Theo phóng viên TTXVN tại Trung Đông, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ngày 22/10 cảnh báo rằng việc Quốc hội Israel (Knesset) thúc đẩy kế hoạch sáp nhập khu Bờ Tây có thể đe dọa kế hoạch của Tổng thống Donald Trump nhằm chấm dứt xung đột giữa Israel và Hamas tại Dải Gaza.
Quang cảnh khu định cư Efrat gần thành phố Bethlehem, Khu Bờ Tây. Ảnh: Getty Images/TTXVN
Phát biểu với các phóng viên trước khi lên đường tới Israel, Ngoại trưởng Rubio cho biết Tổng thống Trump đã nêu rõ rằng hiện nay Washington không thể ủng hộ động thái này của Quốc hội Israel, cho rằng điều này có thể đe dọa tiến trình hòa bình đặc biệt vào thời điểm này.
Saudi Arabia cũng đã lên tiếng chỉ trích các cuộc bỏ phiếu sơ bộ của Quốc hội Israel ủng hộ hai dự luật liên quan đến việc sáp nhập khu Bờ Tây, cho rằng đây là hành động nhằm “hợp thức hóa chủ quyền của Israel đối với các khu định cư bất hợp pháp”.
Tuyên bố ngày 22/10 của Bộ Ngoại giao Saudi Arabia tái khẳng định sự ủng hộ đối với quyền chính đáng và lịch sử của người Palestine trong việc thành lập một nhà nước độc lập trên đường biên giới năm 1967, với Đông Jerusalem là thủ đô, phù hợp với các nghị quyết quốc tế liên quan. Tuyên bố cũng kêu gọi chấm dứt tất cả các hành động tấn công của Israel nhằm vào lãnh thổ và người dân Palestine, đồng thời thúc đẩy tiến trình hòa bình dựa trên việc thực thi giải pháp hai nhà nước, nhằm đạt được an ninh và ổn định cho khu vực.
Quốc hội Israel ngày 22/10 đã bỏ phiếu thông qua bước đầu của một dự luật nhằm áp dụng chủ quyền của Israel tại khu vực Bờ Tây. Dự luật này sẽ có hiệu lực sau 3 lần được thông qua. Thời điểm biểu quyết diễn ra trùng với chuyến thăm của Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tới Israel, người đã có cuộc gặp với Thủ tướng Netanyahu vào sáng 22/10.
Các bộ trưởng cánh hữu của Israel lâu nay đã thúc đẩy việc áp dụng chủ quyền Israel trên toàn bộ khu vực Bờ Tây - một đề xuất vấp phải chỉ trích mạnh mẽ từ Palestine và nhiều quốc gia trên thế giới.
Theo luật pháp Israel hiện hành, các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng từ Jordan trong cuộc Chiến tranh Sáu ngày (năm 1967), ngoại trừ Đông Jerusalem, vẫn được xem là “vùng bị chiếm đóng tạm thời”, dưới quyền quản lý của Tư lệnh Bộ Chỉ huy Trung tâm của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF).
Theo các Thỏa thuận Oslo được ký kết giữa Israel và Chính quyền Palestine vào những năm 1990, Bờ Tây được chia thành ba vùng. Khu A: Các thành phố và thị trấn của người Palestine, do Chính quyền Palestine kiểm soát hoàn toàn cả về an ninh và hành chính. Khu B: Dưới sự kiểm soát an ninh của Israel, nhưng dân sự do phía Palestine đảm nhiệm. Khu C: Do Israel kiểm soát hoàn toàn cả về an ninh lẫn hành chính.
Hiện có khoảng 500.000 người Israel sinh sống trong các khu định cư ở Khu C. Chính phủ Israel coi các khu định cư này là hợp pháp theo luật nội địa, được xây dựng trên đất nhà nước và theo các quyết định hành pháp hợp lệ. Tuy nhiên, phần lớn các tổ chức quốc tế cho rằng đây là hành vi vi phạm Điều 49 của Công ước Geneva thứ Tư, trong đó cấm di chuyển cư dân của nước chiếm đóng vào lãnh thổ bị chiếm đóng.
Phía Israel lập luận rằng công dân Israel không bị trục xuất hay di dời cưỡng chế đến các vùng này, và rằng lãnh thổ này không thuộc diện bị “chiếm đóng” vì trước đó không có chủ quyền hợp pháp nào được quốc tế công nhận tại đó.
Tuy vậy, vào năm 2024, Tòa án Công lý quốc tế (ICJ) tại The Hague (Hà Lan) đã đưa ra ý kiến tư vấn cho rằng sự hiện diện của Israel tại Bờ Tây - cũng như Đông Jerusalem - là trái pháp luật, và rằng Israel có nghĩa vụ phải chấm dứt sự chiếm đóng tại những vùng lãnh thổ này. Mặc dù ý kiến tư vấn của ICJ không mang tính ràng buộc, chúng vẫn có khả năng tạo ra ảnh hưởng thực tế.
Israel đã chiếm giữ Bờ Tây, Đông Jerusalem, Gaza, Bán đảo Sinai và Cao nguyên Golan trong cuộc Chiến tranh 6 ngày năm 1967. Sinai sau đó được trao trả cho Ai Cập theo hiệp định hòa bình ký kết năm 1979, Cao nguyên Golan được sáp nhập chính thức vào năm 1981, và Israel đã đơn phương rút toàn bộ hiện diện khỏi Gaza vào năm 2005. Tình trạng pháp lý của Bờ Tây thì không rõ ràng, trong khi chủ quyền của Israel đối với Đông Jerusalem chưa bao giờ được cộng đồng quốc tế công nhận đầy đủ.