Báo cáo trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết: Theo báo cáo quyết toán quỹ Bảo hiểm Y tế (BHYT) của Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam, năm 2015 có 38 tỉnh, thành phố và Bộ Quốc phòng có kết dư quỹ khám chữa bệnh BHYT, tổng số là 5.838 tỷ đồng. Theo quy định tại Khoản 3 Điều 35 Luật BHYT và Điểm b Khoản 4 Điều 6 Nghị định số 105/2014/NĐ-CP, phần 20% được để lại cho địa phương sử dụng là 1.167 tỷ đồng.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, sau khi báo cáo quyết toán quỹ BHYT được Hội đồng quản lý BHXH Việt Nam thông qua, ngày 29/12/2016, BHXH Việt Nam có các văn bản từ số 5329/BHXH-CSYT đến số 5367/BHXH-CSYT thông báo 20% số kinh phí dành cho khám chữa bệnh chưa sử dụng hết năm 2015 gửi cho từng địa phương.

Căn cứ số kinh phí chưa sử dụng hết được sử dụng tại địa phương, UBND cấp tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan chức năng tại địa phương xây dựng kế hoạch phân bổ và sử dụng kinh phí trình UBND cấp tỉnh phê duyệt và báo cáo HĐND cấp tỉnh theo đúng thứ tự ưu tiên quy định tại Điểm a Khoản 3 Điều 35 Luật BHYT.

Cụ thể là hỗ trợ quỹ khám chữa bệnh cho người nghèo 109.043 triệu đồng; hỗ trợ mức đóng BHYT cho một số nhóm đối tượng (gồm người thuộc hộ gia đình cận nghèo, người thuộc hộ gia đình làm nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp và diêm nghiệp có mức sống trung bình, học sinh, sinh viên) phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương 294.555 triệu đồng; mua trang thiết bị y tế phù hợp với năng lực, trình độ của cán bộ y tế; mua phương tiện vận chuyển người bệnh ở tuyến huyện 763.497 triệu đồng.

Căn cứ Luật BHYT, Ủy ban Tài chính ngân sách (UBTCNS) của Quốc hội cho rằng: Việc phân bổ và sử dụng phần kết dư Quỹ khám, chữa bệnh BHYT chỉ được đặt ra từ khi có Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật BHYT năm 2014.

Trong đó, theo quy định tại Điểm a Khoản 3 Điều 35 thì từ ngày 1/1/2015 đến 31/12/2020, BHXH Việt Nam có trách nhiệm trích 80% số kinh phí khám, chữa bệnh chưa sử dụng hết vào quỹ dự phòng, đồng thời thông báo 20% số kinh phí dùng cho khám, chữa bệnh chưa sử dụng hết cho địa phương để sử dụng theo thứ tự ưu tiên: Hỗ trợ quỹ khám bệnh, chữa bệnh cho người nghèo; hỗ trợ mức đóng BHYT cho một số nhóm đối tượng phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương; mua trang thiết bị y tế phù hợp với năng lực, trình độ của cán bộ y tế; mua phương tiện vận chuyển người bệnh ở tuyến huyện.  

Trong thời hạn 12 tháng, sau khi BHXH Việt Nam thẩm định quyết toán và kể từ ngày ghi trong thông báo của BHXH Việt Nam, phần kinh phí chưa sử dụng hoặc không sử dụng hết phải thu hồi và chuyển về BHXH Việt Nam để nộp về Quỹ dự phòng.

Về vấn đề này, Thường trực UBTCNS cho rằng, việc Chính phủ trình cho phép 11 tỉnh, thành phố được kéo dài thời gian thanh toán từ nguồn 20% kết dư Quỹ khám, chữa bệnh BHYT là vượt quy định của Luật BHYT, do đó, thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội.

Ông Nguyễn Đức Hải, Chủ nhiệm UBTCNS cho biết, về thời gian trình theo Tờ trình của Chính phủ, khoản kinh phí kết dư 20% từ Quỹ khám, chữa bệnh BHYT phát sinh từ năm 2015 được Hội đồng Quản lý BHXH Việt Nam trình thông qua ngày 29/12/2016.

Theo quy định thì khoản kinh phí kết dư này được sử dụng trong vòng 12 tháng kể từ ngày ghi trong thông báo của BHXH Việt Nam. Bên cạnh đó, Khoản 3 Điều 34 Luật BHYT năm 2014 quy định “Hằng năm, Chính phủ báo cáo trước Quốc hội về quản lý và sử dụng quỹ BHYT”. Như vậy, đến nay Chính phủ mới báo cáo vấn đề này là rất chậm. Đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo các cơ quan và địa phương có liên quan nghiêm túc rút kinh nghiệm.

Về số tiền 518.389 triệu đồng chưa thanh toán, UBTCNS cho rằng, về nguyên tắc, sau 12 tháng các địa phương không sử dụng hết sẽ phải chuyển về quỹ dự phòng của BHXH Việt Nam. Tuy nhiên, năm 2017 là năm đầu tiên được sử dụng khoản kết dư này nên các địa phương cũng gặp nhiều khó khăn, dẫn đến có 11 địa phương chưa hoàn tất việc thanh toán theo quy định.  

Theo báo cáo của Chính phủ, về cơ bản, các địa phương này đã ký hợp đồng mua sắm, nhiều địa phương đã hoàn thành việc lắp đặt, bàn giao trang thiết bị y tế, phương tiện vận chuyển người bệnh và các tài sản này đã được đưa vào sử dụng phục vụ cho khám, chữa bệnh.  

Căn cứ vào tình hình thực tiễn và các lý do xin cho phép kéo dài thời gian thanh toán số kết dư của Quỹ khám chữa bệnh cho 11 địa phương của Chính phủ, đa số ý kiến trong UBTCNS cho rằng, phần lớn các địa phương trên là các tỉnh khó khăn, vì vậy, đồng ý với đề nghị của Chính phủ cho phép kéo dài thời hạn thanh toán đối với số tiền 518.389 triệu đồng đến hết 30/6/2020 và đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu Chính phủ báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định vấn đề này tại Kỳ họp thứ 8.

Bên cạnh đó, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan, địa phương có liên quan nghiêm túc rút kinh nghiệm trong việc sử dụng Quỹ BHYT, bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả. Trong quá trình quản lý, nếu tiếp tục phát sinh khoản kinh phí còn dư không sử dụng, đề nghị Chính phủ chỉ đạo thực hiện theo đúng quy định là thu hồi, nộp về quỹ dự phòng của BHXH Việt Nam để điều tiết chung.

Có ý kiến đề nghị Chính phủ cần báo cáo cụ thể tổng số tiền đã ký hợp đồng mua sắm, lắp đặt trang thiết bị y tế, phương tiện vận chuyển… đúng trong thời hạn 12 tháng là bao nhiêu, số tiền chưa triển khai các thủ tục mua sắm là bao nhiêu? Giải trình tại sao quá thời hạn quy định mà vẫn tiếp tục cho triển khai thực hiện.

Bên cạnh đó, Ủy ban về Các vấn đề xã hội và một số ý kiến Thường trực UBTCNS cho rằng, do số tiền 518.359 triệu đồng nói trên đã quá thời hạn thanh toán sau 12 tháng. Vì vậy, phải chuyển về Quỹ dự phòng của BHXH Việt Nam theo đúng quy định của Luật BHYT.

Tuy nhiên, theo báo cáo của Chính phủ thì chủ yếu phần kết dư này để mua trang thiết bị y tế và mua phương tiện vận chuyển người bệnh ở tuyến huyện tại các địa phương chỉ thực hiện trong giai đoạn nhất định, đến năm 2018 dự kiến không có tỉnh thành phố có kết dư Quỹ khám chữa bệnh BHYT.

Do vậy, việc không cho phép kéo dài và thu hồi số kinh phí này về quỹ dự phòng sẽ dẫn đến không có nguồn để tiếp tục thực hiện các hợp đồng đã ký kết, cũng như các địa phương phải bồi thường thiệt hại cho đơn vị cung cấp hợp đồng.

Phát biểu tại Phiên họp, đa số ý kiến của các Ủy ban Thường vu Quốc hội đều cho rằng: Số tiền kết dư lớn như vậy thì lỗi này ở đâu? Tại sao 11 tỉnh này lại chậm trong khi các tỉnh khác lại thực hiện tốt? Tinh thần là phải xem xét kỹ lưỡng vấn đề này. "Những đơn vị không thực hiện, đề nghị Chính phủ phải xử lý nghiêm", ông Trần Văn Túy, Trưởng Ban công tác đại biểu Quốc hội đề nghị.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng: Ủy ban Thường vụ Quốc hội cần trình ra Quốc hội xem xét vấn đề này và phê bình nghiêm khắc các tỉnh thực hiện không tốt. "Cần làm rõ trách nhiệm của 11 tỉnh này và quy rõ ai chịu trách nhiệm về việc này", Chủ tịch Quốc hội nói.

Kết luận về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển đề nghị Chính phủ làm rõ vấn đề này, phê bình nghiêm khắc và tìm ra nguyên nhân do đâu 11 tỉnh để kết dư  20% kinh phí Quỹ khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế năm 2015.