Theo hãng tin CNA, Chính quyền Tổng thống Trump đã theo đuổi một thỏa thuận với Iran nhằm chấm dứt chương trình phát triển vũ khí hạt nhân của nước này. Đồng thời, Nhà Trắng cũng tìm cách ngăn chặn một Israel ngày càng tự tin hành động đơn phương, trong đó có việc kêu gọi Mỹ tham gia vào những hoạt động quân sự trực tiếp chống lại Tehran.

Tuy nhiên, tình hình bất ngờ chuyển biến căng thẳng vào ngày 13/6 khi Israel phát động chiến dịch tấn công trực diện vào lãnh thổ Iran mà không có sự phối hợp với Washington. Chính quyền Mỹ ngay lập tức khẳng định Washingtonkhông tham gia vào chiến dịch này và kêu gọi Tehran trở lại bàn đàm phán.

Điều đáng chú ý là chỉ một ngày trước đó, Tổng thống Trump vẫn bày tỏ lạc quan về triển vọng đạt được thỏa thuận với Iran, cho biết hai bên đã có “những cuộc trao đổi rất tích cực”. Ngay cả trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) tại Canada – khicăng thẳng Israel – Iran tiếp tục leo thang – ông vẫn nhấn mạnh rằng “Tehran muốn có một thỏa thuận”.

Tuy nhiên, sau khi rời hội nghị sớm, lập trường của ông Trump có sự thay đổi rõ rệt. Các tuyên bố sau đó trở nên cứng rắn hơn, bao gồm yêu cầu Iran “đầu hàng vô điều kiện”, kèm theo một thông điệp ám chỉ gửi tới Lãnh tụ Tối cao Iran, ông Ayatollah Ali Khamenei: Mỹ biết rõ vị trí của ông nhưng “sẽ không ra tay vào lúc này”.

Điều gì đã khiến Mỹ thay đổi lập trường?

Theo nhà báo kỳ cựu Carl Skadian, Phó Giám đốc Viện Trung Đông, Đại học Quốc gia Singapore, nguy cơ Mỹ bị kéo vào một cuộc xung đột đang dần trở nên hiện hữu. Iran đang trong thế yếu nhất kể từ sau cuộc chiến với Iraq giai đoạn 1980–1988, trong khi nội bộ nước này có dấu hiệu bất ổn do các cuộc không kích liên tiếp từ phía Israel.

Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tuyên bố họ giành được “quyền tự do hành động” trên không phận Iran. Trong trường hợp Mỹ tham gia, nguy cơ tổn thất về quân sự được cho là thấp, đặc biệt là khả năng máy bay ném bom Mỹ bị bắn hạ – một yếu tố giúp giảm thiểu phản ứng tiêu cực từ dư luận trong nước.

Về phía Iran, giới lãnh đạo quân sự của nước này đã chịu nhiều tổn thất. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu thậm chí không loại trừ khả năng thực hiện các hành động nhắm trực tiếp vào Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Khamenei.

Theo chuyên gia Skadian, hiện chỉ có Mỹ sở hữu năng lực tấn công các cơ sở hạt nhân chôn sâu dưới lòng đất, như Fordow, với sức mạnh đủ để làm tê liệt chương trình hạt nhân của Iran. Ông cho rằng đây chính là lý do khiến Israel vận động Mỹ tham chiến, cũng như là cơ sở cho những lời đe dọa mạnh mẽ gần đây từ Washington.

Chiến lược đàm phán hay chuẩn bị đối đầu?

Không ít nhà phân tích cho rằng ông Trump đang sử dụng chiến lược quen thuộc của mình – dồn đối phương vào thế bí nhằm buộc họ phải trở lại bàn đàm phán.

Có một sự đồng thuận rằng Iran có thể sẽ chấp nhận một thỏa thuận nếu thấy có lợi, nhưng hiện tại họ đang cố kéo dài thời gian.

Một mốc thời gian quan trọng là ngày 18/10, thời điểm các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc – vốn được dỡ bỏ theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015 – sẽ chính thức hết hiệu lực. Cả Tehran và Washington đều nhận thức được tính chất then chốt của thời hạn này.

Ông Trump dường như cũng cảm nhận được giới hạn thời gian. Trước khi Israel tấn công Iran ngày 13/6, ông Trump viết trên Truth Social rằng đã dành cho Iran 60 ngày để đạt được thỏa thuận.

Việc Israel mở cuộc tấn công vào đúng ngày 13/6 – tức ngày thứ 61 sau khi ông Trump đưara tuyên bố trên – càng khiến giới quan sát chú ý đến yếu tố thời điểm trong chiến lược của Tổng thống Mỹ.

Ông Trump cũng đã vạch rõ “lằn ranh đỏ”: Iran không được phép làm giàu urani, hành động từng khiến nước này bị cáo buộc vi phạm thỏa thuận hạt nhân trước đó. Khi quá trình đàm phán không đem lại kết quả cụ thể, Nhà Trắng bắt đầu thể hiện sự mất kiên nhẫn và lo ngại rằng Tehran đang tìm cách kéo dài thời gian đểđạt được mục tiêu riêng.

Áp lực nội bộ và yếu tố MAGA

Một yếu tố quan trọng khiến giới phân tích tin rằng Mỹ chưa vội can dự vào một cuộc chiến quy mô lớn là sức ép từ chính lực lượng cử tri ủng hộ Tổng thống Trump – đặc biệt là những người thuộc phong trào MAGA (Make America Great Again).

Nhiều nhân vật nổi bật từng sát cánh với ông Trump – như cựu phát thanh viên Tucker Carlson hay cựu chiến lược gia Stephen Bannon– đã công khai phản đối việc can dự quân sự.

Dù một số phương tiện truyền thông mô tả đây là sự chia rẽ nội bộ với những dòng tít như “Liên minh MAGA quay lưng với chính mình”, thực tế cho thấy sự phân hóa trong nội bộ đảng Cộng hòa đang ngày càng rõ nét – giữa một bên theo đường lối can thiệp và bên còn lại nghiêng về chủ nghĩa biệt lập.

Trong bối cảnh đó, có thể hiểu rằng Tổng thống Trump – nhận thấy Iran đang trong thế yếu và có thể càng dễ tổn thương hơn nữa – đang cố tình gia tăng sức ép nhằm đạt được sự nhượng bộ từ đối phương.

Hiện vẫn chưa thể khẳng định chắc chắn diễn biến tiếp theo của tình hình, song có thể nhận định rằng chiến lược hiện tại của Mỹ mang nhiều yếu tố tính toán nhằm gây sức ép tối đa lên Iran. Trong bối cảnh Tehran đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng, bao gồm bất ổn chính trị và các cuộc tấn công quân sự ngày càng dồn dập từ phía Israel, rõ ràng đây không phải là thời điểm thuận lợi để nước này lựa chọn một hành động mạo hiểm có tính chất đối đầu toàn diện. Đặc biệt, khi sự tồn tại của thể chế chính trị đang đứng trước những nguy cơ bị thách thức nghiêm trọng, khả năng Tehran chấp nhận bước vào một cuộc xung đột lớn là điều khó xảy ra trong thời điểm hiện tại.