Ông Phan Văn Hùng, Phó tổng biên tập Báo Nhân Dân nêu rõ, trong kỷ nguyên số, dữ liệu đã trở thành “nguồn tài nguyên mới”, là động lực then chốt để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số, xã hội số và xây dựng Chính phủ số. Nhưng đi cùng với đó, nguy cơ mất an toàn thông tin, rò rỉ dữ liệu cá nhân, tấn công mạng và xâm phạm chủ quyền số quốc gia đang hiện hữu và ngày càng phức tạp.

Đảng và Nhà nước ta đã nhiều lần khẳng định: Bảo vệ an ninh mạng chính là bảo vệ độc lập, chủ quyền và sự phát triển bền vững của đất nước trong thời đại mới. Theo ông Phan Văn Hùng, trong khi lượng dữ liệu khổng lồ được tạo ra từng ngày, từng giờ, thì rủi ro và nguy cơ tấn công mạng cũng gia tăng không kém. Chỉ một lỗ hổng nhỏ có thể dẫn đến hệ lụy lớn, gây thiệt hại kinh tế, ảnh hưởng uy tín tổ chức, thậm chí đe dọa an ninh quốc gia. Điều này đặt ra yêu cầu mang tính cấp thiết, sống còn, đó là phải nhận diện sớm các rủi ro, xây dựng hành lang pháp lý chặt chẽ, đầu tư công nghệ và phát triển nguồn nhân lực an ninh mạng.

Ông Phan Văn Hùng khẳng định, bảo vệ dữ liệu và an ninh mạng không chỉ là trách nhiệm của từng quốc gia, mà còn là thách thức chung toàn cầu. Tới đây, Việt Nam sẽ đăng cai tổ chức Lễ mở ký Công ước về chống tội phạm mạng với tên gọi “Công ước Hà Nội”, đánh dấu việc một văn kiện pháp lý đầu tiên của Liên hợp quốc về tư pháp hình sự được thông qua sau 20 năm.

“Sự kiện đó cho thấy cộng đồng quốc tế đang ngày càng coi trọng hợp tác đa phương, đặt nền móng cho một không gian mạng minh bạch, an toàn và nhân văn. Việt Nam chúng ta cũng tích cực tham gia, góp phần vào nỗ lực chung này”, ông Phan Văn Hùng nhấn mạnh.

Ông Phạm Đại Dương, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cho biết: Chuyển đổi số đã hiện diện ở mọi nơi, trở thành xu thế tất yếu của thời đại. Các quốc gia trên thế giới đều đặc biệt quan tâm đến vấn đề này. Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã có chủ trương rõ ràng, lâu dài về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đặc biệt, thời gian qua Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57/NQ-TW đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Ông Dương cho rằng, đây là yếu tố tất yếu cho sự phát triển của mỗi quốc gia.

Nghị quyết 57/NQ-TW xác định phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trên tinh thần tự lực, tự chủ, tự cường, là nhân tố then chốt bảo đảm quốc phòng, an ninh và tạo động lực bứt phá trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

“Chuyển đổi số gắn bó mật thiết với nhiều lĩnh vực như chính phủ số, kinh tế số… Trong đó, dữ liệu là yếu tố rất quan trọng, được ví như tài sản quốc gia; bảo mật dữ liệu có ý nghĩa tương tự với bảo vệ chủ quyền lãnh thổ trên biển và đất liền. Trung ương luôn coi trọng bảo vệ chủ quyền trên không gian mạng, coi đây là nhiệm vụ xuyên suốt, không thể tách rời trong bảo đảm an ninh quốc gia. Dữ liệu được xem là tài sản chiến lược quốc gia, do vậy, chúng ta cần có những chiến lược để bảo đảm an ninh dữ liệu, an ninh mạng. Chúng ta cũng thấy rằng công nghệ số luôn phát triển liên tục với tính kết nối cao” ông Phạm Đại Dương cho biết.

GS, TS Trần Tuấn Anh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết: Viện phối hợp với các cơ quan liên quan, các bộ, ngành xây dựng nền nền tảng pháp lý - quy chuẩn trong nước: Các văn bản pháp lý về bảo vệ dữ liệu cá nhân và các văn bản liên quan (Luật An toàn thông tin mạng, Luật An ninh mạng); tham khảo các khung tiêu chuẩn bảo vệ dữ liệu quốc tế (NIST, ISO 27000) và bản địa hóa theo hoàn cảnh Việt Nam; Tiêu chuẩn mã hóa quốc gia riêng (thuật toán mật mã nội địa do Ban Cơ yếu Chính phủ phát triển); phân loại độ mật của các dữ liệu và mức độ bảo vệ tương ứng.

Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia nhận định: Về rủi ro lớn nhất trong lĩnh vực này, tôi cho rằng khó có thể chỉ ra một rủi ro duy nhất vì bất kỳ lỗ hổng nào trong an ninh mạng đều nguy hiểm, hậu quá khó lường. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm nhiều năm làm việc trong lĩnh vực, có một số thách thức nổi bật mà chúng ta đang phải đối mặt như: Việt Nam là một trong những quốc gia chịu nhiều cuộc tấn công mạng. Các đối tượng tấn công đánh cắp dữ liệu, đánh cắp bí mật Nhà nước, sau đó có thể mã hóa, vô hiệu hóa, phá hoại hệ thống thông tin, gây hậu quả lớn cho an toàn quốc gia và đời sống xã hội. Bên cạnh đó, các đối tượng cũng tấn công để mã hóa dữ liệu, đòi tiền chuộc.

“Tiếp đó, chúng ta đang phải đối mặt với thông tin giả, thông tin sai sự thật và thông tin xấu độc tấn công vào nền tảng tư tưởng của Đảng, bôi xấu lãnh đạo, phá hoại chia rẽ đoàn kết nhân dân. Đến nay, đặc biệt khi có sự hỗ trợ của công nghệ mới trên các nền tảng số, tin giả có thể được lan truyền nhanh chóng, dẫn tới khó kiểm soát. Ngoài ra, một số cá nhân có lợi ích kinh tế, những người có ảnh hưởng (KOLs) tạo ra tin giả vì mục đích thương mại hoặc do thiếu hiểu biết cũng phát tán thông tin sai lệch, gây nhiễu loạn dư luận” Trung tướng Nguyễn Minh Chính cho biết.

Hoạt động tội phạm công nghệ cao diễn biến phức tạp: Đánh cắp dữ liệu cá nhân, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, mua bán vũ khí, vật liệu nổ, mua bán ma túy. Tội phạm tạo ra các hội nhóm kín trên không gian mạng.

Nguyên nhân của những tồn tại trên, theo Trung tướng Nguyễn Minh Chính, dù đã có khung pháp lý, song vẫn còn nhiều điểm chưa hoàn thiện. Chẳng hạn, với trí tuệ nhân tạo (AI) đang được sử dụng rộng rãi, Việt Nam chưa có quy định cụ thể về phạm vi, cách thức sử dụng, hay biện pháp ngăn chặn nguy cơ công nghệ này bị lợi dụng để đánh cắp dữ liệu, đặc biệt trong hệ thống chính trị, cơ quan nhà nước và doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, còn thiếu các quy định, tiêu chuẩn và cơ chế kiểm soát chất lượng phần mềm được đưa vào sử dụng. Khi xảy ra sự cố, hậu quả để lại có thể rất nghiêm trọng.

Về công nghệ, Việt Nam đang triển khai lộ trình chuyển đổi số nhanh, với nhiều nguồn lực được đầu tư. Tuy nhiên, còn một số hạn chế.

“Thứ nhất, chúng ta thiếu một “kiến trúc sư trưởng” để thiết kế tổng thể. Bên cạnh đó, hệ thống đầu tư qua nhiều năm, qua nhiều giai đoạn, dẫn đến chồng chéo, phức tạp, khó bảo đảm tính tương thích. Sự phức tạp này lại vô tình tạo ra nhiều lỗ hổng, khiến các đối tượng có thể lợi dụng để tấn công”, Trung tướng Nguyễn Minh Chính cho biết.

Vấn đề quan trọng khác là nguồn nhân lực. Mặc dù Việt Nam đã có quy chuẩn, quy trình, nhưng trong thực tế người sử dụng thường bỏ qua một số bước vì cho rằng phức tạp hoặc mất thời gian, từ đó vô tình tạo cơ hội cho đối tượng tấn công. Lực lượng chuyên trách trong lĩnh vực này hiện cũng còn mỏng, chưa đáp ứng được yêu cầu.

Ngoài ra, sự phối hợp giữa các cơ quan, ban ngành, doanh nghiệp và cả người sử dụng vẫn thiếu chặt chẽ, còn phân mảnh, cát cứ. Ví dụ, khi xảy ra tấn công mạng, các cơ quan, doanh nghiệp thường mời một doanh nghiệp về an ninh mạng vào khắc xử lý sự cố ngay lập tức. Tuy nhiên, nếu không có sự phối hợp với lực lượng công an vốn có quy trình điều tra để xác định nguyên nhân, đối tượng và thực hiện các bước tố tụng pháp lý thì việc xử lý sẽ thiếu tính toàn diện. Trong nhiều trường hợp, dấu vết bị xóa sạch, gây khó khăn cho công tác điều tra.

Một thách thức khác không kém phần quan trọng là sự phụ thuộc rất nhiều vào công nghệ nước ngoài. Phần lớn hệ thống kỹ thuật hiện nay chưa do Việt Nam làm chủ, dẫn đến nguy cơ mất an ninh, an toàn mạng.