Ông Raja Krishnamoorthi, Hạ nghị sĩ bang Illinois và là thành viên cấp cao của Ủy ban đặc biệt Hạ viện về Cạnh tranh Chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc, cảnh báo rằng việc cắt giảm ngân sách nghiên cứu liên bang có thể làm suy yếu lợi thế khoa học của Mỹ so với Trung Quốc.

Trong thư gửi Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) Russ Vought, ông Raja Krishnamoorthi cảnh báo việc cắt giảm chi tiêu nghiên cứu có thể làm suy yếu vị thế khoa học của Mỹ, trong khi Trung Quốc đang tăng tốc đầu tư vào các lĩnh vực này. Ông dẫn số liệu cho biết ngân sách nghiên cứu liên bang dự kiến giảm 22% trong năm tới, từ 198 tỷ xuống còn 154 tỷ USD, dưới sự giám sát của ông Vought.

Bức thư cũng nêu rằng OMB đã cắt giảm nhân sự tại các cơ quan khoa học, với hơn 12.000 trường hợp bị sa thải, nghỉ hưu hoặc từ chức trong những tháng gần đây. Trong kế hoạch ngân sách mới, Chính quyền Mỹ đề xuất giảm 57% kinh phí của Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF), 47% của NASA trong mảng nghiên cứu khoa học, và 39% của Viện Y tế Quốc gia (NIH). Ông Krishnamoorthi cảnh báo các thay đổi này có thể gây thiệt hại hơn 10 tỷ USD cho nền kinh tế Mỹ.

Ngược lại, chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của Trung Quốc đạt hơn 496 tỷ USD năm 2024, tăng 48% so với năm 2020. Ông Krishnamoorthi nhấn mạnh rằng Bắc Kinh đang duy trì đà tăng trưởng này, đặc biệt sau kỳ Hội nghị Trung ương 4 của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Ngoài ra, Trung Quốc còn triển khai chương trình thị thực K nhằm thu hút nhân tài khoa học trẻ, cho phép họ nhập cảnh mà không cần lời mời làm việc hay người bảo trợ.

Theo Hạ nghị sĩ Krishnamoorthi, những biện pháp cắt giảm của Mỹ đã bắt đầu tác động rõ rệt, khi nhiều nhà khoa học Mỹ chuyển sang làm việc cho các viện nghiên cứu ở Trung Quốc. Ông yêu cầu OMB trả lời trước ngày 7/11 về việc liệu cơ quan này có đánh giá ảnh hưởng của chính sách cắt giảm đối với năng lực cạnh tranh khoa học và kinh tế của Mỹ hay không.

Trong khi đó, một số nghị sĩ thuộc cả hai đảng tại Thượng viện cũng bày tỏ lo ngại. Thượng nghị sĩ Susan Collins, Chủ tịch Ủy ban phân bổ ngân sách, nhận định việc cắt giảm ngân sách của NIH gây quan ngại sâu sắc, có thể làm chậm hoặc ngừng tiến trình phát triển các phương pháp điều trị và chữa bệnh mới, đồng thời khiến Mỹ tụt hậu so với Trung Quốc và các quốc gia khác đang tăng đầu tư cho nghiên cứu y sinh.

Theo Hội đồng Khoa học Quốc gia (NSB), Mỹ vẫn giữ vị trí dẫn đầu về chi tiêu R&D, với tổng mức đầu tư gần 940 tỷ USD trong năm 2023. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc nhanh hơn và số lượng bài nghiên cứu khoa học được bình duyệt của nước này trong năm 2023 đã gấp đôi Mỹ.

Báo cáo chỉ số đổi mới toàn cầu năm nay của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) xếp Trung Quốc lên vị trí thứ 10, tăng mạnh từ thứ hạng 43 năm 2010. Đây là lần đầu tiên Trung Quốc lọt vào top 10, trong khi Mỹ đứng thứ ba.

Các chuyên gia nhận định Trung Quốc đang thể hiện quyết tâm rõ ràng trong việc đạt tự chủ công nghệ. Ông Dan Wang, Giám đốc nhóm nghiên cứu Trung Quốc tại Eurasia Group, cho biết Bắc Kinh đang nỗ lực nắm giữ vị thế cao nhất trong nhiều lĩnh vực công nghệ, đặc biệt là nghiên cứu cơ bản, cho thấy tham vọng trở thành cường quốc dẫn đầu về đổi mới.