cả đối tác để giải quyết những lo ngại chính đáng và tăng cường hợp tác kinh tế mang lại lợi ích chung.

AEM-57 đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong việc thực hiện 18 Mục tiêu kinh tế ưu tiên (PED), trong đó có 9 PED thuộc thẩm quyền trực tiếp của AEM. Các thành tựu nổi bật bao gồm:

Hoàn thành Tuyên bố chung về Hợp tác kinh tế giữa ASEAN và Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC), mở ra cơ hội hợp tác mới với khu vực Trung Đông. Thông qua Khung ASEAN về chuỗi cung ứng bán dẫn tích hợp (AFISS), khẳng định tầm quan trọng của ASEAN trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.

Về các hiệp định thương mại, hội nghị hoan nghênh việc ký kết Nghị định thư thứ 2 sửa đổi Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) và Nghị định thư nâng cấp Khu vực thương mại tự do ASEAN-Trung Quốc 3.0. Đặc biệt, việc ký kết Hiệp định Khung ASEAN về cạnh tranh (AFAC) sẽ tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh trong khối.

AEM-57 cũng ghi nhận nhiều tiến triển trong hợp tác với các đối tác bên ngoài. Nghị định thư thứ hai sửa đổi Khu vực thương mại tự do ASEAN-Australia-New Zealand (AANZFTA) đã có hiệu lực, trong khi các cuộc đàm phán Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Canada (ACAFTA) dự kiến đạt kết quả đáng kể vào năm 2026.

ASEAN cam kết hoàn tất rà soát Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN-Ấn Độ (AITIGA) trong năm 2025, hướng tới thỏa thuận hiện đại và thân thiện với doanh nghiệp. Với Hàn Quốc, AEM mong muốn sớm khởi động các cuộc đàm phán nâng cấp AKFTA.

Một điểm sáng khác là các bộ trưởng mong đợi Timor Leste sẽ được kết nạp chính thức là thành viên thứ 11 của ASEAN tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-47. Đồng thời, AEM-57 đã đưa ra lộ trình cụ thể thực hiện Kế hoạch Chiến lược AEC 2026-2030.

Để tăng cường sự thống nhất chính sách, ASEAN sẽ tổ chức phiên họp chung giữa các Bộ trưởng Kinh tế và Bộ trưởng Ngoại giao bên lề hội nghị cấp cao sắp tới.

Diễn ra từ ngày 22-26/9 tại Malaysia với sự tham dự của hơn 500 đại biểu và 20 cuộc họp, AEM-57 đã khẳng định vai trò quan trọng của ASEAN trong việc duy trì trật tự kinh tế thế giới dựa trên luật pháp quốc tế.

Vàng lập kỷ lục gần 3.800 USD/ounce: Cơn sốt hay xu hướng bền vững?

Giá vàng thế giới đang trên đà thiết lập chuỗi kỷ lục mới khi chạm đỉnh 3.790,82 USD/ounce trong phiên giao dịch ngày 23/9, tăng mạnh từ mức 3.723 USD/ounce chỉ một ngày trước đó. Tính từ đầu năm 2025, giá vàng đã tăng hơn 40%, phản ánh làn sóng đầu tư mạnh mẽ vào tài sản trú ẩn an toàn này.

Theo các chuyên gia, hai yếu tố chính đang hỗ trợ đà tăng của vàng là kỳ vọng Fed tiếp tục cắt giảm lãi suất và căng thẳng địa chính trị gia tăng. Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết ngân hàng trung ương Mỹ đang đối mặt với nhiều thách thức khi lạm phát có nguy cơ cao hơn dự kiến trong lúc thị trường lao động suy yếu.

Goldman Sachs dự báo Fed sẽ thực hiện các đợt cắt giảm 25 điểm cơ bản vào tháng 10 và tháng 12, thậm chí có thể cắt giảm mạnh tới 50 điểm cơ bản nếu thị trường lao động xấu hơn dự kiến. Giới đầu tư hiện kỳ vọng Fed sẽ hạ lãi suất thêm hai lần nữa vào tháng 10 và tháng 12/2025, sau khi đã giảm 0,25 điểm phần trăm trong tháng 9/2025.

Một động lực quan trọng khác đến từ nhu cầu tích trữ vàng của các ngân hàng trung ương. Hãng tư vấn Metals Focus cho biết từ 2022 đến nay, mỗi năm các ngân hàng trung ương mua ròng hơn 1.000 tấn vàng. Năm 2025, dự kiến con số này khoảng 900 tấn, gấp đôi mức trung bình 457 tấn một năm từ năm 2016 đến năm 2021.

Nguyên nhân chính là nhiều quốc gia đang phát triển muốn đa dạng hóa khỏi đồng USD sau khi phương Tây đóng băng dự trữ ngoại hối của Nga năm 2022. Đặc biệt, Bloomberg đưa tin Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đang tận dụng Sàn Giao dịch Vàng Thượng Hải để khuyến khích các ngân hàng trung ương đối tác mua và lưu trữ vàng tại Trung Quốc.

Chuyên gia phân tích Michael Hsueh của Deutsche Bank đã nâng dự báo giá vàng và kỳ vọng giá trung bình đạt 4.000 USD/ounce trong năm 2026. Ông Stephen Innes - Giám đốc điều hành SPI Asset Management nhận định động lực tăng giá của vàng lần này không chỉ do lạm phát, mà còn được hỗ trợ bởi việc các ngân hàng trung ương tăng cường tích trữ và nhu cầu phòng vệ địa chính trị.

Nhà phân tích Ilya Spivak từ Tastylive cho rằng giá vàng sau khi vượt ngưỡng 3.790 USD/ounce có thể chạm mức 3.870-3.875 USD/ounce, tiếp theo là 4.000 USD/ounce.

Đà tăng cũng lan sang các kim loại quý khác. Giá bạc giao ngay tăng lên 44,17 USD/ounce, tiệm cận mức cao nhất trong 14 năm. Giá bạch kim tăng 4,5% lên 1.480,97 USD/ounce, cao nhất kể từ năm 2014, trong khi giá palladium tăng 2,8% lên 1.212 USD/ounce.

Với những yếu tố hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách tiền tệ, nhu cầu tích trữ của các ngân hàng trung ương và bất ổn địa chính trị, giá vàng có thể tiếp tục xu hướng tăng trong thời gian tới.