Trình bày Tờ trình của Chính phủ về Luật TK, CLP, Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cho biết: Luật TK, CLP nhằm thực hiện chủ trương, định hướng của Đảng, chính sách của Nhà nước trong công tác thực hành TK, CLP trong giai đoạn hiện nay và kịp thời khắc phục những hạn chế, tồn tại của Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí hiện hành, việc xây dựng dự án Luật TK, CLP thay thế Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí là hết sức cần thiết.

Phạm vi điều chỉnh của Luật TK, CLP dự kiến bao quát đầy đủ các lĩnh vực cần phòng, chống lãng phí, cụ thể là: Luật này quy định về TK, CLP trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; tổ chức bộ máy và quản lý, sử dụng lao động trong khu vực nhà nước; quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên, năng lượng; hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân. Ngoài ra, tại dự thảo Luật cũng nêu rõ nguyên tắc: Việc thực hiện TK, CLP phải tuân thủ quy định của Luật này và quy định của pháp luật khác có liên quan, đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Để nâng cao hiệu quả công tác TK, CLP trong thời gian tới, hướng tới xây dựng văn hóa TK, CLP, đảm bảo “thực hành tiết kiệm ở mọi ngành, mọi nghề, mọi cán bộ, đảng viên và người dân” theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, dự thảo Luật đã bổ sung một số nội dung lớn, đó là: Bổ sung nguyên tắc để đảm bảo phòng, chống lãng phí trong toàn bộ quá trình xây dựng chính sách, soạn thảo, theo dõi thi hành pháp luật. Theo đó, tại dự thảo Luật đã quy định rõ nguyên tắc bảo đảm TK, CLP trong toàn bộ quá trình xây dựng chính sách, soạn thảo, theo dõi thi hành pháp luật nhằm kịp thời phát hiện những điểm nghẽn, nút thắt và đề xuất giải pháp xử lý, đảm bảo đồng bộ, thống nhất với chủ trương, đường lối của Đảng. 

Bổ sung quy định về “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” là ngày 31/5 hàng năm. Đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết việc tổ chức thực hiện “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” để đảm bảo việc triển khai hiệu quả (Điều 7 dự thảo Luật). Việc lựa chọn ngày 31/5 hàng năm - ngày bài viết “Thế nào là Kiệm” được đăng trên Báo Cứu Quốc (ngày 31/5/1949) là “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” để tiếp tục lan tỏa tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về TK, CLP, góp phần xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội.

Bổ sung quy định về trách nhiệm xây dựng, lan tỏa văn hóa TK, CLP nhằm hướng đến xây dựng văn hóa TK, CLP trong toàn xã hội. Dự thảo Luật đã quy định rõ trách nhiệm xây dựng, lan tỏa văn hóa TK, CLP phù hợp với từng đối tượng, chủ thể có liên quan, bao gồm: Cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp trong khu vực nhà nước có trách nhiệm thực hiện một số biện pháp quy định tại Luật để xây dựng, lan toả văn hoá TK, CLP; Cơ quan báo chí có trách nhiệm kịp thời phản ánh, tuyên truyền chủ trương, chính sách pháp luật về TK, CLP; biểu dương gương người tốt, việc tốt trong TK, CLP; phê phán hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí theo quy định pháp luật về báo chí. Đồng thời, quy định việc tăng cường lồng ghép nội dung giáo dục THTK, CLP trong hệ thống giáo dục quốc dân; khuyến khích tổ chức, doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân khác thực hiện các biện pháp để xây dựng, lan toả văn hoá TK, CLP và khuyến khích đưa nội dung TK, CLP vào hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư.

Bổ sung quy định về xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về TK, CLP. Tại Điều 14 dự thảo Luật quy định cơ sở dữ liệu quốc gia về TK, CLP là tập hợp các dữ liệu, thông tin, chỉ tiêu, số liệu của các cơ quan, tổ chức, đơn vị liên quan đến công tác tiết kiệm, chống lãng phí do Bộ Tài chính thống nhất quản lý để phục vụ công tác quản lý nhà nước, theo dõi, báo cáo tình hình thực hành TK, CLP trên phạm vi cả nước.

Đồng thời, tại dự thảo Luật cũng giao Chính phủ quy định chi tiết xây dựng, cập nhật, duy trì, khai thác, sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia về TK, CLP. Bổ sung quy định khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thực hiện các biện pháp TK, CLP trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, bao gồm: Đầu tư nghiên cứu, ứng dụng các giải pháp, sáng kiến, cải tiến khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo; Tối ưu hoá quy trình sản xuất, tăng năng suất lao động, giảm bớt hao phí trong sản xuất, kinh doanh; Sử dụng các sản phẩm tiết kiệm năng lượng, phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng tái tạo; Áp dụng các biện pháp, giải pháp khác mang lại hiệu quả tiết TK, CLP.

Thẩm tra Tờ trình của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, Phan Văn Mãi cho rằng: Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành với sự cần thiết ban hành Luật thay thế Luật Thực hành TK, CLP nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Dự án Luật đã thể chế hoá chủ trương, đường lối của Đảng về TK, CLP, phù hợp với Hiến pháp, cơ bản bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật. Hồ sơ dự án Luật được chuẩn bị công phu, thành phần hồ sơ đầy đủ theo quy định. 

Thường trực Uỷ ban đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, thể chế hóa đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước về TK, CLP; tuân thủ Điều 56 Hiến pháp năm 2013 về phạm vi thwucj hành TK, CLP; phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam và điều kiện, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; chuyển từ tư duy “tiết kiệm chi phí” sang tư duy “hiệu quả sử dụng ngân sách và tài nguyên” dựa trên kết quả đầu ra; tăng trách nhiệm giải trình của người đứng đầu.

Kế thừa những quy định của Luật THTK, CLP đang được áp dụng ổn định, hiệu quả trong thực tiễn, khắc phục tối đa những tồn tại, hạn chế, vướng mắc của Luật THTK, CLP đã được tổng kết. Các quy định trong dự thảo Luật phải thể hiện đầy đủ sự thay đổi về tên gọi, bao gồm đối tượng, phạm vi điều chỉnh, các nguyên tắc, chính sách, biện pháp tiết kiệm và chống lãng phí; bảo đảm nhất quán với các chính sách đã đề xuất tại Tờ trình số 505/TTr-CP ngày 11/6/2025.

Phát biểu tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho rằng: Việc xử lý lãng phí trong xã hội, trong nhân dân phải chuyển từ nhận thức sang hành động, cần sử dụng tốt nguồn lực, vật lực để tiết kiệm mà vẫn phát huy hiệu quả đầu tư. Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh lấy ví dụ về việc lãng phí trong quá trình đầu tư trên cao tốc Na Sơn - Túy Loan: Trước đây chúng ta đầu tư đường bộ cao tốc chỉ có 2 làn xe, không có làn dừng khẩn cấp. Sau khi đưa vào sử dụng cao tốc này đã bộc lộ những bất cập nên phải sửa chữa, bổ sung... “Như vậy có lãng phí không?”, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đặt câu hỏi. Từ đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho rằng, cần làm rõ nguyên nhân các công trình gây lãng phí, làm tăng chi phí đầu tư, chi phí cơ hội để phát triển, cho nên Luật TK, CLP cần phải làm rõ những vấn đề cụ thể này.

Tham gia góp ý vào dự thảo Luật TK, CLP, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Bùi Quốc Dũng đề nghị cân nhắc, xem xét kỹ câu chữ trong khoản 3, điều 4 có ghi: “Lãng phí là việc quản lý, khai thác, sử dụng không đúng định mức, tiêu chuẩn, chế độ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành hoặc việc quản lý, sử dụng không hiệu quả, không đạt được mục tiêu đã định hoặc tạo rào cản phát triển kinh tế, xã hội, bỏ lỡ thời cơ phát triển của đất nước”. Ông Dũng cho rằng cần xem xét lại câu chữ trong điểu khoản này.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho rằng, lãng phí về nguồn lực là lãng phí về thời cơ, nhân lực, cơ hội để đầu tư phát triển kinh tế đất nước. Có tình trạng thờ ơ khi nhìn thấy những công trình, phần việc lãng phí kiểu “Cha chung không ai khóc”. Câu chuyện này tồn tại rất nhiều trong xã hội, đó có phải là văn hóa thờ ơ, khi phát hiện lãng phí nhưng không có ý kiến, không có trách nhiệm phản ánh.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, những phản ánh về lãng phí, có thể đúng hoặc chưa đúng nhưng không ai phải chịu trách nhiệm, dẫn đến câu chuyện lãng phí tiếp tục kéo dài. Trước đây, Luật thiếu tính cụ thể, thể hiện kiểu “chép lại” những quy định chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước đưa vào dự thảo luật... Cho nên luật lần này phải thể chế hóa những quy định để thuận lợi trong việc thi hành.

"Có những quy chế, quy chuẩn “chép lại” dẫn đến việc lãng phí và từ đó dẫn đến vi phạm Luật TK, CLP. Cho nên cần xem lại vai trò giám sát của của người dân đến đâu. Trong Luật này, vai trò giám sát của người dân không thấy nhắc đến trong dự tảo Luật", Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nêu ý kiến.

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh: Ban soạn thảo luật và cơ quan thẩm tra cần tiếp tục rà soát kỹ các điều khoản của luật, áp dụng luật, điều khoản thi hành khi Luật được thông qua có cơ sở thực tiễn, đi vào đời sống. Trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật cần thực hiện đúng quan điểm của Nghị quyết 37, những gì đã rõ, đã chín thì đưa vào luật để xem xét thực hiện, tránh chồng chéo, lãng phí. Việc thực hiện TK, CLP phải được đặt lên hàng đầu, nâng cao hiệu quả trong thực hành tiết kiệm. Rà soát các quy định, điều khoản của các cơ quan, đơn vị trong thực thi mà luật đã nêu; đề nghị Ban soạn thảo luật lưu ý tiếp thu đầy đủ những vấn đề trong báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính đã nêu...