Nghị quyết số 71-NQ/TW, ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về "đột phá phát triển giáo dục và đào tạo" đã xác định, thu hút và sử dụng nhân tài là khâu đột phá để xây dựng hệ thống giáo dục đại học hiện đại, gắn với nhu cầu phát triển đất nước.

Đào tạo gắn với thực tiễn

Tại Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng), cơ chế tự chủ tài chính một phần đã giúp đơn vị chủ động hơn trong việc hợp tác với doanh nghiệp, xây dựng chương trình thực tập, liên kết quốc tế. Nguồn lực tài chính bổ sung được sử dụng để tăng thu nhập cho giảng viên, hỗ trợ nghiên cứu khoa học và tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp. Từ tháng 6/2025, trường đã triển khai Đề án tạo nguồn giảng viên từ sinh viên giỏi giai đoạn 2025 - 2030, nhằm bồi dưỡng và phát triển những sinh viên xuất sắc trở thành giảng viên trong tương lai. Đây được xem là bước đi chiến lược để vừa giữ chân vừa chủ động tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đơn vị.

Những năm gần đây, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) định hướng mạnh vào nghiên cứu ứng dụng, gắn liền với nhu cầu của địa phương và doanh nghiệp. Nhiều đề tài đã được đưa vào thực tiễn như: Đánh giá và đề xuất giải pháp ứng phó ngập lụt thành phố Tam Kỳ (tỉnh Quảng Nam cũ); Xây dựng cơ sở dữ liệu và hệ thống quản lý đa dạng sinh học các khu rừng đặc dụng Quảng Nam cũ; Nghiên cứu ứng dụng microbubble trong nuôi trồng vi tảo kết hợp xử lý nước thải thủy sản hợp tác cùng doanh nghiệp Fujikin.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hiếu, Hiệu trưởng Trường Đại học Bách Khoa (Đại học Đà Nẵng), các đề tài không chỉ dừng lại ở phạm vi học thuật mà đã trở thành giải pháp thực tiễn, được địa phương và doanh nghiệp đánh giá cao; góp phần khẳng định vai trò của nhà trường trong phát triển kinh tế - xã hội. Tuy vậy, rào cản lớn hiện nay là nhiều đề tài vẫn gặp khó trong thương mại hóa, thiếu vốn và cơ chế triển khai rộng rãi. Việc giữ chân giảng viên, nhà khoa học không chỉ phụ thuộc vào lương, thưởng mà còn ở cơ hội nghiên cứu, khả năng ứng dụng và hợp tác thực tế.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trịnh Đăng Mậu, Trưởng khoa Sinh - Môi trường - Nông nghiệp, Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) chia sẻ, khi làm việc với các doanh nghiệp cho thấy, các doanh nghiệp nhỏ không cần bộ phận nghiên cứu, phát triển sản phẩm. Các doanh nghiệp lớn lại cần bộ phận này và các trường đại học sẽ là một bộ phận nghiên cứu, phát triển phù hợp. Do đó, thời gian gần đây, nhà trường thường cử nhóm giảng viên, sinh viên đến nghiên cứu trực tiếp ở doanh nghiệp, giúp họ giải quyết các vướng mắc về công nghệ ngay tại chỗ. Đây là cách làm hiệu quả.

Trong khi đó, Trường Đại học Quy Nhơn đã mở thêm ngành đào tạo mới gắn với nhu cầu nhân lực số, đó là Logistics và kinh tế biển. Nhà trường đã cập nhật chương trình theo chuẩn khu vực và quốc tế, chú trọng kỹ năng số và năng lực ứng dụng AI.

Chính sách giữ chân nhân tài

Việc trọng dụng nhân tài tại các trường đại học công lập, trong đó có Trường Đại học Bách khoa hay Trường Đại học Sư phạm thuộc Đại học Đà Nẵng vẫn còn nhiều thách thức. Chính sách đãi ngộ chưa thật sự cạnh tranh với khu vực ngoài công lập hoặc cơ hội làm việc ở nước ngoài. Quy trình tuyển dụng còn nhiều thủ tục; một số lĩnh vực công nghệ cao như AI, bán dẫn, công nghệ sinh học đòi hỏi cơ sở vật chất hiện đại mà nguồn lực công lập chưa đáp ứng kịp.

Để nâng cao sức cạnh tranh, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) đã định hướng xây dựng các Trung tâm Xuất sắc (Centers of Excellence) trong các lĩnh vực mũi nhọn như: trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, năng lượng tái tạo, đường sắt tốc độ cao; phát triển mô hình hợp tác 3 bên (nhà trường - doanh nghiệp - nhà khoa học) để vừa đảm bảo môi trường học thuật, vừa gắn kết với thực tiễn. Đồng thời, đơn vị tăng cường đãi ngộ cho nhà khoa học có công bố quốc tế, khuyến khích đăng ký sở hữu trí tuệ và khai thác thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu. Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hiếu, Hiệu trưởng Trường Đại học Bách Khoa (Đại học Đà Nẵng), những định hướng này cho thấy mục tiêu của nhà trường không chỉ dừng lại ở việc giữ chân nhân tài, mà còn tạo ra môi trường học thuật hấp dẫn, đủ sức cạnh tranh và thu hút các chuyên gia giỏi cả trong và ngoài nước.

Bà Nguyễn Thị Kim Ánh, Phó Trưởng phòng Tổ chức - Nhân sự, Trường Đại học Quy Nhơn nhấn mạnh: "Thu hút, phát triển nhân tài và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao chính là một trong những trọng tâm chiến lược. Nhà trường đã có chính sách khuyến khích nghiên cứu khoa học, công bố quốc tế, đầu tư phòng thí nghiệm, tạo môi trường làm việc hiện đại gắn với chuyển đổi số và AI". Bên cạnh đó, việc xây dựng môi trường nghiên cứu học thuật chuyên sâu, kết nối quốc tế, phát triển hạ tầng số và triển khai các chương trình hợp tác quốc tế sâu rộng sẽ tạo lợi thế cạnh tranh khác biệt, giúp giữ chân và thu hút các chuyên gia giỏi.

Nếu AI và chuyển đổi số là động lực thì chất lượng đào tạo và chính sách nhân tài (gắn với nghiên cứu - ứng dụng) là nền tảng để đại học Việt Nam phát triển bền vững trong bối cảnh mới.