Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa đưa ra một yêu cầu đầy thách thức đối với các quốc gia NATO: ngừng mua dầu của Nga. Tuyên bố này được đưa ra trong bối cảnh Washington đang xem xét thắt chặt hơn nữa các lệnh trừng phạt nhằm vào Moskva, nhưng theo đài phát thanh châu Âu RFE/RL, việc thực hiện yêu cầu này không hề dễ dàng, đặc biệt đối với ba thành viên chủ chốt của NATO là Thổ Nhĩ Kỳ, Hungary và Slovakia.

Thổ Nhĩ Kỳ: "Điểm nóng" thương mại của Nga

Trong số các thành viên NATO, Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia nhập khẩu dầu thô lớn nhất của Nga. Theo Petras Kanitas, nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA), Thổ Nhĩ Kỳ hiện là nước nhập khẩu dầu lớn thứ ba của Nga trên toàn cầu. Điều này chủ yếu do giá dầu được giảm mạnh, mang lại lợi thế kinh tế lớn cho Ankara. Thậm chí, Thổ Nhĩ Kỳ còn thu lợi bằng cách lọc dầu thô của Nga và bán các sản phẩm nhiên liệu sang châu Âu.

Động thái của Tổng thống Trump, theo Benjamin Hilgenstock, chuyên gia kinh tế tại Viện KSE, là một "diễn biến mới thú vị", vì trước đây ông chủ yếu nhắm vào Ấn Độ và Trung Quốc. Chuyên gia Hilgenstock nhận định, việc Moskva mất đi lượng xuất khẩu từ Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là một đòn giáng mạnh vào nền kinh tế Nga. "Điều này có thể có nghĩa là họ phải giảm giá cao hơn cho những người mua khác để chuyển hướng khối lượng này", chuyên gia Hilgenstock nói.

Tuy nhiên, việc cắt đứt nguồn cung đó là một thách thức lớn. Một số nhà máy lọc dầu của Thổ Nhĩ Kỳ nhập khẩu tới 90% dầu thô từ Nga và việc chuyển đổi không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Hơn nữa, Thổ Nhĩ Kỳ, không giống như các nước châu Âu, không phải là thành viên Liên minh châu Âu (EU), do đó không phải chịu áp lực tương tự trong việc tuân thủ các chính sách của khối.

Hungary và Slovakia: Mối quan hệ phức tạp với đường ống Druzhba

Đối với Hungary và Slovakia, vấn đề lại xoay quanh sự phụ thuộc vào đường ống Druzhba. Cả hai quốc gia này đều nhiều lần tuyên bố sự sống còn của họ phụ thuộc vào nguồn cung cấp này. Vào tháng 8 vừa qua, sau các cuộc không kích của Ukraine khiến đường ống bị gián đoạn, Ngoại trưởng Hungary Peter Szijarto đã lên tiếng cảnh báo về tình trạng thiếu hụt nguồn cung nếu việc giao hàng bị đình trệ.

Mặc dù vậy, theo các nhà phân tích, sự đa dạng hóa là khả thi. Cả hai nước đều có thể nhập khẩu dầu qua đường ống Adria, đi qua Croatia. Tamas Pletser, nhà phân tích dầu khí tại Erste Bank, nhấn mạnh: "Đa dạng hóa không phải là vấn đề kỹ thuật không thể giải quyết mà là vấn đề về ý chí chính trị và kinh tế". Chuyên gia Pletser cho rằng việc thay đổi nguồn cung có thể làm nhiên liệu đắt hơn, nhưng sẽ không gây ra tình trạng thiếu hụt.

Bên cạnh đó, việc Cộng hòa Séc đã thành công trong việc thoát khỏi nguồn cung dầu của Nga cũng là một minh chứng. Tuy nhiên, mối quan hệ cá nhân giữa Thủ tướng Hungary Viktor Orban và ông Trump có thể là một yếu tố ngoại lệ. Nhà phân tích Kanitas nhận định: "Tôi cho rằng có thể sẽ có một số sự miễn trừ hoặc điều gì đó tương tự đối với Hungary".

Vấn đề thuế quan và bài học từ châu Âu

Ngoài dầu mỏ, Tổng thống Trump còn kêu gọi các nước NATO xem xét áp thuế 50-100% đối với Trung Quốc, nhằm trừng phạt Bắc Kinh vì đã hỗ trợ Nga. Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsay Graham cũng ủng hộ ý tưởng này.

Tuy nhiên, lời kêu gọi trên có vẻ như không nhận được sự hưởng ứng từ các nhà lãnh đạo châu Âu. Các quốc gia châu Âu đã chấp nhận mức tăng thuế quan cao như cái giá phải trả để làm ăn với Mỹ, do đó họ càng cần phải duy trì hoạt động thương mại với Trung Quốc. Việc này khiến họ khó có thể áp thêm thuế quan. Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng đã cảnh báo về "các biện pháp đối phó cứng rắn" nếu các nước NATO áp thuế lên nước này.

Chuyên gia Hilgenstock cho rằng để đạt được mục tiêu của mình, ông Trump cần phải có những cuộc trò chuyện trực tiếp với các nhà lãnh đạo Hungary, Slovakia và Thổ Nhĩ Kỳ. "Đây thực sự là cuộc trò chuyện mà ông Trump phải có với những người bạn của mình là ông Viktor Orban, Robert Fico và Recep Tayyip Erdogan", ông Hilgenstock nhận định.

Tóm lại, mặc dù ý tưởng của Tổng thống Trump nhằm vào một trong những nguồn thu chính của Nga, việc thực hiện lại đối mặt với những thách thức lớn về kinh tế và chính trị. Các quốc gia NATO không chỉ phải đối phó với sự phụ thuộc năng lượng, mà còn phải cân nhắc những mối quan hệ ngoại giao phức tạp và những lợi ích kinh tế cá nhân, khiến cho việc đáp ứng yêu cầu của Washington trở thành một bài toán khó giải.