Vải batik không chỉ là biểu tượng bản sắc dân tộc của “Xứ Vạn đảo” mà còn được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là “Kiệt tác di sản truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại”. Và ngày 2/10 hằng năm được chọn là Ngày Batik Quốc gia của Indonesia.

Người dân Indonesia được khuyến khích hằng năm tôn vinh và bảo tồn Batik như một di sản văn hóa đáng tự hào. Chính phủ Indonesia đã khuyến khích tất cả các công chức nhà nước, mặc trang phục làm từ vải Batik vào mỗi dịp kỷ niệm Ngày Batik Quốc gia.

Dịp này, tại các công sở, sắc màu Batik chiếm chủ đạo, kể cả tại công sở có nhiều người nước ngoài làm việc như Ban Thư ký Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Các cán bộ nhân viên ở đây vốn đến từ nhiều nước đã hưởng ứng Ngày Batik Quốc gia bằng việc chọn cho mình những bộ trang phục Batik thật đẹp và cùng nhau tập hợp, lưu lại những hình ảnh đáng nhớ trong dịp này.

Chia sẻ với phóng viên TTXVN tại Indonesia, cô Madyah, người Indonesia làm việc tại Ban Thư ký ASEAN cho biết: “Ngày Batik Quốc gia là một ngày lễ đối với người Indonesia, chúng tôi tự hào khi mặc trang phục bằng vải Batik truyền thống, thể hiện ý nghĩa sâu sắc về tinh thần dân tộc mà người Indonesia mang trên mình”. 

Khoác chiếc áo hoa văn Batik đặc trưng của Indonesia, anh Phạm Huy Tú, người Việt Nam đang công tác tại Ban Thư ký ASEAN chia sẻ biết đến Ngày Batik Quốc gia qua các đồng nghiệp và anh chọn mặc áo Batik trong dịp này để cùng kỷ niệm buổi lễ như một kỷ niệm đẹp tại Indonesia cũng như nâng cao tinh thần đoàn kết trong ASEAN.

Batik được coi là biểu tượng của bản sắc dân tộc, thể hiện triết lý, giá trị địa phương và các họa tiết đa dạng từ nhiều vùng miền khác nhau (Java, Cirebon, Pekalongan…). Lịch sử của vải Batik ở Indonesia gắn liền với sự phát triển của nền văn minh trên đảo Java, đặc biệt là trong thời kỳ hoàng kim của Đế chế Majapahit từ khoảng thế kỷ XIII. Nghệ thuật Batik đã được biết đến phát triển nhanh chóng trong quá trình truyền bá Hồi giáo ở Java.

Ban đầu, vải Batik chỉ được sản xuất trong cung điện và chỉ dành cho vua chúa, quý tộc và quan lại cấp cao. Nghề làm vải Batik được coi là một hoạt động đặc biệt, mang đậm ý nghĩa tâm linh, thấm đẫm biểu tượng và triết lý sống. Theo thời gian, nghệ thuật Batik bắt đầu lan rộng ra ngoài cung điện. Nhiều quan chức hoàng gia sống bên ngoài cung điện đã truyền dạy kỹ thuật sản xuất cho cộng đồng, khiến Batik trở nên phổ biến và ăn sâu vào đời sống thường nhật.

Đến cuối thế kỷ XVIII, vải Batik ngày càng phổ biến, đặc biệt là trên đảo Java. Ban đầu, vải Batik chỉ được làm hoàn toàn thủ công, từ việc dệt vải đến vẽ hoa văn. Điều đó đòi hỏi sự chính xác, kiên nhẫn và mất nhiều thời gian để hoàn thành một tấm vải. Đến sau Chiến tranh Thế giới thứ nhất, khoảng năm 1920, kỹ thuật in Batik mới ra đời, giúp việc sản xuất loại vải này nhanh hơn và giá cả phải chăng hơn.

Với sự độc đáo của mình, từ lâu vải Batik đã vượt ra ngoài phạm vi Indonesia để trở thành biểu tượng văn hóa Indonesia được quốc tế biết đến. Cựu Tổng thống Suharto từng thường xuyên mặc Batik tại các diễn đàn toàn cầu, trong đó có Liên hợp quốc, như một chiến lược ngoại giao văn hóa nhằm quảng bá hình ảnh Indonesia.

Nỗ lực chính thức đưa Batik trở thành di sản văn hóa thế giới bắt đầu từ năm 2008, khi Chính phủ Indonesia nộp hồ sơ lên UNESCO. Sau quá trình thẩm định, ngày 2/10/2009, tại Abu Dhabi (Các tiểu vương quốc Arập Thống nhất - UAE), UNESCO đã công nhận Batik là “Kiệt tác di sản truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại”.

Ngày Batik Quốc gia không chỉ là dịp tôn vinh một loại vải truyền thống, mà còn là cơ hội nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn di sản, khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Đây cũng là dịp củng cố bản sắc văn hóa Indonesia trong bối cảnh hội nhập đồng thời khuyến khích phát triển ngành công nghiệp Batik và hỗ trợ nghệ nhân địa phương cũng như truyền dạy giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ.