Vài năm trước, dự án cải tạo, nâng cấp tuyến đường nối xã Sơn Dương với trung tâm xã Đồng Sơn dài chừng 19 km hoàn tất. Trước đây, việc di chuyển giữa các bản và trung tâm xã thường là hành trình gian nan trên con đường trơn trượt mùa mưa, lầy lội, mất nhiều giờ; nay thì đường bê tông bằng phẳng, ô­tô, xe tải nhỏ có thể lưu thông thuận lợi tới tận các khu vực sinh sống và sản xuất.

Chị Lý Thị Vân – người con của xã Đồng Sơn – chia sẻ: “Từ khi tuyến đường Đồng Sơn – Sơn Dương được hoàn thiện thì đã tạo điều kiện rất là tốt cho bà con nhân dân địa phương để đi lại, cũng như là bà con có điều kiện thuận lợi hơn về trao đổi hàng hóa ở vùng cao, xuống vùng xuôi thì bà con cũng có cái giá thành tốt hơn so với những năm trước đây… tôi cũng cảm thấy rất tự hào và phấn khởi khi xã mình có một bước chuyển tiến mạnh mẽ như ngày hôm nay”.

Quả thực, con đường không chỉ rút ngắn khoảng cách địa lý mà còn rút ngắn khoảng cách với cơ hội – người dân có thể đưa nông, lâm sản từ vườn rừng xuống chợ vùng xuôi, kết nối với thị trường rộng lớn hơn, từ đó nâng giá trị sản phẩm.

Lãnh đạo xã Đồng Sơn cho biết: “Đến hết năm 2024, thu nhập bình quân đầu người đạt 77,95 triệu đồng; dự kiến đến hết nhiệm kỳ (2025) sẽ đạt khoảng trên 86 triệu đồng. Như vậy là thu nhập bình quân đầu người tăng từ đầu nhiệm kỳ đến cuối nhiệm kỳ khoảng 50 triệu đồng. Còn về tình hình hộ nghèo, cận nghèo thì đầu nhiệm kỳ có 40 hộ nghèo, 90 hộ cận nghèo nhưng đến hết năm 2022 địa phương không còn hộ nghèo, hộ cận nghèo”.

Những con số ấy là minh chứng rõ ràng cho ảnh hưởng tích cực của hạ tầng giao thông và chương trình xây dựng nông thôn mới. Khi đường đến bản mở ra, điện – nước – thông tin cũng được cải thiện; nhiều hộ dân mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, mở rộng diện tích, liên kết với doanh nghiệp và hợp tác xã, tạo chuỗi giá trị sản phẩm.

Trên bình diện toàn tỉnh, kết quả của tỉnh Quảng Ninh trong xây dựng nông thôn mới (NTM) cũng rất đáng ghi nhận. Đến nay toàn tỉnh có 91/91 xã đạt chuẩn NTM, trong đó, 54 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 25 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt 84,14 triệu đồng/người/năm; tỷ lệ hộ gia đình sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 99,99 %; toàn tỉnh không còn hộ nghèo (theo chuẩn đa chiều) vào cuối năm 2023; có thêm 543 thôn đạt chuẩn NTM (~84 % tổng số thôn toàn tỉnh).

Những con số ấy cho thấy, không chỉ đạt chuẩn “NTM” về hình thức, Quảng Ninh đang đi sâu vào “NTM chất lượng” – nâng cao tiêu chí, nâng cao đời sống người dân, thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và đô thị.

Tại xã Đồng Sơn, người dân giờ có thể tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, chợ đầu mối thuận tiện hơn. Nhà cửa khang trang hơn, đường làng ngõ xóm được bê tông hóa, điện lưới ổn định, sóng 4G/5G phủ đến từng bản.

Chị Lý Thị Vân kể thêm: “Ngày trước, nếu vận chuyển rau, nấm hay gỗ cây rừng xuống xuôi thì vừa mất thời gian, vừa phí vận chuyển cao, giá bán thấp. Giờ thì khác hẳn rồi, đường rộng rồi, xe đến tận địa bàn, bà con tự tin làm ăn, mạnh dạn đầu tư mở rộng sản xuất”.

Nhờ thế, nhiều hộ đã mở rộng diện tích trồng rừng, nuôi chim bản địa, làm rau sạch theo hướng hữu cơ, tham gia chuỗi cung ứng sản phẩm chất lượng cao. Họ không còn chỉ “sống” từ vườn rừng mà bắt đầu “kiếm tiền” từ vườn rừng.

Đồng thời, việc giao thương thuận lợi đã giúp tăng hiệu quả kinh tế – hàng hóa khi vận chuyển từ bản xuống xuôi giữ được chất lượng tốt hơn, chi phí thấp hơn, giá bán cao hơn. Đó là lợi thế nếu người dân biết khai thác và liên kết sản xuất – tiêu thụ.

Quảng Ninh không chỉ đầu tư đường sá mà ưu tiên nhiều dự án hạ tầng trọng điểm ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo; giao thông thuận tiện hơn là điều kiện tiên quyết để phát triển sản xuất – kinh doanh ở nông thôn; hàng nông – lâm – thủy sản được vận chuyển nhanh hơn; dịch vụ du lịch bản làng (homestay) có cơ hội phát triển nhờ đường đến dễ dàng; các hợp tác xã, doanh nghiệp nông nghiệp dễ kết nối với thị trường, tham gia chương trình OCOP.

Đại diện chủ cơ sở Homestay Nhà Đất, tại xã Hoành Mô (huyện Bình Liêu) chia sẻ: “Gia đình tôi mạnh dạn vay vốn về làm du lịch, qua đó thì gia đình tôi cũng giúp bà con tiêu thụ sản phẩm như rau sạch nhà bạn để phục vụ cho khách du lịch”.

Homestay là minh họa cho mô hình kinh tế nông thôn mới đa dạng, không chỉ trồng trọt, chăn nuôi mà còn du lịch – dịch vụ, liên kết sản phẩm địa phương và khách du lịch. Hạ tầng – đặc biệt là đường giao thông và thông tin – là nền tảng để mô hình ấy phát huy. Khi đường đến bản được mở, người dân ở vùng cao cảm nhận rõ hơn về “chủ thể” trong xây dựng nông thôn mới; họ bàn chuyện làm ăn, sản xuất, tham gia tổ chức hợp tác xã. Hàng hóa được vận chuyển thuận tiện hơn, nên người dân chủ động sản xuất hàng hóa lớn hơn, chất lượng cao hơn, tham gia chương trình OCOP và chuỗi giá trị thay vì làm nhỏ lẻ.

Từ khi đầu từ cho NTM, đời sống nhân dân được nâng lên toàn diện. Không chỉ thu nhập tăng (84,14 triệu đồng/người/năm toàn tỉnh) mà điều kiện sử dụng nước sạch, điện, thông tin, giao thông đều được cải thiện — giúp người dân “không chỉ thoát nghèo mà hướng tới khá giả”. Quảng Ninh xác định rõ: Hạ tầng nông thôn không tách khỏi đô thị và dịch vụ, mà phải kết nối giao thông, thông tin, thị trường giữa các vùng.

Mặc dù đã hoàn thành chuẩn NTM cho toàn bộ 91 xã, Quảng Ninh không dừng lại mà hướng tới mục tiêu cao hơn: NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu và chuyển đổi số ở nông thôn, theo định hướng 100% xã ứng dụng nền tảng số trong quản lý, điều hành; tiếp tục nâng cao thu nhập khu vực nông thôn, phấn đấu đạt mức 5.000 USD/người/năm vào 2025 (tương đương khoảng >120 triệu đồng) và 8.000-10.000 USD/người/năm vào 2030; cây dựng thôn bản “3 sạch” – sạch nước, sạch môi trường, sạch thông tin; môi trường nông thôn sáng – xanh – sạch – đẹp trở thành “điểm đến” cho du lịch cộng đồng.

“Đường mở đến đâu, cuộc sống khởi sắc đến đó” — lời tự nhận của người dân vùng cao như chị Vân, như dân bản Đồng Sơn là minh chứng sống cho lời khẳng định: Hạ tầng giao thông không chỉ là “công trình” mà là “cơ hội”.

Trong bức tranh lớn của Quảng Ninh, mỗi tuyến đường, mỗi bản làng được “lột xác”, mỗi hợp tác xã, mỗi mô hình du lịch cộng đồng lên tiếng (“chúng tôi làm được, chúng tôi hiệu quả”). Nông thôn mới tại Quảng Ninh không còn là chỉ tiêu thống kê nữa, mà là thực thể sống – là vùng đất người dân chủ động làm chủ cuộc sống của mình.

Và như vậy, khi con đường ấy lăn bánh dưới bánh xe lao động của người dân vùng cao, thì cùng với nó lăn theo khát vọng vươn lên biến “quê nghèo” thành “quê giàu”, biến bản làng vùng cao thành nơi “no ấm, thịnh vượng, đáng sống”. Quảng Ninh đang vẽ nên một mẫu hình nông thôn mới không chỉ đạt chuẩn mà còn sáng mẫu, hiện đại, bền vững.