Tại làng Nandigram, bang Tây Bengal (miền Đông Ấn Độ), nông dân Buddhadeb Pradhan đang đánh cược lớn khi quyết định nuôi vụ tôm thứ hai chỉ vài tuần sau khi vừa thu hoạch vụ đầu tiên.

Theo trang Al Jazeera, anh Pradhan hiểu rõ rủi ro này, bởi nuôi hai vụ trong cùng một ao trong năm dễ khiến tôm mắc bệnh. Tuy nhiên, trước áp lực tài chính, anh buộc phải liều lĩnh.

“Giá tôm giảm mạnh khiến tôi lo lắng không biết có thể thu hồi khoản đầu tư 300.000 rupee (khoảng 3.380 USD) hay không”, anh Pradhan chia sẻ.

Nguyên nhân chính khiến anh rơi vào tình cảnh này là giá tôm lao dốc sau khi Mỹ áp thuế cao đối với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ – chính sách do Tổng thống Donald Trump áp đặt.

Ngành tôm Ấn Độ chịu cú sốc lớn

Ấn Độ hiện là nhà sản xuất tôm lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Ecuador, với sản lượng chủ yếu phục vụ xuất khẩu. Trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2025, Ấn Độ xuất khẩu khoảng 5 tỷ USD tôm đông lạnh, trong đó thị trường Mỹ chiếm tới 48%.

Hai giống tôm thương mại chính là tôm sú (black tiger) và tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương (Litopenaeus vannamei). Theo số liệu mới nhất, trong năm tài chính kết thúc tháng 3/2024, Ấn Độ sản xuất khoảng 1,1 triệu tấn tôm, trong đó tôm thẻ chiếm 95%, còn tôm sú chiếm 5%.

Thông thường, tôm thẻ được nuôi hai vụ mỗi năm: từ tháng 2 đến tháng 6 và từ tháng 7 đến tháng 10. Tuy nhiên, nhiều hộ nuôi e ngại dịch bệnh nên chỉ dám nuôi một vụ. Đối với tôm sú, vụ nuôi kéo dài từ tháng 3 đến tháng 8.

Tôm được nuôi chủ yếu tại các bang ven biển như Tây Bengal, Gujarat, Odisha, Andhra Pradesh, Tamil Nadu, Goa, Maharashtra, Karnataka và Kerala. Toàn ngành tạo việc làm cho khoảng 10 triệu lao động, bao gồm nông dân, nhân công tại trại giống, nhà máy chế biến, theo ông Manoj Sharma, chuyên gia nuôi tôm kỳ cựu.

Giá giảm, chi phí tăng – nông dân kiệt quệ

Kể từ khi Mỹ công bố mức thuế mới hồi tháng 4, giá tôm tại trại đã giảm từ 3,38 USD xuống còn  2,59 USD/kg. Trong khi đó, chi phí sản xuất lên tới 3,10 USD/kg khiến nhiều hộ nuôi lỗ nặng.

Ông Nardu Das, 40 tuổi, một nông dân khác ở Nandigram, cho biết: “Nếu thị trường không ổn định và giá không tăng, nhiều người có lẽ chỉ còn cách ‘uống thuốc độc’ mà thôi”.

Ông cho biết nghề nuôi tôm đòi hỏi chi phí rất cao – từ tiền thuê đất, điện, thức ăn cho tới chi phí con giống.

“Nông dân không chỉ bỏ hết tiền tiết kiệm mà còn phải vay nợ, hy vọng thu được lợi nhuận lớn. Nhưng khi dịch bệnh bùng phát hoặc giá giảm mạnh, họ dễ rơi vào cảnh trắng tay”, ông Das chia sẻ thêm.

Mức thuế mà Mỹ áp với tôm Ấn Độ hiện lên tới 58,26%, khiến nông dân lo ngại mất đi thị trường xuất khẩu lớn nhất.

Ông Rahul Guha, Giám đốc cấp cao của Crisil Ratings, nhận định: “Mỹ là thị trường hấp dẫn đối với ngành tôm Ấn Độ nhờ khả năng tiếp cận dễ dàng, lợi nhuận cao và nhu cầu ổn định. Tuy nhiên, mức thuế mới sẽ khiến nông dân ngần ngại đầu tư, trong khi chi phí đầu vào như thuê đất, con giống và thức ăn đều rất lớn”.

Khủng hoảng lan sang các trại giống

Ấn Độ hiện có khoảng 550 trại sản xuất giống tôm tư nhân, phụ thuộc hoàn toàn vào nhu cầu của người nuôi. Khi giá tôm sụt giảm, theo ông Ravid Kumar Yellanki, Chủ tịch Hiệp hội Trại giống tôm toàn Ấn Độ, nhiều nông dân ngừng mua giống, khiến một nửa số trại giống phải đóng cửa.

“Mức thuế của Mỹ đang gây tác động nghiêm trọng. Nhiều trại đã phải ngừng sản xuất”, ông Yellanki nói.

Các trại giống này mỗi năm sản xuất khoảng 80 tỷ con giống, nhưng chỉ trong bốn tháng gần đây đã phải hủy bỏ 7–8 tỷ con do không có người mua. Thời hạn sử dụng của giống tôm chỉ khoảng 3 – 4 ngày, khiến thiệt hại càng lớn.

“Nếu tình hình không sớm cải thiện, các chủ trại giống sẽ phải gánh chịu tổn thất nặng nề”, ông Yellanki lo ngại.

Ecuador – đối thủ đáng gờm

Bên cạnh áp lực thuế quan, Ấn Độ còn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ Ecuador, quốc gia đang mở rộng thị phần tại Mỹ nhờ vị trí địa lý gần hơn và giá thành sản xuất thấp hơn.

Ecuador nuôi tôm thẻ chân trắng bản địa, có chất lượng cao, chi phí thấp, và chỉ chịu thuế 15%, thấp hơn nhiều so với Ấn Độ. Trong 9 tháng đầu năm 2025, Ecuador xuất sang Mỹ 1,038 triệu tấn tôm, tăng 14% về sản lượng và 23% về giá trị so với cùng kỳ năm trước, đạt 5,51 tỷ USD.

Chuyên gia nuôi trồng thủy sản Manoj Sharma nhận định: “Mức thuế mới của Mỹ buộc các nhà xuất khẩu Ấn Độ phải cạnh tranh lẫn nhau để tìm thị trường thay thế”.

Ông cho rằng ngành tôm Ấn Độ cần chuyển hướng khai thác thị trường trong nước, vốn lâu nay bị lãng quên dù tiềm năng rất lớn.

Giới quan sát nhận định việc Mỹ áp thuế cao không chỉ khiến tôm Ấn Độ mất lợi thế cạnh tranh tại thị trường xuất khẩu lớn nhất, mà còn tạo ra hiệu ứng dây chuyền lên toàn bộ chuỗi cung ứng – từ nông dân, trại giống đến doanh nghiệp chế biến – xuất khẩu.

Nếu không sớm tìm ra hướng đi mới, ngành tôm Ấn Độ có nguy cơ rơi vào khủng hoảng kéo dài.