Tại Đắk Lắk, một nhóm đối tượng do Nguyễn Anh Tuấn và vợ cầm đầu đã lừa đảo gần 100 tỷ đồng bằng cách xây dựng nhà thờ tổ, dụ dỗ người dân tu tập rồi bán vật phẩm phong thủy giá cao. Ở Thái Nguyên, một đường dây giả danh “cô đồng” đã chiếm đoạt hơn 8 tỷ đồng từ rất nhiều nạn nhân bằng hình thức dọa dẫm vận hạn để ép làm lễ giải hạn. Trên mạng xã hội, nhiều đối tượng tự xưng “thầy”, “cô đồng”, đăng bài xem bói online, bán vật phẩm phong thủy rồi yêu cầu chuyển khoản trước để lừa đảo. Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nâng cao nhận thức cộng đồng, phân biệt giữa tín ngưỡng chân chính và mê tín dị đoan để bảo vệ các giá trị văn hóa truyền thống.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Chu Văn Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tôn giáo (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), mê tín dị đoan không phải là hiện tượng mới nhưng đang có xu hướng gia tăng với nhiều hình thức tinh vi hơn nhờ vào sự phát triển của mạng xã hội. Nhiều đối tượng lợi dụng lòng tin của người dân vào tín ngưỡng để trục lợi bằng các hình thức như xem bói, giải hạn, cúng bái hoặc bán vật phẩm tâm linh được cho là có khả năng “trừ tà”, “hóa giải vận hạn”. Một số cá nhân còn tự xưng là “thầy pháp”, “người có căn” hay “thầy bói” để tổ chức các hoạt động huyền bí nhằm lôi kéo người dân tham gia. Không ít người vì thiếu hiểu biết hoặc đang gặp khó khăn trong cuộc sống đã tin tưởng và bỏ ra số tiền lớn cho những nghi lễ không có cơ sở khoa học.

Sự phổ biến của các dịch vụ tâm linh trên mạng xã hội cũng khiến tình trạng này lan rộng hơn. Các nền tảng trực tuyến trở thành môi trường thuận lợi để một số cá nhân hoặc nhóm lợi dụng đức tin, kêu gọi quyên góp, mua bán vật phẩm tâm linh hoặc tổ chức các hoạt động mang tính chất mê tín mà không bị kiểm soát chặt chẽ. Nhiều nội dung về tâm linh, phong thủy, bùa ngải được chia sẻ rộng rãi dù không có sự kiểm chứng, khiến nhiều người dễ dàng tiếp cận và tin tưởng.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Chu Văn Tuấn cho rằng, nguyên nhân khiến nhiều người tin vào mê tín dị đoan chủ yếu xuất phát từ tâm lý lo lắng, bất an trước những biến động của cuộc sống. Khi gặp khó khăn trong công việc, sức khỏe của bản thân hoặc thành viên trong gia đình, nhiều người có xu hướng tìm đến niềm tin tâm linh với hy vọng được “che chở” hoặc “hóa giải vận hạn”. Điều này khiến họ dễ bị ảnh hưởng bởi những cá nhân hoặc tổ chức không chính thống. Ngoài ra, sự thiếu hiểu biết về tín ngưỡng và khoa học cũng khiến không ít người nhầm lẫn giữa tín ngưỡng truyền thống và mê tín dị đoan.

Tình trạng này càng trở nên rõ rệt vào mùa lễ hội đầu năm khi nhu cầu thực hành tín ngưỡng của người dân tăng cao. Đây là thời điểm dễ xuất hiện những chiêu trò lừa đảo như ép buộc dâng sao giải hạn, bán bùa chú, tổ chức lễ cầu an thu phí cao hoặc giả danh thầy cúng, thầy bói để trục lợi. Trong khi đó, bản chất của các lễ hội truyền thống là tôn vinh những giá trị văn hóa, lịch sử, gắn kết cộng đồng và thể hiện lòng thành kính với tổ tiên, thần linh. Khi các hoạt động này bị biến tướng bởi mê tín dị đoan, ý nghĩa tốt đẹp của tín ngưỡng bị sai lệch, đồng thời gây tổn hại về kinh tế và xã hội.

Không chỉ gây thiệt hại về tài chính, mê tín dị đoan còn tác động tiêu cực đến tư duy và lối sống của một bộ phận người dân. Nhiều trường hợp vì quá tin vào bói toán, phong thủy mà đưa ra những quyết định sai lầm trong kinh doanh, đầu tư, hôn nhân hoặc sức khỏe, gây ra hệ lụy lâu dài. Việc lan truyền thông tin sai lệch về tâm linh còn có thể làm giảm nhận thức khoa học, khiến người dân xa rời thực tế, thay vì tìm kiếm giải pháp hợp lý và khoa học để giải quyết vấn đề.

Để hạn chế tác động tiêu cực của mê tín dị đoan, ông Chu Văn Tuấn cho rằng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, tổ chức tôn giáo và người dân nhằm nâng cao nhận thức và bảo vệ cộng đồng khỏi những hành vi trục lợi từ tín ngưỡng. Việc giáo dục và tuyên truyền về sự khác biệt giữa tín ngưỡng truyền thống và mê tín dị đoan là rất quan trọng. Các cơ quan chức năng, tổ chức tôn giáo cần đẩy mạnh truyền thông, tổ chức hội thảo nhằm giúp người dân hiểu rõ giá trị thực sự của tôn giáo và tín ngưỡng, tránh xa những hoạt động không có cơ sở khoa học.

Cơ quan quản lý cũng cần có biện pháp kiểm soát chặt chẽ và xử lý nghiêm những cá nhân, tổ chức lợi dụng tâm linh để trục lợi, đặc biệt trên không gian mạng. Đồng thời, mỗi người dân cũng cần tỉnh táo trước những thông tin chưa được kiểm chứng, không tham gia vào các hoạt động có dấu hiệu lừa đảo.

Các tổ chức tôn giáo có trách nhiệm hướng dẫn tín đồ thực hành tín ngưỡng đúng đắn, không tiếp tay cho các hoạt động mê tín dị đoan. Việc minh bạch trong các hoạt động tôn giáo sẽ giúp người dân có niềm tin đúng đắn, tránh bị lợi dụng.

Ngoài ra, mỗi cá nhân cần trang bị cho mình tư duy phản biện, không tin vào những điều huyền bí vô căn cứ. Khi gặp khó khăn, thay vì tìm đến những giải pháp tâm linh không rõ ràng, mỗi người nên dựa vào kiến thức, nỗ lực của bản thân và những phương pháp khoa học để giải quyết vấn đề.

Mê tín dị đoan là vấn đề không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn tác động tiêu cực đến xã hội. Bằng cách nâng cao nhận thức, kiểm soát chặt chẽ các hoạt động tâm linh không chính thống và phát huy giá trị của tri thức, mỗi người dân có thể chủ động bảo vệ bản thân trước những hình thức lừa đảo, đồng thời góp phần xây dựng một xã hội lành mạnh và bền vững.