Trong cuộc xung đột tại Ukraine, thiết bị bay không người lái (UAV) đã trở thành vũ khí thay đổi cục diện chiến trường. Federico Borsari, nghiên cứu viên không thường trú tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu (CEPA.org) và là thành viên của Chương trình Học bổng Toàn cầu NATO 2030 mới đây nhận định rằng, bằng cách biến những thiết kế thô sơ thành các hệ thống tấn công linh hoạt, giá rẻ và có sức tàn phá lớn, Nga đang chứng minh năng lực sản xuất công nghiệp và đổi mới kỹ thuật vượt xa các đối thủ phương Tây trong phân khúc vũ khí chiến lược này.

Sự bùng nổ về quy mô và nhịp độ tấn công

Theo số liệu từ bản tin hàng ngày của Không quân Ukraine năm 2025, quy mô sử dụng UAV của Nga đã đạt đến mức độ chưa từng có. Chỉ tính riêng từ tháng 1 đến tháng 11/2025, Moskva đã phóng hơn 38.000 UAV cảm tử tầm xa và mồi nhử.

Nhịp độ tấn công tăng theo cấp số nhân qua từng tháng: từ 2.599 UAV vào tháng 1, con số này đạt đỉnh vào tháng 7 với 6.297 UAV. Tính tổng cộng, số lượng UAV phóng đi trong 11 tháng đầu năm 2025 chiếm tới 64% tổng số kể từ đầu cuộc chiến. Khả năng duy trì các cuộc tấn công gần như hàng ngày với chi phí thấp đã làm quá tải hệ thống phòng không của Ukraine, buộc Kiev phải tiêu tốn những tên lửa đánh chặn đắt đỏ cho các mục tiêu giá rẻ.

Bước nhảy vọt về công nghệ: Từ "thô sơ" đến "thông minh"

Sự vượt trội của các nhà phát triển UAV Nga nằm ở khả năng liên tục thử nghiệm và tích hợp các công nghệ mới ngay trong quá trình thực chiến. Các phiên bản Geran đời đầu vốn dễ bị tổn thương trước các biện pháp gây nhiễu, nhưng đến giai đoạn 2024-2025, chúng đã được lột xác hoàn toàn.

Thứ nhất, chống chịu tác chiến điện tử: Nga đã trang bị các thiết bị thu tín hiệu vệ tinh (CRPA) đa thành phần và modem đa dải tần. Sự thay đổi này biến một khối vật thể thô sơ thành một mạng lưới phân tán, cho phép người vận hành duy trì quyền điều khiển ngay cả trong môi trường bị gây nhiễu dữ dội.

Thứ hai, trí tuệ nhân tạo và điều khiển bán tự động: Qua việc Ukraine thu hồi được UAV gắn bo mạch máy tính Nvidia Jetson Orin và camera hồng ngoại cho thấy Nga đang thử nghiệm hệ thống nhận dạng mục tiêu tự động. Điều này cho phép UAV chuyển từ định vị tọa độ sẵn có sang tự tìm kiếm mục tiêu trong giai đoạn cuối.

Thứ ba, hệ thống "điều khiển chuỗi": Sử dụng kết nối mạng lưới giúp các UAV trao đổi dữ liệu với nhau, cho phép một chiếc UAV bay cao có thể chuyển tiếp liên lạc cho cả "nhóm" tấn công, đồng thời lập bản đồ vị trí các đơn vị phòng không đối phương.

Đa dạng hóa đầu nổ và động cơ phản lực

Nga cũng không ngừng cải tiến sức mạnh sát thương của Geran. Bên cạnh đầu nổ 50kg truyền thống, Moskva đưa vào sử dụng đầu đạn nhiệt áp, nổ mảnh và đặc biệt là đầu đạn xuyên phá 90kg được giới thiệu vào năm 2024. Loại đầu đạn mới này có khả năng xuyên thủng các công trình kiên cố và tối đa hóa thương vong bằng bi thép bên trong.

Sự ra đời của Geran-3 chạy bằng động cơ phản lực đánh dấu một bước ngoặt về tốc độ. Theo Tổng cục Tình báo Quốc phòng Ukraine (HUR), với vận tốc lên tới 370 km/giờ, có khả năng tăng tốc trong giai đoạn tiếp cận mục tiêu, loại UAV này rút ngắn đáng kể thời gian phản ứng của hệ thống phòng thủ, làm phức tạp hóa nỗ lực đánh chặn của trực thăng và pháo phòng không. Thậm chí, Nga còn thử nghiệm gắn tên lửa không đối không R-60 lên UAV để tấn công trực tiếp các vũ khí đánh chặn của Ukraine.

Hiệu quả chiến lược và bài toán chi phí

Trong khi phương Tây và Mỹ tập trung vào các khí tài cao cấp, đắt tiền, thì Nga đã chọn con đường sản xuất hàng loạt các hệ thống "đủ tốt" với chi phí hợp lý. Ngay cả khi tỷ lệ đánh chặn của Ukraine đạt từ 80-97%, hàng trăm chiếc Geran vẫn lọt lưới mỗi tháng, gây thiệt hại thực sự cho lưới điện và cơ sở hạ tầng quân sự.

Khả năng triển khai hàng nghìn UAV mỗi tháng của Nga không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là một chiến lược hao mòn. Nó khai thác tối đa sự hạn chế về kho dự trữ phòng không của Ukraine và những bất đồng chính trị trong việc hỗ trợ quân sự của phương Tây. Với chi phí sản xuất thấp hơn nhiều lần so với tên lửa đánh chặn, Geran đã trở thành vũ khí trọng tâm để Moskva định hình cuộc chiến thông qua sự phá hủy hạ tầng kéo dài.