Khu Dự trữ thiên nhiên Thần Sa – Phượng Hoàng được thành lập từ năm 1999, là một trong những khu rừng đặc dụng có giá trị sinh thái quan trọng của tỉnh Thái Nguyên. Khu vực này sở hữu hệ sinh thái rừng tự nhiên đa dạng, là nơi sinh sống của nhiều loài động, thực vật nguy cấp, quý, hiếm, có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường sinh thái, điều hòa khí hậu và phát triển sinh kế bền vững cho người dân vùng đệm. Tuy nhiên, qua hơn hai thập kỷ hình thành và phát triển, khu dự trữ đã trải qua nhiều lần điều chỉnh về quy hoạch, phạm vi và diện tích quản lý.

Thực tế cho thấy, trong quá trình chuyển tiếp giữa các giai đoạn quản lý, một số diện tích rừng và đất rừng tuy đã được giao cho Ban quản lý nhưng chưa được đo đạc, xác định ranh giới cụ thể ngoài thực địa. Điều này dẫn đến tình trạng ranh giới không rõ ràng, chồng lấn với đất của các chủ rừng liền kề và đất sản xuất của người dân, gây khó khăn cho công tác tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tranh chấp, khiếu kiện liên quan đến đất lâm nghiệp.

Trước những bất cập nêu trên, Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên đã chủ động xây dựng và triển khai giải pháp lập hồ sơ phân định ranh giới rừng theo đúng quy định của Luật Lâm nghiệp và Thông tư số 16/2025/TT-BNNMT. Giải pháp được thực hiện bài bản, đồng bộ, bắt đầu từ việc điều tra, rà soát hiện trạng rừng và đất rừng; thu thập, đối chiếu các loại hồ sơ pháp lý, bản đồ địa chính, bản đồ lâm nghiệp qua các thời kỳ; đến việc xác định, thống nhất ranh giới trên bản đồ và ngoài thực địa.

Trên cơ sở ranh giới đã được xác định, Ban quản lý tổ chức cắm mốc bê tông, lắp đặt bảng phân định ranh giới rừng đặc dụng tại các vị trí trọng điểm, đặc biệt là các khu vực giáp ranh với đất sản xuất, khu dân cư và các chủ rừng khác. Quá trình cắm mốc, lắp bảng được triển khai công khai, có sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban quản lý, lực lượng Kiểm lâm, chính quyền địa phương và sự tham gia chứng kiến của đại diện các hộ dân giáp ranh, bảo đảm tính khách quan, minh bạch và tạo sự đồng thuận ngay từ cơ sở.

Kết quả, toàn bộ diện tích 18.704,89 ha rừng và đất rừng thuộc Khu Dự trữ thiên nhiên Thần Sa – Phượng Hoàng đã được hoàn thiện hồ sơ phân định ranh giới. Ranh giới giữa rừng đặc dụng với các chủ rừng liền kề được xác định rõ ràng, thống nhất giữa hồ sơ pháp lý, bản đồ và thực địa.

Ông Nguyễn Văn Tuyên, Giám đốc Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên, nhấn mạnh: “Phân định ranh giới và cắm mốc ngoài thực địa không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý rừng. Khi ranh giới được xác định rõ, mọi hoạt động quản lý, tuần tra, bảo vệ được triển khai hiệu quả, hạn chế tối đa các tranh chấp, vướng mắc phát sinh”.

Theo ông Nguyễn Văn Tuyên, trước đây, do thiếu mốc giới ngoài thực địa, công tác tuần tra, kiểm soát rừng gặp không ít khó khăn, đặc biệt tại các khu vực giáp ranh. Từ khi triển khai cắm mốc, bảng phân định, lực lượng quản lý và người dân đều dễ dàng nhận biết phạm vi rừng đặc dụng, qua đó nâng cao hiệu quả quản lý và giảm rõ rệt các hành vi vi phạm.

Không chỉ tạo thuận lợi cho cơ quan quản lý nhà nước, việc hoàn thiện hồ sơ phân định ranh giới rừng còn góp phần nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của người dân sinh sống ở vùng giáp ranh. Khi ranh giới rừng được xác lập rõ ràng, người dân hiểu rõ đâu là đất rừng đặc dụng, đâu là đất sản xuất, từ đó chủ động tuân thủ các quy định của pháp luật về lâm nghiệp, hạn chế tình trạng lấn chiếm, xâm canh vào rừng.

Về lâu dài, giải pháp này còn có ý nghĩa quan trọng đối với công tác bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển rừng bền vững. Việc bảo vệ nghiêm ngặt diện tích rừng đặc dụng giúp duy trì ổn định hệ sinh thái, bảo tồn các loài động, thực vật quý, hiếm, đồng thời góp phần giữ vững độ che phủ rừng, bảo vệ môi trường sinh thái và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đánh giá khả năng nhân rộng mô hình, ông Nguyễn Văn Tuyên cho biết: “Thực tiễn triển khai tại Khu Dự trữ thiên nhiên Thần Sa – Phượng Hoàng cho thấy đây là giải pháp phù hợp, hiệu quả và có thể áp dụng đối với các khu rừng đặc dụng, phòng hộ khác trên địa bàn tỉnh. Trong thời gian tới, Ban Quản lý sẽ tiếp tục phối hợp với các ngành, địa phương để từng bước hoàn thiện hệ thống ranh giới rừng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về lâm nghiệp.”

Có thể khẳng định, việc lập hồ sơ phân định ranh giới rừng và cắm mốc, bảng ngoài thực địa tại Khu Dự trữ thiên nhiên Thần Sa – Phượng Hoàng đã góp phần tạo nền tảng quan trọng cho công tác bảo vệ và phát triển rừng bền vững trong giai đoạn mới.