Trang Defence News cho hay, theo một báo cáo kiểm toán ngày 19/12 của Văn phòng Thanh tra Bộ Quốc phòng Mỹ, Bộ Quốc phòng Mỹ không buộc "người khổng lồ" vũ khí Lockheed Martin phải chịu trách nhiệm về hiệu suất bảo dưỡng kém của chiến đấu cơ F-35 theo hợp đồng năm 2024.

Văn phòng Chương trình Chung F-35 (F-35 Joint Program Office – JPO) được phát hiện đã không giám sát đầy đủ hiệu suất của nhà thầu trong hợp đồng bảo dưỡng phương tiện bay tháng 6/2024, dẫn đến việc Lockheed Martin vẫn nhận 1,7 tỷ USD đến ngày 1/7/2025 mà không có “điều chỉnh kinh tế”, mặc dù tỷ lệ sẵn sàng của những chiếc F-35 chỉ đạt 50%.

Báo cáo nêu rõ, các chỉ số Sẵn sàng Nhiệm vụ Toàn diện (Full Mission Capable), Sẵn sàng Nhiệm vụ (Mission Capable) và Khả năng Sử dụng Máy bay (Air Vehicle Availability) đều không đạt mức tối thiểu yêu cầu của quân đội, nhưng Lockheed vẫn được trả hàng tỷ USD.

“Tỷ lệ Khả năng Sử dụng Máy bay trung bình cho tất cả F-35 trong năm tài chính 2024 là 50%, nghĩa là máy bay chỉ có thể bay được một nửa thời gian", một bản ghi nhớ của OIG nêu.

Kiểm toán cũng phát hiện JPO không sử dụng hiệu quả các đại diện hợp đồng để giám sát yêu cầu hiệu suất tại các cơ sở F-35 và bỏ qua việc bao gồm các chỉ tiêu hiệu suất sẵn sàng máy bay hay các yêu cầu hợp đồng có thể đo lường được.

F-35 là chương trình mua sắm lớn nhất của Bộ Quốc phòng Mỹ, với chi phí ước tính hơn 2 nghìn tỷ USD cho toàn bộ vòng đời, bao gồm mua, vận hành và bảo dưỡng. Máy bay F-35 có tuổi thọ khoảng 8.000 giờ bay, nhưng thử nghiệm biến thể F-35A cho thấy có thể kéo dài đến ba vòng đời, tương đương 24.000 giờ bay.

Văn phòng OIG đã đưa ra các khuyến nghị cho Thứ trưởng Quốc phòng phụ trách Mua sắm và Bảo dưỡng cùng Giám đốc Điều hành Chương trình F-35 JPO, bao gồm: sửa đổi hợp đồng để thêm các chỉ số khích lệ đáp ứng yêu cầu hiệu suất của quân đội; hướng dẫn đại diện hợp đồng giám sát và báo cáo hiệu quả hơn; và đánh giá, điều chỉnh mức nhân sự tại các căn cứ F-35.

Có tổng cộng 7 khuyến nghị, trong đó 6 đã được giải quyết dù vẫn để ngỏ, một chưa giải quyết. OIG yêu cầu Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ gửi phản hồi về khuyến nghị chưa giải quyết trong vòng 40 ngày kể từ báo cáo cuối cùng.

Chương trình F‑35 Joint Strike Fighter (JSF) là một trong những dự án vũ khí lớn nhất và đắt đỏ nhất trong lịch sử quân sự Mỹ, do Lockheed Martin dẫn đầu phát triển nhằm cung cấp một chiến đấu cơ đa nhiệm, tiên tiến và tàng hình thế hệ thứ năm cho nhiều lực lượng quân sự của Mỹ và các đồng minh trên toàn thế giới. F‑35 được thiết kế để thay thế nhiều dòng máy bay cũ như F‑16, A‑10 và Harrier, đồng thời tích hợp công nghệ tàng hình, cảm biến tiên tiến và hệ thống liên lạc hợp nhất giúp phi công có lợi thế trong môi trường tác chiến phức tạp.

Nhờ thiết kế tàng hình và hệ thống cảm biến hợp nhất, F‑35 có thể phát hiện, theo dõi và tấn công mục tiêu ở khoảng cách xa hơn đối thủ, đồng thời chia sẻ dữ liệu tình báo với các đơn vị khác trong thời gian thực - một yếu tố được coi là then chốt trong chiến tranh hiện đại.

Tuy nhiên, chương trình F‑35 cũng gặp không ít tranh cãi và thách thức. Theo các báo cáo quản lý và giám sát, dự án liên tục đối mặt với chi phí vượt dự toán, chậm trễ trong giao hàng, và các vấn đề kỹ thuật như phần mềm và bảo trì. Việc cập nhật phần mềm và hiện đại hóa, đặc biệt là gói nâng cấp Block 4, đã bị trì hoãn nhiều năm vào thập niên 2020 và có thể kéo dài đến đầu những năm 2030, làm ảnh hưởng đến khả năng chiến đấu tổng thể của máy bay.

Các vấn đề này cùng với chi phí duy trì cao và tỷ lệ sẵn sàng thấp đã khiến chương trình liên tục phải chịu sự giám sát và chỉ trích từ các cơ quan kiểm toán và quốc hội Mỹ, cũng như từ một số nhà phân tích quân sự.

Dù vậy, Lockheed Martin và những quốc gia sử dụng F‑35 vẫn khẳng định chiếc tiêm kích này là nền tảng của năng lực không quân thế hệ mới, với mục tiêu duy trì ưu thế chiến lược trong nhiều thập niên tới.