Nàng là con gái của Thần Zeus và Leda – Hoàng hậu Sparta và là vợ của Vua Tyndareus. Zeus đã biến mình thành một con thiên nga để quyến rũ Leda và Helen là kết quả của mối quan hệ đó. Trong một phiên bản khác, mẹ của Helen là nữ thần Nemesis – hiện thân của báo thù. Dù mẹ nàng là ai thì trong cả hai phiên bản, Helen đều sinh ra từ một quả trứng ở Sparta. 

Theseus, anh hùng huyền thoại của Athen và là vua thời kỳ đầu của thành phố này, đã bắt Helen khi nàng còn là một đứa trẻ và giao nàng cho mẹ mình để chăm sóc cho tới khi nàng trưởng thành. Helen đã được các anh trai giải cứu.

Anh chị em của Helen là cặp song sinh anh hùng Castor và Pollux và Clytemnestra, vợ tương lai của Vua Agamemnon (vua của Mycenae). Một hôm nọ, Tyndareus đã cúng tế cho mọi vị thần nhưng quên nữ thần Aphrodite. Trong cơn tức giận vì bị coi thường, nữ thần đã nguyền rằng mọi con gái của Tyndareus sẽ trở nên tai tiếng vì ngoại tình.

Helen có nhiều người theo đuổi nổi tiếng nhưng nàng đã kết hôn với anh trai của Agamemnon là Menelaus, Vua Sparta. Trong thỏa thuận hôn nhân, Tyndareus đã hiến tế một con ngựa và khiến mọi lãnh đạo Hy Lạp thề công nhận Helen là người vợ hợp pháp của Menelaus và bảo vệ con gái ông khỏi nguy hiểm. Lời thề này sau này sẽ có hậu quả nghiêm trọng khi xảy ra chiến tranh.

Menelaus và Helen có một người con gái là Hermione và ba con trai Pleisthenes, Aethiolas và Maraphius. Helen được coi là người phụ nữ đẹp nhất thế giới với “mái tóc vàng óng như ánh mặt trời, đôi má ửng đỏ, đôi môi nồng nàn màu mận chín, làn da trắng sứ tỏa ánh sáng lung linh mờ ảo và một giọng nói đầy mê hoặc”.

Tại đám cưới của Peleus và Thetis, Eris – nữ thần bất hòa – đã đề nghị dâng một quả táo vàng cho người đẹp nhất trong số các nữ thần ở Olympia. Trong đám cưới, Zeus đã mời hoàng tử đẹp trai thành Troy là Paris (còn được gọi là Alexandros) làm trọng tài và chọn ra người đẹp nhất trong số ba nữ thần Athena, Hera và Aphrodite. Cả ba đều đã “đút lót” cho Paris để chàng chọn mình. Athena hứa trao cho chàng sức mạnh, sắc đẹp và sự bất khả chiến bại trong các trận chiến. Hera đã hứa tặng các khu vực lãnh thổ ở châu Á và vô số của cải. Còn Aphrodite muốn tặng chàng người phụ nữ xinh đẹp nhất thế giới: Helen. 

Paris đã chọn Aphrodite và có thể giành phần thưởng của mình khi thực hiện sứ mệnh ngoại giao cho thành Troy và trở thành vị khách của Vua Menelaus. Paris và Helen yêu nhau và trốn về Troy. Từ Helen xứ Sparta, nàng đã trở thành Helen thành Troy.

Mặc dù bỏ con cái ở lại, Helen mang theo người hầu trung thành Aithra. Trên đường về Troy, Paris dừng ở Sidon, Phoenicia và đánh cắp một kho báu để mang về Troy.

Trong một phiên bản khác, sử gia Hy Lạp Herodotus lại kể rằng Paris và Helen đã gặp gió lớn và phải đưa thuyền tới Ai Cập, chứ không phải Troy. Khi vào bờ, thuộc hạ của Paris đã bỏ rơi cặp đôi ngoại tình và tố cáo họ với giới giáo sĩ địa phương. Họ làm vậy là vì Paris đã bắt cóc Helen khi đang làm khách ở nhà của Vua Menelaus. Ngoài ra, Paris còn mang theo nhiều của cải cướp được ở Sparta. Khi biết tin trên, Proteus, người cai trị Memphis, đã bắt Paris và giữ cả của cải lẫn nàng Helen để trả lại cho người Hy Lạp vào một thời điểm nào đó sau này. 

Trong cả hai phiên bản, cả nghìn con tàu của Hy Lạp đã đuổi theo Helen. Họ đã liên lạc với người Ai Cập nhưng không tin rằng nàng chưa bị đưa về Troy và đã quyết định vây thành Troy. Khi họ phát hiện ra Helen ở Ai Cập suốt thời gian qua, Vua Menelaus đã cho thuyền tới Memphis để đưa vợ về.

Cuộc chiến thành Troy để giành nàng Helen kéo dài 10 năm trong giai đoạn đồ đồng muộn. Troy có những bức tường khổng lồ và cuộc chiến chủ yếu là bao vây thành Troy cùng một số giai đoạn diễn ra trên thảo nguyên bên ngoài thành.

Priam, Vua thành Troy và con trai Hector  đều đối xử tôn trọng với nàng Helen trong cuộc xung đột. Hector đổ lỗi cho Paris là nguyên nhân gây ra chiến tranh. Trong giai đoạn này, Paris và Helen có bốn con, ba con trai là Bunomus, Aganus, Idaeus và cô con gái cũng tên Helen. Cả ba con trai sau này đều chết vì mái nhà đổ sập trong hỗn loạn lúc cuộc chiến gần tới hồi kết.

Một trong những chương đáng nhớ nhất trong cuộc chiến thành Troy là khi Vua Menelaus đấu tay đôi với Paris và người chiến thắng sẽ có nàng Helen. Menelaus chiếm ưu thế so với hoàng tử thành Troy nhưng hoàng tử đã được nữ thần Aphrodite cứu và đưa từ chiến trường tới nơi an toàn.

Cuối cùng, người Hy Lạp cũng thắng cuộc chiến nhờ con ngựa thành Troy – một con ngựa gỗ khổng lồ mà người Hy Lạp đã lắp ghép từ gỗ của tàu thuyền để đánh lừa người Troy. Theo kế sách của Odyssey, người Hy Lạp giả vờ rút quân và chỉ để lại một người làm nhiệm vụ đánh lừa quân Troy. Người thành Troy tưởng con ngựa gỗ là món quà của Hy Lạp đền bù cho Troy mà không hay rằng bên trong con ngựa gỗ khổng lồ là binh lính Hy Lạp phục sẵn. Khi con ngựa gỗ được đưa vào trong thành Troy, nhân lúc quân Troy say sưa tiệc chiến thắng, binh lính trong ngựa gỗ đã lao ra đánh và mở cổng thành cho quân Hy Lạp bên ngoài vào. Người thành Troy đều bị giết hoặc bị bắt làm nô lệ. Paris bị mũi tên của cung thủ Philoctetes giết chết. 

Vua Menelaus đã giành lại Helen. Theo một số phiên bản truyện, vị vua Sparta lúc đầu đã rút kiếm, chĩa vào nàng Helen định kết liễu nàng, nhưng khi nhìn thấy ngực trần của nàng, ông nghĩ lại và ôm lấy nàng. 

Menelau và Helen trở về Hy Lạp. Trên đường về, thuyền của họ bị bão xô dạt vào đá ở Crete. Khi tới Ai Cập, họ đã sống ở đây nhiều năm. Do không thể về vì điều kiện thời tiết chưa thuận lợi, Menelaus đã tới nhiều nơi trong khu vực rồi mới có thể cùng Helen về Sparta. Họ đoàn tụ cùng con gái Hermione, lúc này đã kết hôn với Orestes, con trai Agamemnon. Khi về Sparta, Helen lại trở thành người vợ ngoan hiền, phục tùng Menelaus.

Trong sử sách, người ta vẫn tranh cãi về tính cách và vai trò của nàng Helen trong cuộc chiến thành Troy. Trong sử thi Iliad của Homer, nguyên nhân cuộc chiến vẫn mơ hồ. Homer không giải thích rõ tại sao người Hy Lạp sẵn sàng dấn thân vào cuộc chiến tới 10 năm này. Helen nhiều lần thừa nhận mình là nguyên nhân châm ngòi cuộc chiến, nhưng những nhân vật khác như Vua Priam lại không đổi lỗi cho nàng mà đổi lỗi cho Paris. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn rằng không có nàng Helen thì không có Cuộc chiến thành Troy, cho dù nàng ngoại tình hay bị Paris bắt đi.