Sau chiến dịch tranh cử kéo dài trong bối cảnh đại dịch COVID-19, có vẻ như cựu Phó Tổng thống Joe Biden đã đánh bại Tổng thống đương nhiệm Donald Trump với tỷ số cách biệt khá lớn trong cuộc bỏ phiếu phổ thông và số phiếu quyết định của Đại cử tri đoàn.

Tuy nhiên, ông Trump cho đến nay vẫn từ chối công nhận kết quả bầu cử. Điều này đặt câu hỏi liệu có sự chuyển giao quyền lực suôn sẻ từ tổng thống đương nhiệm sang tổng thống kế nhiệm hay không. Theo Tu chính án thứ 20 của Hiến pháp Mỹ, nhiệm kỳ của một tổng thống sắp mãn nhiệm sẽ hết hạn vào trưa ngày 20/1 của năm sau năm bầu cử. Nhưng ông Trump vẫn chưa tiết lộ việc ông có tham dự lễ nhậm chức của người kế nhiệm không.

Trong lịch sử, 3 tổng thống sắp mãn nhiệm - John Adams, John Quincy Adams và Andrew Johnson - đã từ chối tham dự lễ nhậm chức của người kế nhiệm.

John Adams (1801)

Cuộc bầu cử năm 1800 là một trong những cuộc bầu cử nổi tiếng nhất trong lịch sử Mỹ. Tổng thống đương nhiệm lúc đó, John Adams, đã tái tranh cử nhưng phải đối mặt với một đối thủ mạnh mẽ, là Phó Tổng thống của chính ông, Thomas Jefferson. Điều tệ hơn với Adams là ông đã bị dư luận phản đối vì ủng hộ đạo luật gây chia rẽ  năm 1798 về việc hạn chế hoạt động của công dân nước ngoài, quyền tự do ngôn luận và báo chí.

Trước đó, Adams đã đánh bại Jefferson trong cuộc bầu cử năm 1796 và giành được chiến thắng sít sao. Do Hiến pháp Mỹ không quy định về các đảng chính trị, hệ thống bầu cử tổng thống cũng không xét đến chúng: Ứng cử viên nhận được nhiều phiếu bầu nhất, Adams, trở thành tổng thống, và người về thứ hai, Jefferson, là phó tổng thống, mặc dù họ thuộc 2 đảng khác nhau. 

Trong cuộc bầu cử năm 1800, đảng Dân chủ - Cộng hòa đề cử Jefferson và Aaron Burr, trong khi đảng Liên bang đề cử Adams và Charles C. Pinckney. Cuối cùng Jefferson và Burr mỗi người giành được 73 phiếu đại cử tri, Adams giành được 65 phiếu còn Pinckney 64 phiếu.

Kết quả hòa giữa Jefferson và Aaron Burr khiến Hạ viện phải vào cuộc quyết định kết quả chiến thắng. Trong thời gian đó, quan hệ giữa Adams và Jefferson vẫn khá thân thiện. Jefferson đã ăn tối với vợ chồng Adams tại Nhà Trắng vào tháng một năm đó.

"Thưa ngài, việc định đoạt cuộc bầu cử nằm trong quyền hạn của ngài", Jefferson nói với Adams vào đầu tháng 2. Nhưng Adams từ chối can thiệp vào cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện. Phải mất hơn 30 lượt bỏ phiếu Jefferson mới giành được quá nửa số phiếu ở Hạ viện để đắc cử.

Adams đã lựa chọn không dự lễ nhậm chức của người kế nhiệm, rời thủ đô Washington lúc 4 giờ sáng 4/3/1801 để trở lại quê nhà ở Quincy, Massachusetts. Một số học giả cho rằng Adams làm vậy vì muốn hạ nhiệt căng thẳng chính trị ở thủ đô. Việc chuyển giao quyền lực một cách hòa bình từ Adams cho Jefferson năm đó cũng được mệnh danh là "Cách mạng năm 1800"

John Quincy Adams (1829)

John Quincy Adams, con trai của John Adams, đã đi theo con đường của cha mình. Ông đã tìm cách tranh cử tổng thống vào năm 1824 nhưng đã phải đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là từ đối thủ Andrew Jackson và Henry Clay.

Trong đó, Jackson là đối thủ đáng gờm nhất. Giống như mối quan hệ của cha mình với Jefferson, Quincy Adams từng là đồng minh chính trị của Jackson. Nhưng mối quan hệ này đã dần nguội lạnh khi hai người đàn ông cùng chạy đua vào Nhà Trắng năm 1824.

Jackson đã giành được nhiều phiếu đại cử tri và phiếu phổ thông hơn. Tuy nhiên, các đại cử tri ủng hộ Clay sau đó đã chuyển sang ủng hộ Adams và Hạ viện đã bỏ phiếu để đưa Adams trở thành tổng thống tiếp theo. Jackson đã chỉ trích điều này và tuyên bố sẽ tái tranh cử vào năm 1828.

Cuộc bầu cử năm 1828 là màn tái tranh đấu gây tranh cãi giữa Quincy Adams và Jackson. Jackson lần này là người chiến thắng rõ ràng. Giống như cha mình trước đó, Quincy Adams đã cố gắng tạo mối quan hệ thân mật với tổng thống sắp tới, mặc dù không có kết quả. Quincy Adams đã đề nghị sử dụng Nhà Trắng cho lễ nhậm chức, nhưng Jackson đã từ chối yêu cầu này.

Thay vào đó, Quincy Adams rời Nhà Trắng vào tối ngày 3/3/1829, một ngày trước lễ nhậm chức của Jackson. Giống như cha mình trước đó, ông đã cố tình không tham dự lễ nhậm chức của người kế nhiệm.

Andrew Johnson (1869)

Phó Tổng thống Andrew Johnson kế nhiệm vị trí tổng thống sau khi Tổng thống Abraham Lincoln bị ám sát vào năm 1865. Vị tổng thống đắc cử thời điểm đó đã có nhiều động thái cản trở nguyện vọng của các nghị sĩ đảng Cộng hoà. Bất chấp việc được sự ủng hộ của dư luận, ông đã không giành được đề cử của đảng Cộng hòa để đắc cử tổng thống vào năm 1868, thậm chí còn bị Hạ viện luận tội.

Vào tháng 11/1868, Tướng Ulysses S. Grant, người được coi là “kẻ thù không đội trời chung” của Johnson, đã được bầu làm tổng thống. Trong cuộc bỏ phiếu phổ thông, Grant đã giành được phần lớn phiếu bầu của gần nửa triệu người theo chủ nghĩa tự do ở các bang miền Nam nước Mỹ.

Bất chấp chiến thắng trong cuộc bầu cử của Grant, Johnson đã cố chấp từ chối tham dự lễ nhậm chức vào ngày 4/3. Thay vào đó, ông vẫn ở Nhà Trắng để ký luật. Tương tự, Grant cũng bác bỏ ý tưởng đi cùng xe với Johnson.

Giới chuyên gia nhận định việc các tổng thống không dự lễ nhậm chức của người kế nhiệm chỉ như "muối bỏ bể". Khi lịch sử cho thấy những vị tổng thống kế nhiệm này đều được người dân ủng hộ, điều hành đất nước một cách thuận lợi, không chỉ trong một mà hai nhiệm kỳ.