Bản Bung vốn có 100% dân số là đồng bào Dao Tiền, nhưng nay tỷ lệ này là 95%, do nhiều chàng trai Dao ở đây đã lấy vợ là người dân tộc Tày. Toàn thôn hiện có 77 hộ, với 344 khẩu. Do thời gian dài trước đây các hoạt động văn hóa, văn nghệ chưa được chú ý, nên nhiều điệu hát, điệu múa, nghi lễ... vốn là nét đẹp truyền thống của đồng bào Dao Tiền ở đây bị mai một. Đến năm 1997, thời điểm tái lập tỉnh Bắc Kạn, ông Đặng Xuân Thanh, dân tộc Dao Tiền, ở Bản Bung, đã đứng ra thành lập đội văn nghệ của thôn, nhằm khôi phục, giữ gìn và phát huy các nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Ông Đặng Xuân Thanh được đi báo cáo điển hình về công tác giữ gìn văn hóa truyền thống.

Ông Thanh tâm sự: “Sự hòa đồng các dân tộc là tốt lắm, nhưng dân tộc mình có cái riêng của mình, phải giữ nó, nếu không giữ được thì mai sau con cháu mình nó không biết gì về truyền thống, về văn hóa, nguồn cội của mình”.

Với suy nghĩ muốn bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của dân tộc, thì trước hết phải có phong trào, có người đam mê, nhiệt huyết văn nghệ, ông Thanh đã thành lập đội văn nghệ thôn Bản Bung, tập hợp được những người cao tuổi còn nhớ những phong tục, những làn điệu giao duyên, những bài hát đối trong các lễ hội, như hội xuân, lễ tết, cầu mùa... để truyền dạy lại cho lớp trẻ.

Nhờ sự chỉ dạy, giúp đỡ tận tình của các già làng, Đội văn nghệ thôn Bản Bung đã hoạt động hiệu quả. Gần như các nét đẹp văn hóa truyền thống độc đáo của dân tộc Dao Tiền đều được khôi phục và truyền dạy lại cho con em trong bản, nhất là những câu hát đối của đôi nam nữ tìm hiểu trao duyên và điệu múa Cầu mùa. Điệu múa Cầu mùa của Đội văn nghệ Bản Bung thường được biểu diễn ở cả những Hội xuân của tỉnh, Hội xuân Ba Bể. Đặc biệt, tiết mục này của Đội đã giành Huy chương Vàng ở Hội diễn nghệ thuật quần chúng tại Ninh Bình vào năm 1997.

Ngoài hát đối của đôi nam nữ tìm hiểu trao duyên và múa Cầu mùa, đồng bào Dao Tiền còn có nhiều điệu múa, hát khác như Slien, hát và múa Được mùa, Vào mùa, Giã gạo, các nghi thức, bài khấn trong Lễ cấp sắc của đồng bào Dao nói chung và đồng bào Dao Tiền nói riêng. Theo ông Thanh, hiện nay, chỉ còn điệu múa bắt ba ba - một điệu múa truyền thống Dao Tiền, là vẫn chưa khôi phục lại được và ông đang cùng các cụ cao niên trong bản sưu tầm để phục dựng lại.

Đồng bào Dao Tiền ở Bản Bung vẫn giữ được những trang phục truyền thống của mình. Họ vẫn tự trồng bông, dệt vải, in hoa văn theo cách riêng ngàn đời của đồng bào Dao trên nhiều trang phục truyền thống, như: Áo váy phụ nữ Dao, áo choàng dài, mũ mào gà, khăn, xà cạp thêu hoa văn độc đáo. Trong các ngày hội, lễ, tết, đồng bào Dao ở đây vẫn mặc trang phục của dân tộc mình.

Bà Triệu Thị Huyền - vợ ông Thanh, cũng là người nhiệt tình tham gia Đội văn nghệ Bản Bung. Hai vợ chồng ông Thanh thường biểu diễn hát đối trao duyên, múa những điệu Slien, hát và múa phụ họa các tiết mục Được mùa, Giã gạo trong những lần Đội văn nghệ xã tham gia biểu diễn tại các lễ hội của xã, của thôn hoặc cùng tham gia Hội diễn văn nghệ của tỉnh và khu vực.

Hiện ở nhà ông Thanh vẫn lưu giữ được trống, chiêng, tù và, chập cheng..., là những nhạc cụ truyền thống của người Dao Tiền, được xếp đặt ở vị trí tốt nhất. Gia đình ông cũng duy trì sử dụng ngôn ngữ dân tộc Dao trong giao tiếp hằng ngày; đồng thời, vận động đồng bào trong bản cùng giữ gìn, phát huy ngôn ngữ của dân tộc mình.

Bài và ảnh: Nguyễn Trình