“Tài chính đang đổ về rất nhiều, nhiều hơn bao giờ hết", Tổng thống Donald Trump tuyên bố cuối tuần qua, nhấn mạnh thành quả từ các chính sách thuế quan mà ông đã triển khai.

Theo đài CNN, từ tháng 4 năm nay, Tổng thống Trump bắt đầu áp thuế 10% đối với hầu hết các mặt hàng nhập khẩu, kèm theo một số mức thuế cao hơn áp dụng sau đó. Kể từ đó, chính phủ Mỹ đã thu được tổng cộng 100 tỷ USD từ thuế quan - gấp ba lần so với cùng kỳ năm trước.

Trước dòng thu ngân sách tăng vọt từ thuế quan, Tổng thống Trump đề xuất hai hướng sử dụng: trả bớt khoản nợ công khổng lồ của chính phủ, đồng thời chuyển một phần tiền về cho người dân dưới dạng “séc hoàn thuế.”

“Mục tiêu chính của tôi là dùng số tiền này để trả nợ, và điều đó sẽ diễn ra với quy mô rất lớn", ông Trump phát biểu hôm 5/8. “Tuy nhiên, tôi cũng nghĩ rằng chúng ta đang thu được quá nhiều tiền đến mức hoàn toàn có thể mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân Mỹ".

Trên thực tế, mọi khoản thu ngân sách - từ thuế thông thường đến thuế quan - đều được chuyển vào quỹ chung do Bộ Tài chính quản lý, được gọi là “sổ séc của nước Mỹ.” Quỹ này dùng để chi trả các khoản như an sinh xã hội, phúc lợi, và các chi tiêu chính phủ khác.

Khi thu không đủ chi, chính phủ phải vay nợ để bù đắp phần thâm hụt. Tính đến nay, tổng nợ công của Mỹ đã vượt 36.000 tỷ USD - một con số đang tăng đều và khiến nhiều nhà kinh tế lo ngại vì gánh nặng trả lãi lớn, đồng thời làm giảm nguồn lực đầu tư vào cơ sở hạ tầng và các lĩnh vực thiết yếu.

Mặc dù khoản thu từ thuế quan không đủ để xóa khoản thâm hụt ngân sách 1.400 tỷ USD trong năm tài khóa hiện tại, nhưng cũng góp phần giảm bớt nhu cầu vay nợ mới, từ đó hạn chế phần nào tốc độ gia tăng nợ công.

Ý tưởng gửi “séc hoàn thuế” cho người dân Mỹ đang được một số nghị sĩ ủng hộ. Tuần trước, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Josh Hawley đã trình một dự luật đề xuất dùng doanh thu thuế quan để hoàn tiền trực tiếp cho người dân.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng nếu kế hoạch này được triển khai, thâm hụt ngân sách sẽ gia tăng trở lại. Ông Ernie Tedeschi, Giám đốc kinh tế tại Phòng thí nghiệm Ngân sách thuộc Đại học Yale và là cựu chuyên gia kinh tế trong chính quyền Tổng thống Joe Biden, nhận định: “Nếu doanh thu thuế quan không được giữ lại để bù đắp chi tiêu công, thì rõ ràng thâm hụt sẽ lớn hơn".

Về mặt lý thuyết, doanh thu thuế quan có thể hỗ trợ tình hình tài khóa. Tuy nhiên, thực tế không hoàn toàn thuận lợi.

Nhiều doanh nghiệp Mỹ có thể hấp thụ phần chi phí tăng do thuế nhập khẩu mà không tăng giá bán. Nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng làm được điều này. Các báo cáo gần đây về lạm phát cho thấy giá của nhiều mặt hàng tiêu dùng như thiết bị gia dụng, đồ chơi, điện tử đã tăng lên do tác động từ thuế quan.

Thêm vào đó, sự bất ổn trong chính sách thương mại khiến nhiều doanh nghiệp do dự trong việc tuyển dụng thêm lao động, làm ảnh hưởng đến thị trường việc làm. Một số khảo sát kinh tế cho thấy sự chững lại trong tạo việc làm mới có thể liên quan đến lo ngại về môi trường thuế quan khó đoán.

Ông Tedeschi cho biết: “Thuế quan có tác động tiêu cực đến nền kinh tế Mỹ.” Phòng thí nghiệm Ngân sách Đại học Yale ước tính rằng chính sách thuế quan của Tổng thống Trump sẽ khiến tổng sản phẩm quốc nội (GDP) giảm 0,5 điểm phần trăm trong năm nay và năm sau.

Mặc dù vấp phải nhiều phân tích trái chiều, chính quyền Tổng thống Trump vẫn tin rằng chiến lược kết hợp thuế quan, cắt giảm thuế và chi tiêu lớn sẽ kích thích tăng trưởng kinh tế về lâu dài.

Cách tiếp cận này vẫn đang gây tranh cãi trong giới chính sách và học thuật, nhưng không thể phủ nhận rằng doanh thu từ thuế quan đang mang lại nguồn lực tài chính đáng kể, mở ra các lựa chọn mới trong điều hành ngân sách và phân phối lại lợi ích kinh tế trong xã hội Mỹ.