Theo mạng tin tình báo "Stratfor" ngày 3/12, Tổng thống Vênêxuêla Hugo Chavez đã rất ít xuất hiện trước công chúng từ sau cuộc bầu cử ngày 7/10 (lần xuất hiện gần đây nhất là ngày 15/11). Sự vắng mặt đáng ngờ này cùng với thông tin ông chuẩn bị sang Cuba chữa trị đã làm dấy lên đồn đoán về tình trạng sức khỏe đang xấu đi của Tổng thống Chavez.

Nếu ông Chavez ra đi trong 4 năm tới, Vênêxuêla có thể trải qua một giai đoạn bất ổn và lặp lại một cuộc bầu cử như tháng 10 vừa qua, có thể đem đến thay đổi chính trị lớn mà Vênêxuêla chưa từng trải qua kể từ khi ông Chavez lần đầu tiên được bầu năm 1999.

Tổng thống Hugo Chavez. Ảnh: Internet.

Những đồn đoán về sức khỏe của Tổng thống Chavez gia tăng kể từ đầu tháng 11 sau khi ông liên tiếp trì hoãn lễ bổ nhiệm tân Bộ trưởng Quốc phòng Diego Molero Bellavia. Nhật báo "El Nacional" của Vênêxuêla dẫn nguồn tin quân sự xác nhận Tổng thống Chavez đã không thể tổ chức lễ tuyên thệ này của ông Morelo vì sức khỏe yếu. Tổng thống Chavez cũng không thể dự cả Hội nghị thượng đỉnh Ibero-American ở Cadiz, Tây Ban Nha lẫn hội nghị của Liên minh các quốc gia Mỹ Latinh ở Lima (Pêru) tháng 11 vừa qua. Trước những đồn đoán gia tăng về sức khỏe của mình, ngày 27/11, Tổng thống Chavez thông báo sẽ tới Cuba để chữa trị. Trong 17 tháng qua, ông đã tới Cuba 11 lần để thực hiện 3 cuộc phẫu thuật và một số lần hóa trị.

Tuy nhiên, Đại sứ quán Vênêxuêla tại Braxin đã xác nhận Tổng thống Chavez sẽ bay trực tiếp từ La Habana đến Braxin để dự Hội nghị thượng đỉnh Mercosur từ ngày 6-7/12 và dự kiến sẽ có cuộc gặp với Tổng thống Côlômbia Juan Manuel Santos và Chủ tịch Cuba Raul Castro ở La Habana. Sự xuất hiện của Tổng thống Chavez tại những sự kiện này sẽ cho công chúng thấy được tình trạng sức khỏe của ông.

Nếu tình trạng sức khỏe của Tổng thống Chavez tiếp tục xấu đi, sẽ có một số kịch bản hé mở về tiến trình chuyển đổi chính trị ở Vênêxuêla. Theo Điều 233 của Hiến pháp năm 1999, nếu ông Chavez mất đi hoặc không có khả năng điều hành đất nước trước ngày tuyên thệ 10/1/2013, quyền lực sẽ tạm thời chuyển sang cho Chủ tịch Quốc hội Diosdado Cabello. Sau đó, Chủ tịch Quốc hội Diosdado Cabello phải tổ chức một cuộc bầu cử mới trong vòng 30 ngày. Nếu Tổng thống Chavez mất đi trong 4 năm đầu của nhiệm kỳ mới, Phó Tổng thống mới được bổ nhiệm Nicolas Maduro sẽ tạm thời nắm quyền kiểm soát và sau đó kêu gọi một cuộc bầu cử đột xuất như trên. Nếu ông Chavez mất trong 2 năm cuối của nhiệm kỳ 6 năm, Phó Tổng thống Maduro sẽ lãnh đạo chính phủ lâm thời cho tới kỳ bầu cử năm 2018.

Hiện có 3 kịch bản có thể xảy ra trong trường hợp có biến cố lớn đối với sức khỏe của Tổng thống Chavez. Ngay cả khi sức khỏe ngày càng yếu đi, ông Chavez vẫn có thể tiếp tục lãnh đạo Vênêxuêla trong 6 năm tới. Ông đã chứng minh khả năng duy trì quyền lực của mình dù ốm nặng và giành chiến thắng vang dội trong cuộc bầu cử tháng 10 vừa qua.

Trong trường hợp có biến cố lớn về sức khỏe, ông Chavez vẫn có khả năng thu xếp cho một tiến trình chuyển đổi có kiểm soát với tuyên bố rõ ràng về người kế nhiệm. Ông Chavez có thể tuyên bố từ chức và ủng hộ một ứng cử viên của đảng Xã hội Thống nhất Vênêxuêla trong cuộc bầu cử đột xuất. Đối mặt với khả năng không thể tiếp tục lãnh đạo Vênêxuêla, ông Chavez có thể ủng hộ Phó Tổng thống Nicolas Maduro hoặc Chủ tịch Quốc hội Diosdado Cabello làm người kế nhiệm.
Nếu ông Chavez ra đi đột ngột hoặc không có kế hoạch cho việc kế nhiệm rõ ràng, tiến trình chuyển đổi sẽ ph ức t ạp hơn. Hiện vẫn chưa rõ ông Maduro hay Cabello sẽ lên nắm quyền. Dư luận cho rằng ông Maduro uy tín cao hơn nên có nhiều cơ hội đánh bại một ứng cử viên đối lập trong khi ông Cabello có nhiều ảnh hưởng trong đảng và quân đội nhưng lại thiếu sự ủng hộ của công chúng. Mỗi ứng cử viên sẽ cần người kia để củng cố việc kiểm soát vì vậy họ có thể đi tới thỏa hiệp nhằm tránh đổ vỡ chính trị. Tuy nhiên, nếu đảng Xã hội Thống nhất Vênêxuêla không thể thống nhất trong 30 ngày sau khi ông Chavez ra đi, lực lượng đối lập Vênêxuêla có cơ hội lên nắm quyền.

Quang Tuyến