Ông Trump cho biết trên mạng xã hội rằng quyết định này được đưa ra nhằm đáp trả việc Trung Quốc áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm. Trước đó, trong một bài đăng khác trên mạng xã hội Truth Social, ông viết rằng “dường như không có lý do gì” để gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc, nơi diễn ra Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) vào cuối tháng này. Lần gần nhất hai nhà lãnh đạo gặp nhau trực tiếp là vào năm 2019.

Theo Al Jazeera, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã tham gia đàm phán thương mại nhằm xoa dịu căng thẳng, sau khi tăng thuế trả đũa lẫn nhau vào đầu năm nay, rồi đồng ý rút lại một số mức thuế đó. Đất hiếm là một trong những đòn bẩy ảnh hưởng chính của Trung Quốc đối với Mỹ.

Hạn chế xuất khẩu đất hiếm

Gần đây, Trung Quốc cho biết nước này đang tăng cường kiểm soát xuất khẩu 5 nguyên tố đất hiếm, ngoài 7 loại đã công bố vào tháng 4 năm nay (samari, gadolini, terbi, dysprosi, luteti, scandi và yttri). Những nguyên tố đất hiếm được thêm vào danh sách gồm holmi, erbi, thuli, europi và ytterbi.

Tổng cộng có 17 nguyên tói đất hiếm. Như vậy, Trung Quốc hiện đang hạn chế xuất khẩu 12 trong số đó.

Ngoài ra, vào ngày 9/10, Trung Quốc cũng áp đặt hạn chế đối với việc xuất khẩu thiết bị công nghệ chuyên dụng dùng để tinh chế kim loại đất hiếm. Hầu hết các hạn chế này sẽ có hiệu lực từ ngày 1/12.

Thông báo này đồng nghĩa với việc các công ty nước ngoài sẽ cần phải xin phê duyệt đặc biệt từ Bắc Kinh nếu muốn xuất khẩu nam châm đất hiếm và một số vật liệu bán dẫn có chứa ít nhất 0,1% kim loại đất hiếm nặng từ Trung Quốc. Để được cấp phép, các công ty nước ngoài phải giải thích mục đích sử dụng của sản phẩm mà họ muốn sản xuất bằng kim loại đất hiếm của Trung Quốc.

Trung Quốc viện dẫn lợi ích an ninh quốc gia là lý do cho những hạn chế mới này. Theo các nhà phân tích, đây là động thái chiến lược của Trung Quốc. Trung Quốc là nhà sản xuất kim loại đất hiếm lớn nhất thế giới. Theo báo cáo của CSIS năm 2024, Trung Quốc khai thác nhất 60% và chế biến khoảng 90% kim loại đất hiếm trên thế giới.

Kim loại đất hiếm rất cần thiết cho việc sản xuất các thiết bị công nghệ như ô tô điện, tivi LED... Các kim loại này còn đặc biệt quan trọng đối với ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ. Theo nhóm chuyên gia của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), đất hiếm được sử dụng để sản xuất chiến đấu cơ F-35, tàu ngầm lớp Virginia và Columbia, tên lửa Tomahawk, hệ thống radar, thiết bị bay không người lái Predator và loạt bom thông minh JDAM. Ngoài ra, đất hiếm còn được sử dụng để tạo ra chất bán dẫn, được sử dụng trong công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI).

Nguy cơ bùng phát

Đối với Mỹ, một phần quan trọng của các thỏa thuận thương mại là đảm bảo Trung Quốc sẽ tăng nguồn cung nam châm đất hiếm. Tuy nhiên, dù đã có một số đột phá rõ ràng, trong những tháng gần đây, Tổng thống Trump vẫn liên tục cáo buộc Trung Quốc vi phạm các điều khoản. Ông Trump ban đầu phản ứng bằng cách áp đặt các hạn chế đối với việc bán công nghệ Mỹ cho Trung Quốc, bao gồm cả chip AI quan trọng của Nvidia. Nhiều hạn chế này sau đó đã được dỡ bỏ.

Sau đó, chính quyền Tổng thống Trump tuyên bố sẽ sớm áp dụng thuế đối với hàng hóa vận chuyển trên tàu do Trung Quốc sở hữu hoặc vận hành. Trung Quốc đã đáp trả bằng một kế hoạch tương tự đối với các tàu của Mỹ, có hiệu lực từ ngày 10/10.

Tóm lại, kênh CNN (Mỹ) đánh giá Tổng thốn Trump đã chứng minh rằng ông sẽ không có giới hạn nào cho mức thuế quan cao nhất đối với Trung Quốc, và Chủ tịch Tập Cận Bình không hề nương tay trong phương án trả đũa.

Mặc dù Tổng thống Trump không phải lúc nào cũng thực hiện lời đe dọa của mình, nhưng các nhà đầu tư, người tiêu dùng và doanh nghiệp vẫn có lý do để lo lắng. Mỹ và Trung Quốc là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Mặc dù Mexico gần đây đã thay thế Trung Quốc trở thành nguồn cung cấp hàng hóa nước ngoài hàng đầu cho Mỹ, nhưng Washington vẫn phụ thuộc vào Bắc Kinh với hàng trăm tỷ USD hàng hóa. Trong khi đó, Trung Quốc vẫn là một trong những thị trường xuất khẩu hàng đầu của Mỹ.