Mặc dù vàng miếng SJC do Nhà nước quản lý nhưng vẫn có tình trạng vàng giả trôi nổi trên thị trường.

Theo ông Nguyễn Đức Lê, người dân sẽ gặp nhiều rủi ro khi mua vàng “chợ đen”, đó là không có sự kiểm định chất lượng, người dân không thể kiểm tra được bằng mắt thường nên có thể mua phải vàng giả, vàng kém chất lượng.

“Việc mua bán vàng không có hóa đơn, không minh bạch sẽ khiến người mua phải chịu rủi ro khi thực hiện giao dịch. Đặc biệt lúc giá vàng ‘sốt’, giá vàng giao dịch tại ‘chợ đen’ cao hơn nhiều so với giá niêm yết, một số thời điểm chênh lệch giữa giá mua và bán rất lớn, đẩy rủ ro, thiệt thòi cho người mua. Việc đầu tư găm hàng ở thị trường ‘chợ đen’ đã ảnh hưởng đến việc quản lý giá của Nhà nước trong việc kiểm soát, điều tiết, ảnh hưởng đến chính sách ổn định tiền tệ, giảm niềm tin vào dòng tiền”, ông Nguyễn Đức Lê cho biết.

Nhận định về cung cầu đối với vàng chế tác, trang sức, vàng tiêu dùng…, đại diện Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, Việt Nam có nguồn cung đáp ứng tương đối đủ. Tuy nhiên, nguồn cung vàng miếng gặp hạn chế về nhập khẩu trong khi nhu cầu trong nước lớn, tạo nên nút thắt ‘cổ chai’ đẩy giá vàng lên cao. 

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã phối hợp với Ngân hàng Nhà nước tham gia việc kiểm soát giá vàng và nhận thấy có nhiều vấn đề tồn tại trong quản lý hoạt động mua bán vàng miếng.

“Các cửa hàng vàng chủ yếu bán lẻ không có cơ sở dữ liệu kết nối trực tuyến với cơ quan quản lý Nhà nước, không theo dõi được lượng hàng mua bán trực tuyến;  khó kiểm soát về chất lượng: hóa đơn mua bán vàng chưa minh bạch. Nhiều cửa hàng không xuất hóa đơn và chỉ mua bán bằng tiền mặt dẫn đến giao dịch không được công khai, khai báo doanh thu thấp hơn thực tế dẫn đến thất thu thuế”, ông Nguyễn Đức Lê cho biết.

Bên cạnh đó, cơ chế phối hợp giữa các đơn vị quản lý chưa thật sự sát sao, đồng bộ; các đơn vị chưa có kết nối dữ liệu khác nhau; chưa có hệ thống cảnh báo sớm; chênh lệch giá lớn dễ dẫn đến buôn lậu. giao dịch không báo cáo, không nộp thuế, khiến cơ quản quản lý khó kiểm soát; giá niêm yết và giá bán không chính xác.

“Nhu cầu vàng tăng đột biến do tâm lý chung của người dân. Người dân đổ xô đi mua vàng khi nghe giá vàng tăng, gây nên những cơn sốt bất thường cho thị trường, khó khăn cho công tác quản lý. Cửa hàng có thể tự ý nâng giá trong vài thời điểm”, đại diện Bộ Công Thương đánh giá.

Tại Toạ đàm, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, tthành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng cho rằng, vấn đề quan trọng nhất hiện nay là xác định rõ phạm vi vàng cần quản lý. 

“Vàng miếng, vàng thỏi, vốn mang tính đầu tư, dự trữ và liên quan trực tiếp đến ổn định tài chính phải tiếp tục được quản lý chặt. Trong khi đó, vàng trang sức hay vàng thủ công mỹ nghệ mang tính tiêu dùng và hàm lượng giá trị gia công cao, do đó cần cân nhắc mức độ quản lý phù hợp, tránh áp đặt cơ chế như đối với vàng miếng, gây tốn kém và không cần thiết”, TS. Cấn Văn Lực đề xuất.

Theo chuyên gia này, Việt Nam cũng cần nhìn nhận lại mức độ “vàng hoá” của nền kinh tế, xác định mức độ tích trữ vàng trong dân, công khai minh bạch dữ liệu và kiên định chấm dứt hoàn toàn quan hệ vay - mượn bằng vàng để giảm rủi ro hệ thống. 

Về chênh lệch giá vàng trong nước - quốc tế, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, yếu tố cấp bách là tăng cung hợp pháp. Điều này gồm giảm chi phí chế tác, chuẩn hóa quy cách vàng miếng, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong nhập khẩu và sản xuất để nguồn cung không còn khan hiếm.

“Khi việc tiếp cận vàng trở nên quá khó, tâm lý tò mò và đổ xô mua càng tăng, đẩy thị trường vào bất ổn. Do đó, Việt Nam cần minh bạch hoá thị trường và song song tạo ra các kênh đầu tư hấp dẫn khác để người dân chuyển hướng dòng tiền sang sản xuất - kinh doanh thay vì đầu cơ vàng. Bên cạnh đó, công tác chống buôn lậu vàng phải được đẩy mạnh, đồng thời triển khai đầy đủ Nghị định 232 để tăng cung vàng miếng một cách hợp pháp và minh bạch”, TS. Cấn Văn Lực chia sẻ.

Ông Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong:

Trong nhiều năm qua, thị trường vàng Việt Nam luôn ở trạng thái nhạy cảm. Giá vàng biến động mạnh, chênh lệch với thế giới có lúc vượt 20 triệu đồng/lượng; cung - cầu mất cân đối; giao dịch không chính thức diễn ra phổ biến… khiến thị trường thiếu minh bạch, tiềm ẩn rủi ro và gây thiệt thòi cho người dân, doanh nghiệp. Việc giá vàng bị đẩy lên quá cao so với thế giới không chỉ tạo điều kiện cho đầu cơ, thao túng mà còn gây áp lực lên điều hành chính sách tiền tệ, tỷ giá, ảnh hưởng tới ổn định vĩ mô và tâm lý nhà đầu tư.

Trong bối cảnh đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 24/2012/NĐ-CP nhằm từng bước hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho hoạt động kinh doanh vàng, tạo hành lang rõ ràng hơn cho quản lý thị trường.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy các thay đổi về chính sách, dù cần thiết vẫn chưa giải quyết được triệt để những vấn đề mang tính nền tảng như: Thiếu minh bạch, thiếu sân chơi tập trung và chưa có công cụ đủ mạnh để giám sát giao dịch, kiểm soát cung - cầu.