Việc đưa sàng lọc sớm vào trong Luật Phòng bệnh sẽ không chỉ giảm bớt gánh nặng bệnh tật mà còn giảm thiểu chi phí điều trị, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và giảm áp lực cho hệ thống y tế.

Phát hiện bệnh sớm giúp giảm thiểu chi phí và cải thiện cơ hội điều trị

Theo thống kê của Bộ Y tế, hơn 70% gánh nặng bệnh tật tại Việt Nam hiện nay là do các bệnh không lây nhiễm gây ra. Những bệnh lý này phát triển âm thầm và thường chỉ được phát hiện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn. Điều này làm tăng chi phí điều trị và khiến việc can thiệp y tế trở nên phức tạp hơn rất nhiều so với việc phát hiện bệnh từ sớm. Chi phí điều trị ung thư phổi giai đoạn muộn có thể cao gấp 5 đến 8 lần so với điều trị ở giai đoạn sớm. Những bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) khi nhập viện cấp cứu sẽ tốn gấp 3 lần so với điều trị ngoại trú.

Việc phát hiện bệnh sớm giúp giảm thiểu chi phí và cải thiện cơ hội điều trị cho bệnh nhân. Khi bệnh được phát hiện từ giai đoạn đầu, bệnh nhân có thể được điều trị hiệu quả, giảm thiểu nguy cơ biến chứng nghiêm trọng và giảm chi phí điều trị. Việc phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm giúp giảm thiểu các ca bệnh nặng cần nhập viện cấp cứu, từ đó giảm áp lực cho hệ thống y tế và giảm chi phí cho cả bệnh nhân và xã hội.

Hiện nay, các chương trình sàng lọc bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam chủ yếu được thực hiện dưới dạng tự nguyện và thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng. Điều này khiến nhiều người dân thuộc nhóm nguy cơ cao, chẳng hạn như những người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, đái tháo đường hoặc ung thư, chưa được tiếp cận với các dịch vụ sàng lọc đầy đủ.

Dự thảo Luật Phòng bệnh đang được trình Quốc hội có những quy định quan trọng liên quan đến phòng, chống các bệnh không lây nhiễm, trong đó có việc sàng lọc bệnh không lây nhiễm và khám sức khỏe định kỳ. 

Dự thảo Luật quy định mỗi người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc miễn phí ít nhất một lần mỗi năm từ năm 2026. Điều này này có tác dụng lớn trong cải thiện sức khỏe cộng đồng vì việc phát hiện sớm bệnh lý sẽ giúp can thiệp kịp thời và giảm thiểu chi phí điều trị trong tương lai. Việc đưa sàng lọc vào Dự thảo Luật Phòng bệnh sẽ tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho các cơ sở y tế trong việc triển khai các chương trình phòng bệnh đồng bộ, đảm bảo rằng tất cả người dân, đặc biệt là nhóm nguy cơ cao sẽ được tiếp cận đầy đủ với dịch vụ sàng lọc.

Việc đưa sàng lọc sớm vào trong Dự thảo Luật Phòng bệnh không chỉ giúp phát hiện sớm các bệnh lý mà còn tạo cơ hội cho người dân thay đổi lối sống và chế độ dinh dưỡng để ngăn ngừa bệnh tật. Chương trình sàng lọc sớm sẽ góp phần giảm tỷ lệ mắc các bệnh lý mạn tính, từ đó cải thiện tầm vóc và sức khỏe cộng đồng. Các biện pháp thay đổi hành vi và lối sống là yếu tố then chốt giúp phòng ngừa bệnh tật, giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Nhiều điểm mới so với quy định hiện hành

Dự thảo Luật Phòng bệnh có nhiều điểm mới so với quy định hiện hành. Theo đó, về phòng, chống bệnh không lây nhiễm: Dự thảo Luật quy định các biện pháp phòng, chống bệnh, các yếu tố nguy cơ gây bệnh; phát hiện sớm, dự phòng bệnh và quản lý bệnh tại cộng đồng. Luật Phòng bệnh dự kiến bổ sung quy định về khám sức khỏe định kỳ và khám sàng lọc để thể chế Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị: “người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm một lần từ năm 2026”.

Về phòng, chống các rối loạn sức khỏe tâm thần: Đây là nội dung bổ sung mới, sức khỏe tâm thần là một phần quan trọng của sức khỏe toàn diện. Luật quy định các yếu tố nguy cơ, phát hiện sớm và các biện pháp phòng ngừa mắc rối loạn sức khỏe tâm thần; quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng, chống rối loạn sức khỏe tâm thần; 

Về dinh dưỡng trong phòng bệnh: Dự thảo Luật quy định về nguyên tắc thực hiện dinh dưỡng trong phòng bệnh trong đó nhấn mạnh phải được thực hiện trong suốt vòng đời, chú trọng dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời từ khi mang thai đến trẻ dưới 24 tháng tuổi (đây là giai đoạn vàng quyết định thể lực và tầm vóc của trẻ em do yếu tố dinh dưỡng). Đồng thời Luật quy định cụ thể về dinh dưỡng cho một số nhóm đối tượng (phụ nữ có thai, bà mẹ cho con bú và trẻ dưới 24 tháng tuổi; trẻ em, lứa tuổi học đường, người lao động và người cao tuổi). 

Về các điều kiện bảo đảm để phòng bệnh: Dự thảo Luật quy định về nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong phòng bệnh; đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, kinh phí cho công tác phòng bệnh; chế độ đối với người làm công tác phòng, chống bệnh truyền nhiễm và Quỹ Phòng bệnh nhằm tạo nguồn tài chính bền vững cho hoạt động phòng bệnh.

Đầu tư cho phòng bệnh chính là đầu tư cho phát triển bền vững, là “khoản đầu tư thông minh nhất” để giảm gánh nặng kinh tế khổng lồ do bệnh tật gây ra. Với ý nghĩa đó, dự thảo Luật Phòng bệnh đang được trình Quốc hội khóa XV xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10. Khi được ban hành, Luật Phòng bệnh được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý toàn diện, góp phần nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần, tầm vóc và chất lượng cuộc sống của người Việt Nam.

Trước đó, sáng 23/10, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan trình bày Tờ trình dự án Luật Dân số và dự án Luật Phòng bệnh. Trong phiên làm việc buổi chiều, Quốc hội dành thời gian thảo luận tổ về dự án Luật Dân số và Luật Phòng bệnh.

Đến ngày 7/11, Quốc hội dành một buổi sáng để các đại biểu Quốc hội thảo luận phiên toàn thể về hai dự án luật nêu trên; Bộ trưởng Bộ Y tế sẽ có thời gian để giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu.

Sáng 10/11, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua hai dự án luật của ngành Y tế.