Wall Street Journal (WSJ) ngày 2/12 đưa tin, chính quyền quân sự Sudan đã đề xuất với Nga một thỏa thuận về căn cứ hải quân kéo dài 25 năm tại Cảng Biển Đỏ. Đề xuất này, nếu được thực hiện, sẽ là một lợi thế chiến lược chưa từng có cho Moskva tại châu Phi, đồng thời mang lại một vị trí hướng ra các tuyến đường thương mại hàng hải quan trọng nhất thế giới.

Theo các quan chức Sudan, chính quyền quân sự nước này đã đề nghị cung cấp cho Nga căn cứ hải quân đầu tiên tại châu Phi. Đây được xem là một diễn biến đáng lo ngại đối với Mỹ, quốc gia đang tìm cách kiềm chế Nga và Trung Quốc kiểm soát các cảng châu Phi – nơi họ có thể tiếp tế tàu chiến và có khả năng thách thức các tuyến đường biển huyết mạch.

Lợi ích chiến lược và thỏa thuận kéo dài 25 năm

Đề xuất được chính quyền quân sự Sudan gửi đến các quan chức Nga hồi tháng 10 năm nay có thời hạn 25 năm. Theo đó, Moskva sẽ được quyền triển khai tối đa 300 quân và neo đậu tối đa 4 tàu chiến - bao gồm cả tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân - tại Cảng Sudan hoặc một cơ sở khác trên Biển Đỏ.

Từ Cảng Sudan, Moskva sẽ có vị trí thuận lợi để giám sát lưu lượng hàng hải ra vào Kênh đào Suez, tuyến đường tắt chiến lược giữa châu Âu và châu Á, nơi vận chuyển khoảng 12% thương mại toàn cầu. Ngoài ra, Điện Kremlin cũng sẽ nắm được thông tin chi tiết về các hợp đồng khai thác mỏ béo bở ở Sudan, quốc gia sản xuất vàng lớn thứ ba ở châu Phi.

Đổi lại, các quan chức Sudan cho biết chính quyền quân sự đang bị bao vây của nước này sẽ nhận được các hệ thống phòng không tiên tiến và các loại vũ khí khác của Nga với giá ưu đãi để phục vụ cuộc nội chiến với Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF).

Tuy nhiên, một quan chức quân sự Sudan bày tỏ quan ngại rằng việc ký kết thỏa thuận với Nga, dù giúp Sudan có nguồn cung cấp vũ khí mới, có thể gây ra vấn đề với Mỹ và Liên minh châu Âu (EU).

Nỗi lo của phương Tây và ảnh hưởng toàn cầu

WSJ lưu ý, viễn cảnh về một căn cứ của Nga trên Biển Đỏ khiến các quan chức an ninh Mỹ lo ngại. Hoạt động hải quân của Nga hiện đang bị hạn chế do thiếu các cảng nước ấm để tiếp tế hoặc sửa chữa. Một căn cứ ở Cảng Sudan hoặc Libya sẽ cho phép tàu thuyền Nga di chuyển trên Địa Trung Hải và Ấn Độ Dương trong thời gian dài hơn.

Một quan chức cấp cao của Mỹ nhận định căn cứ như vậy có thể mở rộng khả năng thể hiện sức mạnh của Nga và cho phép nước này hoạt động mà "không bị trừng phạt". Thiếu tướng Không quân Mỹ đã nghỉ hưu Mark Hicks, người từng chỉ huy các đơn vị tác chiến đặc biệt của Mỹ tại châu Phi, nhấn mạnh: một căn cứ ở châu Phi "làm tăng đòn bẩy của Nga bằng cách mang lại cho họ uy tín và ảnh hưởng quốc tế lớn hơn".

Sự tham gia của Nga đã rải rác khắp châu lục, từ Guinea Xích Đạo đến Cộng hòa Trung Phi. Điện Kremlin đã tìm cách tiếp cận lâu dài với Cảng Sudan trong 5 năm qua. Ông Hicks cho biết một thỏa thuận căn cứ "chắc chắn có lợi" cho Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh các cường quốc toàn cầu đang tranh giành ảnh hưởng tại châu Phi. Trung Quốc đã hoàn thành căn cứ hải quân nước ngoài đầu tiên tại Djibouti vào năm 2017, nằm trên eo biển Bab al-Mandab nối Biển Đỏ với Vịnh Aden và Ấn Độ Dương. Căn cứ này chỉ cách Trại Lemonnier, căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ tại châu Phi, 10 km.

Thỏa thuận Sudan - Nga được ký kết trong bối cảnh Moskva đã mất đi một phần thế chủ động ở châu Phi, đặc biệt sau khi Tập đoàn quân sự tư nhân Wagner sụp đổ kể từ năm 2023. Tuy nhiên, xung đột Sudan nổ ra vào năm 2023 giữa Tổng tư lệnh quân đội Sudan, Trung tướng Abdel Fattah al-Burhan, lãnh đạo thực tế của nước này, và Trung tướng Muhammad Hamdan Dagalo, lãnh đạo của RSF, đã mở ra một cơ hội mới.

Ban đầu, Moskva ủng hộ lực lượng RSF để tiếp cận các mỏ vàng. Nhưng khi lực lượng nhận thấy sự hỗ trợ của Nga không đủ, họ đã bắt đầu liên lạc với Ukraine. Sự đảo ngược này khiến Nga chuyển hướng sang chính quyền Sudan.

Sự háo hức của chính quyền Sudan trong việc đạt được thỏa thuận với Moskva phản ánh vị thế ngày càng suy yếu của nước này trên chiến trường. Mặc dù đã giành được quyền kiểm soát thủ đô Khartoum, RSF đã chiếm toàn bộ Darfur vào tháng 10 vừa qua và đang gây ra các vụ bạo lực. Trên toàn quốc, các nhà ngoại giao ước tính có tới 150.000 người đã chết và 12 triệu người buộc phải rời bỏ nhà cửa.

Trong bối cảnh đó, WSJ kết luận, các cường quốc khu vực và toàn cầu đang tận dụng cuộc xung đột này để theo đuổi lợi ích riêng, tạo ra một mớ bòng bong các liên minh đang thay đổi, bao gồm việc Iran, Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp thiết bị bay không người lái cho quân đội Sudan.