Ngay buổi sáng ngày 23/9, khi thực dân Pháp vừa nổ súng tại Sài Gòn, thì Ủy ban nhân dân Nam Bộ đã họp, nhất trí tán thành chủ trương phát động kháng chiến và thông qua bản Hiệu triệu quân dân Nam Bộ đứng lên đánh trả địch.

Thực hiện quyết định của Xứ ủy và Ủy ban kháng chiến Nam Bộ, ngay chiều 23/9, cả Sài Gòn đình công, không hợp tác với Pháp. Các công sở, xí nghiệp, hãng buôn đều đóng cửa, chợ không họp, xe ngừng chạy, đêm 23/9 công nhân Sài Gòn - Chợ Lớn đã cắt toàn bộ điện, nước. Trên khắp các đường phố đều dựng các chiến lũy. Tất cả mọi đồ vật như: Bàn, ghế, giường, tủ, các loại xe và những vật dụng cồng kềnh đều được huy động khuân ra đường dựng lên các chướng ngại vật để cản bước tiến của quân địch. Mọi sinh hoạt trong thành phố bị ngưng trệ. Các đội xung phong công đoàn cùng các đội tự vệ, thanh niên xung kích nhanh chóng triển khai chiến đấu. Hàng trăm xí nghiệp và công sở, hàng chục kho tàng, bến bãi… bị phá hủy, không để rơi vào tay Pháp. Nhiều máy móc, dụng cụ được công nhân và nhân dân thành phố chuyển ra ngoài, thành lập 2 binh công xưởng để sản xuất vũ khí đánh địch. Các ụ chiến đấu mọc lên khắp nơi.

Sáng hôm sau, ngày 24/9, Đài Tiếng nói Việt Nam dõng dạc truyền đi lời kêu gọi của Chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, động viên đồng bào Nam Bộ anh dũng chiến đấu bảo vệ độc lập, tự do.

Ngày 26/9, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào Nam Bộ khẳng định quyết tâm kháng chiến của Đảng, Chính phủ và nhân dân ta, chỉ rõ mục tiêu chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ quyết tâm của nhân dân ta: “Thà chết tự do hơn sống nô lệ!”.

Ở khắp các địa phương miền Trung, miền Bắc, những cuộc mít tinh, biểu tình liên tiếp được tổ chức, lôi cuốn hàng chục triệu lượt người. Các “Phòng Nam Bộ” được thành lập để ghi tên những người tình nguyện vào Nam giết giặc. Khẩu hiệu “Cương quyết giành độc lập”, “Ủng hộ cuộc kháng chiến anh dũng của đồng bào Nam Bộ” xuất hiện khắp nơi. Một phong trào rộng lớn quyên góp tiền của lập “Quỹ ủng hộ Nam Bộ” được phát động. Những cán bộ và chiến sĩ ưu tú cùng vũ khí tốt nhất đã nhanh chóng đến với chiến trường Nam Bộ, bổ sung sức mạnh và tinh thần chiến đấu với nhân dân Nam Bộ. Trong đó Chi đội Giải phóng quân Nam tiến đầu tiên rời Hà Nội đêm 26/9, mở đầu phong trào cả nước ra trận, phản ánh ý chí nước Việt Nam là một, Nam Bắc một nhà.

Đáp lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, xứng đáng với lòng tin cậy và sự cổ vũ của nhân dân cả nước, nhân dân Nam Bộ vùng dậy dũng cảm đánh trả kẻ địch có trang bị hiện đại. Hơn bốn tháng anh dũng đánh địch (từ ngày 23/9/1945 đến ngày 9/2/1946) quân dân Nam Bộ đã tiêu diệt 630 tên xâm lược, làm bị thương 1.037 tên, thu nhiều súng đạn, phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh, làm thất bại kế hoạch đánh nhanh, thắng nhanh của chúng, làm tiêu hao một bộ phận sinh lực địch, hoàn thành tốt nhiệm vụ kìm giữ quân địch trong thành phố và các thị xã trong một thời gian dài, góp phần to lớn vào công cuộc đấu tranh giữ vững chính quyền nhân dân, chủ quyền dân tộc. Đồng thời, tỏ rõ tinh thần yêu nước quật cường và tinh thần chiến đấu anh dũng để bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta. Ghi nhận và biểu dương tinh thần chiến đấu kiên cường của quân dân Nam Bộ, tháng 2/1946, thay mặt Chính phủ và đồng bào cả nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng Nam Bộ danh hiệu vẻ vang: “Thành đồng Tổ quốc”.

Tháng 12/1946, cuộc kháng chiến Nam Bộ anh hùng đã hòa vào cuộc kháng chiến Toàn quốc theo lệnh của Trung ương Đảng và Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa do Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo.

Trong cuộc kháng chiến 9 năm, nhân dân Nam Bộ đã vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ, hy sinh để hoàn thành nhiệm vụ nặng nề là chiến trường phối hợp, căng kéo, tiêu hao lực lượng địch tạo điều kiện cho chiến trường miền Bắc đánh những đòn tiêu diệt lớn.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ kéo dài 21 năm, Nam Bộ là chiến trường chính và lại đi trước trong cuộc đấu tranh vũ trang. Chính quyền miền Nam đã không thi hành tổng tuyển cử và thực hiện chính sách “tố Cộng, diệt Cộng”. Những người kháng chiến cũ đã chịu thiệt hại nặng nề, nông dân bị địa chủ cướp lại ruộng đất, trở lại thân phận tá điền nghèo khổ. Nhưng ngay khi có nghị quyết của Đảng, toàn dân miền Nam đã lập tức vùng lên làm cuộc “Đồng khởi” và mở đầu cuộc đấu tranh vũ trang, đánh bại nửa triệu quân Mỹ cùng nhiều chiến lược quân sự của chúng, giải phóng Sài Gòn và miền Nam ngày 30/4/1975.

Thời gian trôi qua nhưng tinh thần ngày Nam Bộ kháng chiến sẽ không bao giờ phai mờ trong lòng mỗi người dân Nam Bộ và còn mãi với thế hệ con cháu mai sau. Kỷ niệm 70 năm Nam Bộ kháng chiến là dịp chúng ta ôn lại những bài học quý của lịch sử dân tộc, trong đó bài học quan trọng nhất là chủ nghĩa yêu nước sâu sắc, truyền thống đoàn kết của toàn dân tộc... Đó luôn là động lực to lớn cổ vũ toàn dân tộc ta đồng tâm nhất trí, năng động, sáng tạo, tận dụng thời cơ, vượt qua thách thức, đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, phát triển đất nước, quyết tâm thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược là “Xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”, vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.