Theo mạng tin eutoday.net, Mỹ vừa thực hiện một hành động quyết liệt nhất về năng lượng kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra, đó là áp đặt lệnh trừng phạt đối với Rosneft và Lukoil, hai "gã khổng lồ" dầu mỏ của Nga. Động thái này, kết hợp với các giấy phép chung có thời hạn, chỉ cho phép thu hẹp quy mô hoạt động đến ngày 21/11/2025.

Sau thời điểm này, các giao dịch với những tập đoàn trên và công ty con mà họ nắm giữ đa số cổ phần có nguy cơ phải đối mặt với các biện pháp trừng phạt thứ cấp từ Mỹ. Quyết định đó không chỉ gây áp lực lớn lên nguồn thu của Moskva mà còn tạo ra những rủi ro và sự phức tạp mới cho chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu, đặc biệt là ở châu Âu.

Áp lực ngắn hạn lên xuất khẩu của Nga

Trung Quốc và Ấn Độ là trụ cột cho xuất khẩu dầu thô của Nga từ năm 2022. Tuy nhiên, phản ứng ban đầu cho thấy các biện pháp trừng phạt mới đã có hiệu lực ngay lập tức. Các tập đoàn dầu khí quốc doanh lớn của Trung Quốc đã tạm dừng mua dầu thô bằng đường biển để đánh giá rủi ro pháp lý. Tương tự, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ cũng phát đi tín hiệu cắt giảm và yêu cầu chiết khấu sâu hơn để bù đắp cho rủi ro vận chuyển và pháp lý gia tăng.

Nếu tình trạng này kéo dài qua tháng 11 tới, khối lượng xuất khẩu của Nga sẽ đối mặt với áp lực giảm mạnh trong ngắn hạn, đồng thời lợi nhuận ròng sẽ bị xói mòn ngay cả khi giá dầu toàn cầu tăng. Moskva sẽ bị buộc phải chuyển sang các giải pháp thay thế tốn kém hơn như thanh toán không dùng USD, sử dụng các ngân hàng nhỏ hơn và các công ty giao dịch kém minh bạch hơn, tất cả đều làm tăng chi phí kinh doanh.

Trong bối cảnh đó, ba kênh chính mà Nga có thể sẽ đẩy mạnh để né tránh các lệnh trừng phạt, nhưng đều phải trả giá bằng chi phí và rủi ro cao hơn: 

Thứ nhất, quyền sở hữu và phương tiện giao dịch: Hàng hóa có thể được vận chuyển qua các thương nhân mới thành lập ở nước thứ ba để che giấu quyền sở hữu. Tuy nhiên, quy tắc 50% của OFAC (Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài thuộc Bộ Tài chính Mỹ) sẽ đặt các công ty liên kết sở hữu đa số vào phạm vi trừng phạt, làm gia tăng rủi ro cho các đối tác.

Thứ hai, hậu cần đội tàu bí mật: Hoạt động chuyển hàng từ tàu này sang tàu khác, việc ngắt quãng hệ thống nhận dạng tự động (AIS) và sử dụng tàu cũ đã hỗ trợ dòng chảy hàng hóa của Nga. Việc Mỹ tăng cường thực thi pháp luật đối với các tàu hỗ trợ và tàu thuyền sẽ làm tăng thời gian hành trình, phí bảo hiểm và rủi ro lưu giữ, từ đó giảm "năng suất" của đội tàu đó.

Thứ ba, tinh chế và dán nhãn lại: Việc giao hàng đến các nhà máy lọc dầu ở nước thứ ba cho phép tái xuất các sản phẩm không còn được phân loại là của Nga. Tuy nhiên, những nỗ lực của Liên minh châu Âu (EU) nhằm thu hẹp khoảng cách này thông qua việc siết chặt truy xuất nguồn gốc và kiểm soát chế biến, kết hợp với các biện pháp của Mỹ, sẽ tăng chi phí tuân thủ trên toàn bộ các chuỗi cung ứng.

Rủi ro dai dẳng đối với châu Âu

Mặc dù phần lớn nhập khẩu dầu thô bằng đường biển của EU từ Nga đã kết thúc vào năm 2022, rủi ro vẫn tồn tại ở tài sản và nguồn cung cấp qua đường ống.

Về tài sản hạ nguồn của Lukoil: Công ty này vẫn sở hữu các tài sản lọc dầu quan trọng ở châu Âu, bao gồm nhà máy lọc dầu Neftochim Burgas ở Bulgaria, Petrotel ở Romania, và 45% cổ phần tại nhà máy lọc dầu Zeeland ở Hà Lan.

Bulgaria có một tháng để quyết định cơ cấu tương lai của nhà máy lọc dầu Neftochim Burgas, với các lựa chọn như bán hoặc quản lý đặc biệt, nhằm tránh vi phạm lệnh trừng phạt. Các đối tác tại nhà máy lọc dầu Zeeland sẽ phải đối mặt với áp lực tương tự nếu từ chối giao dịch với một đồng sở hữu bị trừng phạt.

Về sự phụ thuộc vào đường ống Druzhba: Hungary và Slovakia, các quốc gia Trung Âu, vẫn nhận dầu thô qua tuyến Druzhba. Mặc dù dòng chảy có thể tiếp tục qua các trung gian không bị trừng phạt, các vấn đề về tài chính, bảo hiểm và thanh toán sẽ làm tăng chi phí và thu hẹp các lựa chọn nguồn cung của họ. Chính quyền các quốc gia này đang phối hợp với Brussels để tìm kiếm nguồn cung dự phòng.

Về mạng lưới bán lẻ: Giấy phép số 128 của OFAC chỉ cho phép các giao dịch hạn chế để duy trì hoặc đóng cửa các trạm xăng dầu thương hiệu Lukoil bên ngoài Nga cho đến hết ngày 21/11. Sau đó, việc thay đổi quyền sở hữu có thể là giải pháp minh bạch nhất. 

Tác động đến ngân sách của Nga

Dầu khí đóng góp khoảng một phần tư doanh thu nhà nước của Nga. Tác động tài chính sẽ phụ thuộc vào việc các công ty lớn ở Trung Quốc và Ấn Độ hạn chế mua hàng trong bao lâu, mức chiết khấu cần thiết để giữ chân các khách hàng nhỏ hơn, và chi phí gia tăng từ hải trình dài hơn cùng chi phí đội tàu bí mật. Mặc dù giá dầu thế giới tăng tạm thời có thể giúp Moskva bù đắp chi phí trên mỗi thùng, nhưng tổn thất sản lượng kéo dài và chiết khấu sâu hơn sẽ làm xói mòn doanh thu ròng.

Tổng thống Vladimir Putin mô tả các biện pháp này là "nghiêm trọng" nhưng khẳng định Nga sẽ không thay đổi lập trường. Phản ứng tức thời từ người mua cho thấy Điện Kremlin sẽ phải đối mặt với ít nhất một giai đoạn ngắn hạn với dòng tiền eo hẹp hơn và hậu cần phức tạp hơn trong khi các giải pháp thay thế mới được đưa ra.

Dấu mốc quyết định là ngày 21/11 năm nay. Nếu các nhà đầu tư lớn ở châu Á giữ khoảng cách sau khi kết thúc thỏa thuận và các cơ quan tài phán châu Âu buộc phải thay đổi quản trị tại các tài sản liên quan đến Lukoil, cỗ máy xuất khẩu của Nga sẽ tiếp tục hoạt động, nhưng với chi phí cao hơn và khả năng tiếp cận tài chính và bảo hiểm chính thống bị hạn chế. Các biện pháp trừng phạt sẽ không chấm dứt xung đột, nhưng chúng sẽ thu hẹp các lựa chọn của Moskva và làm tăng chi phí cho việc lách trừng phạt.