Theo nhận định của các chuyên gia, kinh tế Việt Nam sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trong thời gian tới. Tuy nhiên, bà Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho rằng, với xu hướng phục hồi của nền kinh tế thế giới và kinh tế trong nước, sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ trong các lĩnh vực, đặc biệt là đầu tư công; đồng thời, với sự linh hoạt của các đơn vị sản xuất kinh doanh, tình hình kinh tế quý IV sẽ khả quan hơn nhiều so với quý III. Dự báo, tăng trưởng kinh tế cả năm nay sẽ đạt mức 2 - 3%. Dự báo này cũng khá tương đồng với các dự báo khả quan của các tổ chức quốc tế về mức độ phục hồi kinh tế Việt Nam sau đại dịch COVID-19.

Những dấu hiệu phục hồi

Tổng cục Thống kê vừa họp báo công bố tình hình kinh tế - xã hội 9 tháng năm 2020. Theo đó, tăng trưởng GDP quý III ước tính đạt 2,62%, con số này cao hơn quý II (0,39%) nhưng vẫn thấp hơn quý I (3,68%). Kết quả này giúp GDP 9 tháng tăng 2,12%. Bà Nguyễn Thị Hương nhận định, đây là mức tăng GDP thấp nhất trong thập kỷ vừa qua (2011-2020).

"Tuy nhiên, trong bối cảnh COVID-19 ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi mặt kinh tế - xã hội của các quốc gia trên thế giới, đây là một thành công lớn của nước ta trong việc vừa phòng chống dịch, vừa khôi phục và phát triển kinh tế", bà Nguyễn Thị Hương nhấn mạnh.

Theo đánh giá của cơ quan thống kê, nền kinh tế đang từng bước hoạt động trở lại trong điều kiện "bình thường mới". Trong quý III, các khu vực kinh tế có dấu hiệu khởi sắc hơn quý II. Khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 2,93%; công nghiệp và xây dựng tăng 2,95%; còn dịch vụ tăng 2,75%. Tính chung 9 tháng năm 2020, các khu vực kinh tế tăng lần lượt 1,84%; 3,08% và 1,37%.

Khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chịu ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn và dịch bệnh nhưng đã có những giải pháp ứng phó kịp thời, trở thành bệ đỡ của nền kinh tế trong lúc khó khăn, bảo đảm nguồn cung lương thực, thực phẩm.

Mặc dù, khu vực dịch vụ tăng thấp do chịu ảnh hưởng trực tiếp từ đại dịch, tuy nhiên vẫn có những lĩnh vực duy trì tăng trưởng dương; trong đó, bán buôn và bán lẻ tăng gần 5%, hoạt động tài chính - ngân hàng - bảo hiểm tăng 6,68%. Ngược lại, ngành vận tải, kho bãi giảm 4%, dịch vụ lưu trú và ăn uống giảm hơn 17%.

Về tình hình hoạt động của khu vực doanh nghiệp, số đơn vị thành lập mới và quay trở lại hoạt động 9 tháng vẫn tăng 2,9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Ngược lại, chịu ảnh hưởng từ đại dịch nhưng đa số doanh nghiệp chọn ngừng kinh doanh thay vì rời khỏi thị trường. Số doanh nghiệp thuộc trường hợp này tăng tới 82%, đạt 38.700 doanh nghiệp. Tuy nhiên, số ngừng hoạt động chờ thủ tục giải thể giảm 2,4%, còn số doanh nghiệp hoàn tất thủ tục giải thể chỉ tăng 0,1%.

Theo khảo sát, gần 46% doanh nghiệp ngành công nghiệp chế biến, chế tạo đánh giá xu hướng quý cuối năm sẽ tốt hơn, 19% dự báo khó khăn và 35,4% dự báo ổn định.

Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa 9 tháng đạt 202,86 tỷ USD, tăng 4,2% so với cùng kỳ năm trước; trong đó khu vực kinh tế trong nước xuất khẩu đạt 71,83 tỷ USD, tăng 20,2%, chiếm 35,4% tổng kim ngạch xuất khẩu, trở thành động lực cho tăng trưởng xuất khẩu. Tính riêng quý III, kim ngạch xuất khẩu ước đạt 80,07 tỷ USD, tăng 11% so với cùng kỳ năm trước. Kim ngạch nhập khẩu quý III đạt 68,54 tỷ USD, tăng 3% so với cùng kỳ năm trước.

Tính chung 9 tháng Việt Nam xuất siêu 16,99 tỷ USD; trong đó, khu vực kinh tế trong nước nhập siêu 10,52 tỷ USD, khu vực FDI bao gồm cả dầu thô xuất siêu 27,51 tỷ USD. Ngoài ra, CPI bình quân 9 tháng tăng 3,85% so với cùng kỳ năm trước, mức tăng cao nhất trong 5 năm gần đây.

Lợi thế sản xuất công nghiệp

Theo ông Phạm Đình Thúy, Vụ trưởng Vụ thống kê công nghiệp và xây dựng, Tổng cục Thống kê, công nghiệp chế biến, chế tạo tuy không tăng cao nhưng tiếp tục giữ vai trò là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế 9 tháng.

Tổng cục Thống kê chỉ ra, ngành công nghiệp chịu ảnh hưởng rất rõ ràng từ tác động của dịch COVID-19. Ngay trong quý đầu tiên của năm, khi chưa chịu ảnh hưởng trực tiếp của dịch, tăng trưởng lĩnh vực này vẫn đạt 5,1%. Tuy nhiên bước sang đầu quý II, khi các nền kinh tế đóng cửa bởi dịch, các chuỗi cung ứng bị đứt gẫy, sản xuất trong nước bị ảnh hưởng mạnh, tăng trưởng ngành công nghiệp chỉ đạt 1,1%. Trong đó tháng 4, chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp  giảm mạnh nhất, ước tính giảm 13,3% so với tháng trước và giảm 10,5% so với cùng kỳ năm trước.

Tuy nhiên cũng trong quý II, khi cả nước bước sang giai đoạn vừa phòng, chống dịch bệnh vừa khôi phục và phát triển kinh tế, hoạt động sản xuất công nghiệp đã có tín hiệu tích cực. Chỉ số sản xuất công nghiệp tháng 5/2020 đã đạt mức tăng 11,2% so với tháng trước mặc dù vẫn giảm 3,1% so với cùng kỳ năm 2019. 

Với những dấu hiệu tích cực này, giá trị tăng thêm của ngành công nghiệp 9 tháng năm 2020 ước tính tăng 2,69% so với cùng kỳ năm trước (quý I tăng 5,1%; quý II tăng 1,1%; quý III tăng 2,34%).

Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 4,6% là động lực của tăng trưởng kinh tế với mức đóng góp hơn 1 điểm phần trăm vào mức tăng tổng giá trị tăng thêm của nền kinh tế. Ngoài ra, các ngành sản xuất và phân phối điện tăng 3,7%; ngành cung cấp nước, hoạt động quản lý và xử lý rác thải, nước thải tăng 4,4%.

Một số ngành có chỉ số sản xuất 9 tháng tăng cao so với cùng kỳ năm trước và đóng góp lớn vào mức tăng chung của toàn ngành như: sản xuất thuốc, hóa dược và dược liệu tăng 34,4%; khai thác quặng kim loại tăng 14,8%; sản xuất sản phẩm điện tử, máy vi tính và sản phẩm quang học tăng 8,6%; sản xuất giấy và sản phẩm từ giấy tăng 8,1%; sản xuất hóa chất và sản phẩm hóa chất tăng 7,9%; khai thác than cứng và than non tăng 4,9%; khai thác, xử lý và cung cấp nước tăng 4,7%.

Để hỗ trợ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, hệ thống các tổ chức tín dụng đã tích cực triển khai Thông tư số 01/2020/TT-NHNN ngày 13/3/2020 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ cho khách hàng chịu ảnh hưởng do dịch COVID-19.

Theo đó, tính đến ngày 14/9/2020, các tổ chức tín dụng đã cơ cấu lại thời hạn trả nợ cho trên 271 nghìn khách hàng với dư nợ 321 nghìn tỷ đồng; miễn, giảm, hạ lãi suất cho gần 485 nghìn khách hàng với dư nợ 1,18 triệu tỷ đồng. Đặc biệt, các tổ chức tín dụng đã cho vay mới lãi suất ưu đãi (thấp hơn phổ biến từ 0,5 - 2,5% so với trước dịch) với doanh số lũy kế từ 23/1 đến nay đạt 1,6 triệu tỷ đồng cho 310 nghìn khách hàng.

“Do dịch COVID được kiểm soát tốt, các lĩnh vực của nền kinh tế đang bước vào trạng thái hoạt động trong điều kiện bình thường mới, sản xuất công nghiệp tháng 9/2020 đã có sự khởi sắc, mở ra hy vọng sẽ sớm phục hồi và tăng trưởng trở lại trong những tháng cuối năm”, bà Nguyễn Thị Hương cho biết. 

Giải pháp tích cực cho tăng trưởng

Mặc dù, dự báo kinh tế Việt Nam sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức trong thời gian tới, tuy nhiên, với những nỗ lực trong phòng chống dịch bệnh và khôi phục nền kinh tế, nhiều tổ chức quốc tế đã dự báo Việt Nam vẫn đạt mức tăng trưởng dương so với mức tăng trưởng âm của nhiều nước trên thế giới.

Dự báo mới nhất của hãng xếp hạng tín nhiệm quốc tế S&P Global Ratings cho rằng, Việt Nam đứng thứ 2 ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương về tốc độ phục hồi kinh tế sau cuộc khủng hoảng do tác động của COVID-19 và dự báo tăng trưởng GDP trong năm 2020 sẽ đạt 1,9% và 11,2% vào năm 2021. Báo cáo Cập nhật Triển vọng và Phát triển châu Á 2020 của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cũng dự báo, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam sẽ đạt 1,8% trong năm 2020 giữa bối cảnh đại dịch COVID-19 và tăng 6,3% trong năm 2021.

Tổng cục Thống kê cũng dự báo tăng trưởng kinh tế trong quý IV sẽ đạt mức cao hơn, sẽ giúp tăng trưởng cả năm của Việt Nam đạt mức từ 2 - 3%.

Theo Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Thị Hương, lý do là kinh tế thế giới được dự báo đang phục hồi dần sẽ làm gia tăng nhu cầu tiêu thụ hàng hóa. Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) có hiệu lực và đang được các cấp, các ngành tích cực triển khai có thể giúp Việt Nam khôi phục hoạt động xuất khẩu vào châu Âu - vốn là thị trường truyền thống lớn của Việt Nam.

Để kinh tế - xã hội thời gian tới đạt tốc độ tăng trưởng tốt hơn, theo bà Hương trước mắt, Chính phủ cần tiếp tục đưa ra gói hỗ trợ đủ lớn và hiệu quả để tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, phục hồi kinh tế; trong đó, tập trung vào đối tượng doanh nghiệp, cải cách quy trình, thủ tục để doanh nghiệp tiếp cận các chính sách hỗ trợ đơn giản, thuận tiện, kịp thời.

Cùng với đó, hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp trong việc tìm thị trường nhập khẩu nguyên, nhiên, vật liệu, phụ tùng, linh kiện thay thế, tháo gỡ khó khăn, duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh; đồng thời, vận động người dân ưu tiên dùng hàng trong nước, ủng hộ doanh nghiệp sản xuất, tiêu thụ sản phẩm trong giai đoạn khó khăn.

Ông Phạm Đình Thúy cho rằng, một lượng lớn vốn đầu tư công sẽ được giải ngân trong quý IV/2020 là một trong những giải pháp góp phần tăng trưởng kinh tế. Theo đó, cả nước phấn đấu đạt tỷ lệ giải ngân cao nhất có thể so với kế hoạch đề ra thông qua việc tháo gỡ khó khăn cho các dự án chậm giải ngân. Đặc biệt, các dự án trọng điểm, quy mô lớn, có sức lan tỏa nhằm thực hiện đột phá chiến lược về kết cấu hạ tầng, chuyển đổi hình thức đầu tư một số dự án cấp bách để triển khai ngay trong năm, nâng cao năng lực sản xuất và tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế.

Để hạn chế tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu tới kết quả sản xuất nông nghiệp, Tổng cục Thống kê khuyến cáo ngành nông nghiệp cần điều chỉnh phương án sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp từng vùng, miền hoặc chuyển dịch mùa vụ sản xuất trên cơ sở tận dụng các lợi thế của địa phương, dự đoán nhu cầu thị trường và khả năng tiêu thụ sản phẩm.

“Đặc biệt, các đơn vị sản xuất kinh doanh cần kịp thời đưa ra các giải pháp để giữ được các thị trường tiêu thụ nông sản, giữ vững thương hiệu để duy trì hoạt động sản xuất trong bối cảnh dịch COVID-19 làm giảm nhu cầu tiêu dùng trong và ngoài nước”, ông Nguyễn Việt Phong, Vụ trưởng Vụ Thống kê thương mại và dịch vụ cho biết.

Đối với ngành nông nghiệp, thời tiết năm nay thuận lợi cho hoạt động trồng trọt, nhiều loại cây ăn quả được mùa, giá gạo và thị trường tiêu thụ một số nông sản ổn định, ông Lê Trung Hiếu, Vụ Thống kê Nông, Lâm nghiệp và Thuỷ sản, Tổng cục Thống kê cho rằng, đây là một trong những yếu tố thuận lợi cho ngành.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước điều hành chính sách tiền tệ, lãi suất, tỷ giá cần linh hoạt, thận trọng, phù hợp với diễn biến thị trường trong nước và quốc tế, phối hợp hài hòa với chính sách tài khóa và các chính sách vĩ mô khác nhằm kiểm soát lạm phát, hỗ trợ sản xuất kinh doanh và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cũng khẳng định, trong những tháng cuối năm 2020, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, phối hợp hài hòa với các chính sách kinh tế vĩ mô khác nhằm kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, thị trường tiền tệ, ngoại hối, hỗ trợ phục hồi kinh tế.

Đến nay, Việt Nam đã trải qua ba tuần không xuất hiện ca nhiễm COVID-19 mới và đang xem xét khả năng mở lại các đường bay quốc tế và trong nước theo phương án an toàn. “Điều này cho thấy tiềm năng các ngành vận tải, du lịch, khách sạn nhà hàng, nghệ thuật vui chơi giải trí sẽ gia tăng mạnh vào dịp cuối năm, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế những tháng cuối năm”, Tổng cục trưởng Nguyễn Thị Hương khẳng định.