Theo trang oilprice.com ngày 15/10, Tajikistan và Kyrgyzstan chịu tác động mạnh nhất do phụ thuộc nhiều vào năng lượng Nga. Uzbekistan, Kazakhstan và Turkmenistan đang đa dạng hóa hoặc tận dụng dòng chảy nhiên liệu đang thay đổi trong khu vực.

Nhiều vùng ở Nga thiếu nhiên liệu

Nga đang xảy ra tình trạng thiếu nhiên liệu và giá tăng sau loạt cuộc tấn công của Ukraine nhằm vào các nhà máy lọc dầu.

Trong bối cảnh một số vùng ở Nga xảy ra tình trạng phải xếp hàng dài chờ đợi tại các trạm xăng, Nga đã cấm hoặc hạn chế xuất khẩu xăng và diesel để bảo vệ nguồn cung trong nước.

Động thái này đã gây ra tình trạng thiếu nhiên liệu và tăng giá ở một số nước ở Trung Á, vốn phụ thuộc nặng nề vào năng lượng Nga.

Tajikistan chịu ảnh hưởng nặng nề nhất

Tajikistan hầu như nhập khẩu toàn bộ nhiên liệu chủ yếu từ Nga nên là một trong những nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Là đối tác chiến lược và đồng minh gần gũi của Nga, Tajikistan vẫn nhận nhiên liệu Nga theo các thỏa thuận nhập khẩu song phương.

Tuy nhiên, giá nhiên liệu ở quốc gia này đã tăng mạnh kể từ khi Nga bắt đầu hạn chế xuất khẩu năng lượng vào mùa hè này. Một lít xăng thường hiện có giá tới 1,3 USD tại Tajikistan, cao nhất trong khu vực.

Do không rõ về hoạt động xuất khẩu nhiên liệu của Nga trong thời gian tới, Tajikistan buộc phải đa dạng hóa mô hình tiêu thụ năng lượng. Nhiều taxi và phương tiện giao thông công cộng ở Tajikistan đã chuyển sang sử dụng khí tự nhiên hóa lỏng hoặc điện, thay vì xăng.

Tuy vậy, Tajikistan cho biết lượng nhập khẩu xăng hàng năm từ Nga sẽ đạt 500.000 tấn vào cuối năm, tăng đáng kể so với 451.000 tấn năm 2024.

Kyrgyzstan dễ bị tổn thương

Kyrgyzstan nhập khẩu hơn 90% lượng xăng và diesel tiêu thụ từ Nga.

Là thành viên của Liên minh Kinh tế Á - Âu, Kyrgyzstan không bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm xuất khẩu của Nga. Dù vậy, Kyrgyzstan vẫn phải đối mặt với tình trạng tăng giá, chậm trễ nguồn cung và thiếu nhiên liệu tạm thời kể từ mùa hè.

Các chuyên gia cho rằng Kyrgyzstan dễ bị tổn thương do phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nhập khẩu từ Nga. Giống Tajikistan, nước này có dự trữ năng lượng nhưng thiếu khả năng tinh chế dầu.

Nhà kinh tế Nurgul Akimova nhận định: “Hiện không có nhiều lựa chọn thực sự thay thế nguồn cung của Nga trong ngắn hạn. Tất cả các lựa chọn thay thế này sẽ cần đầu tư đáng kể vào cơ sở hạ tầng và sẽ đắt hơn so với nguồn cung hiện tại của Nga”.

Uzbekistan tìm đến các nhà cung cấp khác

Uzbekistan vẫn nhập khẩu xăng và diesel của Nga theo các hợp đồng do chính phủ điều phối với các công ty Nga.

Tuy nhiên, do lo ngại phụ thuộc quá mức vào Nga, quốc gia đông dân nhất Trung Á này đã tăng nhập khẩu nhiên liệu từ Kazakhstan và Turkmenistan - hai nước xuất khẩu lớn nhất Trung Á.

Uzbekistan có trữ lượng dầu lớn nhưng thiếu cơ sở hạ tầng để tăng sản lượng. Năm 2024, sản lượng của nước này chỉ khoảng 63.000 thùng/ngày.

Uzbekistan dự kiến tăng sản lượng dầu bằng cách nâng cấp cơ sở hạ tầng năng lượng cũ và thu hút đầu tư nước ngoài.

Kazakhstan phần lớn tự cung tự cấp

Khác với nhiều nước láng giềng, Kazakhstan phần lớn tự cung cấp năng lượng. Nước này có trữ lượng năng lượng lớn và công nghệ lọc dầu.

Kazakhstan sản xuất khoảng 14 triệu tấn sản phẩm dầu mỏ mỗi năm, nhiều nhất Trung Á và nhập thêm 1,2 triệu tấn từ Nga hàng năm. Tuy nhiên, nước này vẫn bị ảnh hưởng bởi tình trạng gián đoạn trong mạng lưới lọc dầu của Nga.

Tháng 5, Kazakhstan áp đặt lệnh cấm xuất khẩu sản phẩm dầu mỏ trong sáu tháng và tăng cường kiểm soát buôn lậu nhiên liệu qua biên giới.

Động thái này nhằm ngăn chặn tình trạng thiếu hụt ở Kazakhstan. Các hạn biện pháp chế này dự kiến hết hạn vào tháng 11.

Chính phủ Kazakhstan dự kiến tăng xuất khẩu nhiên liệu sang các nước Trung Á cũng như Trung Quốc và Ấn Độ vào năm 2040.

Turkmenistan phần lớn không bị ảnh hưởng

Trữ lượng dầu và khí đốt lớn của Turkmenistan, cùng với việc chính phủ kiểm soát chặt chẽ sản xuất, đã giữ cho thị trường nội địa tương đối ổn định.

Trợ giá trong nước đã giá giúp người tiêu dùng Turkmen hầu như không bị ảnh hưởng bởi gián đoạn bên ngoài.

Nhà kinh tế Marat Musuraliev phát biểu: “Turkmenistan là quốc gia duy nhất trong khu vực có thặng dư tất cả các loại nguồn năng lượng”.

Ngày 3/10, nước này đã vượt mục tiêu sản xuất xăng và diesel trong chín tháng đầu năm 2025. Turkmenistan sản xuất khoảng 275.000 thùng/ngày dầu thô và nhiên liệu lỏng.

Giống như Kazakhstan, Turkmenistan được hưởng lợi nhờ thay đổi trong thị trường năng lượng khi xuất khẩu nhiều sản phẩm dầu mỏ hơn sang các thị trường trong khu vực.

Thông tin trên báo chí cho thấy Kazakhstan đang tăng xuất khẩu sang Uzbekistan và Afghanistan.