Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 2/10 đã quyết định đóng băng khoản ngân sách trị giá 26 tỷ USD dành cho các bang do đảng Dân chủ lãnh đạo, thực hiện lời cảnh báo sử dụng cuộc khủng hoảng đóng cửa chính phủ để gây sức ép chính trị và mở rộng quyền kiểm soát đối với ngân sách liên bang.
Đồng đô la Mỹ tại Washington D.C., Mỹ. Ảnh minh họa: THX/TTXVN
Trong số này, 18 tỷ USD vốn dành cho các dự án giao thông công cộng tại New York và 8 tỷ USD cho các dự án năng lượng xanh tại 16 bang như California và Illinois sẽ bị đình lại. Phó Tổng thống Mỹ JD Vance cảnh báo chính quyền có thể mở rộng việc cắt giảm nhân sự liên bang nếu cuộc khủng hoảng kéo dài quá vài ngày.
Trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump viết: “Chúng ta có thể tiết kiệm hàng tỷ USD”, cho thấy quyết tâm biến việc đóng cửa Chính phủ vừa diễn ra từ ngày 1/10/2025 thành công cụ để “trừng phạt” phe đối lập và tái định hình cách chi tiêu hơn 7.000 tỷ USD ngân sách liên bang.
Ông Trump ngày 2/10 tuyên bố sẽ tiến hành các đợt cắt giảm nhân sự liên bang quy mô lớn, trong bối cảnh chính phủ liên bang bước sang ngày thứ hai phải đóng cửa một phần. Trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump cho biết sẽ gặp Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) Russell Vought để bàn về việc cắt giảm nhiều cơ quan liên bang mà ông cho rằng do đảng Dân chủ kiểm soát, đồng thời cân nhắc liệu các biện pháp cắt giảm này sẽ tạm thời hay vĩnh viễn.
Trong khi đó, Phó Tổng thống J.D. Vance cho rằng việc cắt giảm nhân sự là điều không mong muốn nhưng khó tránh khỏi. Về phần mình, lãnh đạo phe Dân chủ vốn chiếm thiểu số tại Thượng viện, ông Chuck Schumer cho rằng việc sa thải hàng loạt nhân viên sẽ không có cơ sở hợp lý.
Cuộc khủng hoảng lần này đã làm gián đoạn hàng loạt hoạt động quan trọng như nghiên cứu khoa học, giám sát tài chính và xử lý môi trường. Khoảng 750.000 công chức liên bang bị buộc nghỉ việc tạm thời, trong khi các lực lượng như quân đội và tuần tra biên giới vẫn phải làm việc mà không có lương.
Nếu tình trạng này kéo dài, Chính phủ Mỹ sẽ buộc phải sa thải thêm nhân sự ngoài con số khoảng 300.000 người đã nằm trong kế hoạch cắt giảm trước cuối năm nay - một diễn biến chưa từng có trong các cuộc đóng cửa chính phủ trước đây.
Lãnh đạo phe Dân chủ tại Hạ viện Hakeem Jeffries cảnh báo việc đóng băng ngân sách sẽ khiến hàng nghìn người mất việc ở New York. Trong khi đó, một số nghị sĩ Cộng hòa cũng bày tỏ lo ngại.
Thượng nghị sĩ Thom Tillis cho rằng việc đóng băng ngân sách cơ sở hạ tầng có thể khiến quá trình đàm phán chấm dứt tình trạng đóng cửa thêm phức tạp. Tuy nhiên, lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện John Thune lại cho rằng cách giải quyết đơn giản là “bỏ phiếu mở cửa chính phủ”.
Thượng viện Mỹ tiếp tục bác bỏ cả hai đề xuất ngân sách: một dự luật của phe Cộng hòa kéo dài chi tiêu tới ngày 21/11 và một đề xuất của phe Dân chủ gắn kèm hỗ trợ y tế. Với tỷ lệ 53 - 47, phe Cộng hòa cần ít nhất 7 phiếu từ phe Dân chủ để vượt qua ngưỡng 60 phiếu thông qua gói chi tiêu. Trọng tâm tranh cãi là khoản ngân sách 1.700 tỷ USD cho hoạt động của các cơ quan chính phủ, chiếm khoảng 1/4 tổng chi tiêu liên bang. Phần còn lại chủ yếu dành cho y tế, hưu trí và trả lãi khoản nợ công hiện đã lên tới 37.500 tỷ USD.
Phe Dân chủ yêu cầu cam kết rằng ông Trump sẽ không phớt lờ các dự luật chi tiêu sau khi ký thành luật – điều đã nhiều lần xảy ra kể từ khi ông trở lại Nhà Trắng. Cả hai đảng đều đang tìm cách đổ lỗi cho nhau trước thềm cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026, sự kiện sẽ quyết định quyền kiểm soát Quốc hội.
Cuộc đóng cửa chính phủ dài nhất lịch sử Mỹ diễn ra từ ngày 22/12/2018 đến 25/1/2019 (35 ngày), trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump - từng kết thúc sau khi hàng loạt chuyến bay bị hoãn do kiểm soát viên không lưu đồng loạt nghỉ việc. Nhiều chuyên gia cảnh báo nếu tình hình hiện nay không sớm được giải quyết, những hậu quả tương tự có thể lặp lại.