Bổ sung quy định về hoạt động của cơ quan báo chí trên không gian mạng

Theo Tờ trình của Chính phủ, với tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, dự án Luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền Quốc hội, quy định nguyên tắc quản lý. Trên cơ sở đó, bố cục của dự án Luật gồm 4 Chương, 50 Điều (giảm 2 Chương, 11 Điều so với Luật Báo chí năm 2016).

Đáng chú ý, dự thảo Luật quy định các nguyên tắc về mô hình hoạt động, kinh tế báo chí, mở rộng không gian hoạt động của báo chí để phát triển báo chí trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu thông tin, tuyên truyền trong kỷ nguyên mới.

Theo đó, dự thảo Luật bổ sung quy định: Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện là cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; có cơ chế đặc thù về tài chính theo quy định của Chính phủ. Việc hoạt động Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện phải phù hợp với Quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở báo chí, phát thanh, truyền hình, thông tin điện tử, cơ sở xuất bản được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Cơ quan báo và phát thanh, truyền hình địa phương là cơ quan báo chí thuộc tỉnh ủy, thành ủy, có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí.

Người đứng đầu Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện (Tổng giám đốc) có vai trò lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện về quản lý tài sản, tài chính đối với trường hợp Nhà nước giao tài sản; cơ quan báo chí trực thuộc được giao quản lý tài sản, tài chính như đại diện sở hữu vốn nhà nước.

Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định về hoạt động của cơ quan báo chí trên không gian mạng. Cụ thể, hoạt động trên không gian mạng của cơ quan báo chí phải tuân thủ quy định pháp luật về báo chí, về an ninh mạng, quy định về tôn chỉ, mục đích của cơ quan báo chí và phù hợp với các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên...

Thẩm tra sơ bộ dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh nêu rõ: Thường trực Ủy ban tán thành với sự cần thiết sửa đổi Luật Báo chí; cơ bản nhất trí với phạm vi, đối tượng điều chỉnh của dự thảo Luật.

Về Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, cơ quan thẩm tra cho rằng, quy định này cho thấy tư duy quản lý nhà nước đã có bước tiếp cận với xu thế tích hợp truyền thông, báo chí trên nền tảng công nghệ hiện đại, trong bối cảnh chuyển đổi số và cạnh tranh thông tin ngày càng cao. Tuy nhiên, cơ quan chủ trì soạn thảo cần bổ sung quy định nguyên tắc về tiêu chí xác định các Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, về cơ chế đặc thù tài chính tại dự thảo Luật hoặc quy định cụ thể tại văn bản hướng dẫn thi hành gửi kèm hồ sơ dự án Luật trình xin ý kiến Quốc hội.

Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng, ngoài 6 cơ quan báo chí (gồm Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, Báo Nhân dân, Báo Quân đội nhân dân và Báo Công an nhân dân), cần cân nhắc bổ sung Cơ quan báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện ở một số địa phương hoặc một số đơn vị đã xây dựng được uy tín, thương hiệu từ lâu, đã có vị trí nhất định trong hoạt động báo chí.

Ngoài ra, Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội nhận thấy dự thảo Luật còn thiếu khái niệm "kinh tế báo chí" để có hệ thống chính sách đồng bộ, toàn diện về vấn đề này. Một số quy định chưa cụ thể, chưa thực sự tạo thay đổi lớn về "kinh tế báo chí", chưa giải quyết được những vướng mắc, khó khăn đặt ra với cơ quan báo chí, còn thiếu quy định cụ thể liên quan đến đầu tư công và cơ chế tự chủ.

Phát triển cơ quan, tập đoàn báo chí chủ lực quốc gia

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị xem xét bảo đảm tính thống nhất, khả thi của hệ thống pháp luật, nhất là các quy định của dự thảo Luật với các luật liên quan như Luật An ninh mạng, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Sở hữu trí tuệ..., các quy định về đơn vị sự nghiệp công lập; bảo đảm yêu cầu tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên nền tảng số. Dự thảo Luật cần có cơ chế phù hợp để phát triển sự nghiệp báo chí cách mạng, tăng cường sự hiện diện của báo chí cách mạng trên các nền tảng xã hội, giữ vững mặt trận thông tin tuyên truyền trước sự phát triển của các nền tảng xuyên biên giới.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu tiếp tục sắp xếp hệ thống báo chí, truyền thông theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đúng theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW và cuộc cách mạng sắp xếp về tổ chức bộ máy; tăng cường trách nhiệm của các cơ quan chủ quản, người đứng đầu. Cùng với đó, có giải pháp hiệu quả, chấn chỉnh, xử lý nghiêm các sai phạm, nhất là những sai phạm trên môi trường mạng; thực hiện tốt thông tin, tuyên truyền, tạo sự đồng thuận, niềm tin xã hội, khơi dậy khát vọng phát triển Việt Nam hùng cường, thịnh vượng và cổ vũ các mô hình, cách làm sáng tạo, gương người tốt, việc tốt. Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý phát triển cơ quan, tập đoàn báo chí chủ lực quốc gia, có vai trò định hướng thông tin.

Đối với cơ chế đặc thù về tài chính, Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu, xem xét kỹ lưỡng, bảo đảm đầy đủ các cơ sở về các nội dung liên quan tới kinh tế báo chí; hướng dẫn cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan báo chí trong quá trình triển khai thực hiện. Hoạt động báo chí trên không gian mạng phải bảo đảm chủ quyền, an ninh thông tin quốc gia.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nêu rõ: Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với định hướng chính sách phát triển báo chí mà dự thảo Luật đề xuất. Tuy nhiên, cần tiếp tục hoàn thiện quy định cụ thể, khả thi hơn về các chính sách hỗ trợ phát triển báo chí, nhất là đối với báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, báo chí ở các nơi vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và báo chí số; làm rõ nguồn lực và cơ chế tài chính để thực hiện cơ chế đặt hàng, đấu thầu, giao nhiệm vụ bảo đảm tính thống nhất với pháp luật về đầu tư công, về tài chính, ngân sách, lao động, công nghệ để tránh chồng chéo, tạo điều kiện cho cơ quan báo chí phát huy tính tự chủ, sáng tạo, đồng thời giữ vai trò định hướng của Nhà nước.

Về Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, đây là điểm mới thể hiện tư duy tiếp cận với xu hướng hội tụ báo chí, truyền thông công nghệ trong thời đại số. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu làm rõ tiêu chí xác định Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, quy mô, cơ cấu tổ chức, phạm vi hoạt động, cơ chế tài chính và nhân sự, xem xét mối quan hệ giữa mô hình này và quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở báo chí sau năm 2025, bảo đảm tính kế thừa, đồng bộ, không tạo cơ chế đặc quyền hay trùng lặp chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan báo chí.

Về hoạt động báo chí trên không gian mạng, đây cũng là nội dung mới, có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc trong bối cảnh chuyển đổi số và sự phát triển của các nền tảng xuyên biên giới. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu quy định rõ hơn điều kiện hoạt động, cơ chế quản lý và trách nhiệm phối hợp giữa cơ quan báo chí Việt Nam với các nền tảng xuyên biên giới trong việc gỡ bỏ, xử lý thông tin sai sự thật, độc hại, bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia, hoàn thiện quy định về quyền tác giả, quyền liên quan đối với các sản phẩm báo chí, bảo đảm quyền lợi của người làm báo và trách nhiệm của cơ quan báo chí.