Với sự nhất trí tuyệt đối của Đại hội đồng Liên hợp quốc (ĐHĐ LHQ), cựu Thủ tướng Bồ Đào Nha Antonio Guterres đã trở thành chủ nhân mới của chiếc "ghế nóng" Tổng Thư ký (TTK) LHQ, kế nhiệm ông Ban Ki-moon sẽ mãn nhiệm vào cuối năm nay. Sau khi nhậm chức vào ngày 1/1/2017, ông Gutteres sẽ đảm nhiệm một trong những công việc ngoại giao khó nhất trên thế giới trong bối cảnh LHQ nói riêng và thế giới nói chung đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức trên mọi lĩnh vực mà chỉ có sự đoàn kết chung tay góp sức của toàn bộ 193 quốc gia thành viên mới có thể giải quyết được.

Ông Guterres, người từng phụ trách Cao ủy tị nạn LHQ trong 11 năm, đã giành chiến thắng thuyết phục trước 12 đối thủ nặng ký, gồm các nguyên thủ quốc gia, các nhân viên ngoại giao hàng đầu và người đứng đầu những cơ quan của LHQ trong cuộc chạy đua lần đầu tiên được tiến hành một cách minh bạch và công khai. Việc ông Guterres nổi lên là người chiến thắng ngay từ cuộc bỏ phiếu đầu tiên và duy trì được đà chiến thắng trong tất cả các cuộc bỏ phiếu khá gây bất ngờ bởi lẽ không ít người dự đoán rằng LHQ sẽ có nữ TTK đầu tiên trong lịch sử khi mà cả Mỹ và Nga, hai quốc gia có ảnh hưởng nhất trong Hội đồng Bảo an (HĐBA), trước đó đều bóng gió ám chỉ ủng hộ ứng cử viên nữ. Dư luận cũng từng cho rằng phải sang tháng 11 may ra HĐBA mới thống nhất được việc đề cử TTK bởi lẽ nội bộ cơ quan quyền lực nhất của LHQ, hay chính xác hơn là Mỹ và Nga, đang bị chia rẽ sâu sắc xung quanh giải pháp cho cuộc chiến Syria. Bản thân Đại sứ Mỹ tại LHQ, bà Samantha Power đã thừa nhận rằng việc thống nhất đề cử ông Guterres là biểu hiện hiếm hoi về sự đoàn kết trong nội bộ HĐBA.

Theo giới phân tích, với “ghế nóng” tại LHQ, sẽ không có “tuần trăng mật” cho ông Guterres. Sau khi nhậm chức vào tháng 1/2017, ông sẽ phải ngay lập tức đảm nhận những nhiệm vụ thường trực của LHQ là tìm các giải pháp chấm dứt tình trạng đói nghèo, xây dựng hòa bình trên thế giới, tìm kiếm giải pháp cho các cuộc xung đột, đối phó với tình trạng biến đổi khí hậu, chống chủ nghĩa khủng bố, và bao trùm tất cả là cuộc khủng hoảng người di cư và tị nạn. Ngoài ra, bản thân nội bộ LHQ cũng có rất nhiều vấn đề đang chờ đợi tân TTK giải quyết. Ông Guterres sẽ điều hành Ban Thư ký LHQ với khoảng 40.000 người với ngân sách hàng năm là 13 tỷ USD, song thường xuyên bị chỉ trích là hoạt động còn quan liêu và chưa hiệu quả. Nhiệm kỳ 10 năm của ông Guterres cũng là giai đoạn các quốc gia thành viên LHQ thực thi 17 mục tiêu đề ra trong Chương trình nghị sự phát triển bền vững năm 2030 để hướng đến một thế giới an ninh, thịnh vượng "không để ai bị bỏ lại phía sau".

Tuy nhiên, có lẽ thách thức lớn nhất đối với tân TTK là việc phải gây dựng lại sự đoàn kết trong đại gia đình LHQ. Kể từ thời Chiến tranh Lạnh, chưa bao giờ cơ quan đa phương lớn nhất toàn cầu này rơi vào tình trạng thiếu đoàn kết như hiện nay, nhất là trong bối cảnh nhiều cuộc khủng hoảng quốc tế chỉ có thể hóa giải được nếu các quốc gia tìm được tiếng nói chung và quyết tâm chung như cuộc chiến tại Syria, tình hình Ukraine, Yemen, bán đảo Triều Tiên, sự căng thẳng giữa Nga và Mỹ,... Theo ông Guterres, một nền “ngoại giao hòa bình” mới đòi hỏi phải tiếp xúc ngoại giao kín đáo và con thoi giữa các bên chủ chốt trong các cuộc xung đột và tranh chấp. TTK LHQ cần “hành động với sự khiêm nhường để cố gắng tạo điều kiện cho các quốc gia thành viên có thể đến với nhau và vượt qua những khác biệt”...

Đánh giá một cách khách quan, việc ông Guterres là nhà lãnh đạo chính phủ đầu tiên được bầu chọn vào vị trí “cầm cân nảy mực” diễn đàn đa phương lớn nhất hành tinh là dấu hiệu rõ ràng cho thấy 193 quốc gia thành viên muốn có một TTK LHQ có tầm ảnh hưởng lớn và những kỹ năng lãnh đạo thuần thục để chèo lái con thuyền LHQ vượt qua một trong những thời khắc khó khăn nhất trong lịch sử 71 năm tồn tại của mình.

Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với những thách thức về bất ổn, xung đột, nghèo đói,… LHQ thực sự đang đứng trước ngã rẽ quyết định đòi hỏi phải có sự cải tổ và cơ cấu lại tổ chức để có thể tham gia một cách hiệu quả vào tiến trình giải quyết các cuộc khủng hoảng quốc tế. Cũng vì thế, rất nhiều sứ mệnh khó khăn đang chờ đợi TTK thứ 9 của LHQ Anthonio Guterres.

Minh Nga (P/v TTXVN tại Liên hợp quốc)