Ngay khi vệ tinh VINASAT - 1 đi vào hoạt động, Công ty Viễn thông quốc tế VTI đã phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam thực hiện phủ sóng thành công các kênh truyền hình quảng bá như VTV1, VTV2, VTV3, VTV4 trên mọi miền Tổ quốc và phủ sóng đến một số nước trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương qua vệ tinh VINASAT - 1. Mặt khác, VTI cũng đã chủ động thực hiện chuyển các kênh VSAT hiện đang thuê dung lượng của vệ tinh nước ngoài sang sử dụng vệ tinh VINASAT - 1 như các kênh ở đảo Trường Sa, giàn khoan ngoài biển... đảm bảo đáp ứng yêu cầu kinh doanh và phục vụ.

Sau khi được phóng thành công lên quỹ đạo vào ngày 19/4/2008, VINASAT - 1 đã hiện thực hóa giấc mơ làm chủ vệ tinh viễn thông riêng của Việt Nam, khẳng định chủ quyền quốc gia trong không gian. Nhờ VINASAT - 1, sóng điện thoại đã phủ đến nhiều xã vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo của đất nước, “rút ngắn khoảng cách” thông tin liên lạc giữa các vùng miền, chất lượng các dịch vụ truyền hình không ngừng được nâng cao... Có thể nói, từng ngày, từng giờ, hàng triệu người dân Việt Nam đang được hưởng lợi từ dự án vệ tinh này.

Khai thác hiệu quả VINASAT - 1

Bên cạnh đảm bảo lợi ích quốc gia về chính trị, xã hội, an ninh quốc phòng, mục tiêu kinh doanh và khai thác vệ tinh VINASAT - 1 hiệu quả cũng được đặt lên hàng đầu và đã được VNPT tích cực triển khai từ giai đoạn đầu thực hiện dự án. Đến nay, VTI đã làm chủ hoàn toàn được việc quản lý, vận hành và khai thác vệ tinh, đáp ứng tốt nhu cầu sử dụng của khách hàng trong nước và quốc tế. Trong suốt 3 năm qua, toàn bộ hệ thống thiết bị có liên quan của VINASAT - 1 hoạt động ổn định, không có sự cố nào xảy ra. Các thông số, tiêu chuẩn kỹ thuật của VINASAT - 1 được giám sát chặt chẽ thường xuyên, cho thấy vệ tinh đang hoạt động tốt, đảm bảo các chỉ tiêu kỹ thuật theo thiết kế, có khả năng cạnh tranh với các vệ tinh khu vực trong việc cung cấp các loại hình dịch vụ qua vệ tinh.

Trạm điều khiển VINASAT -1 tại Quế Dương (Hà Nội).

Theo VTI, đến thời điểm hiện tại, 90% dung lượng băng tần vệ tinh VINASAT - 1 đã được đưa vào sử dụng, dung lượng còn lại được dùng cho việc phát triển mạng lưới của các đơn vị trong VNPT, phục vụ phát hình không thường xuyên và đáp ứng nhu cầu mở rộng băng thông cho khách hàng. Với vùng phủ sóng toàn bộ khu vực Đông Nam Á và cả ở các thị trường lớn khác như Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc... VINASAT - 1 đã và đang cung cấp các dịch vụ truyền hình, truyền dữ liệu, trung kế truyền dẫn, thoại, Internet cho các khách hàng trong và ngoài nước với chất lượng dịch vụ tốt. Mặc dù đi sau và chịu sự cạnh tranh khá mạnh giữa các nhà khai thác vệ tinh trong khu vực nhưng VTI đã kí kết được nhiều hợp đồng với các khách hàng lớn trong và ngoài nước như VTV, VOV, VTC, các công ty dầu khí, các công ty viễn thông của Lào, Thái Lan và Xinhgapo... Trong năm 2010, hoạt động kinh doanh vệ tinh VINASAT - 1 đạt được nhiều kết quả khả quan, doanh thu của Trung tâm Thông tin vệ tinh VINASAT tăng 80% so với năm 2009.

Với VINASAT - 1, VNPT cũng đã hoàn thiện hơn mạng lưới viễn thông quốc gia, tăng cường năng lực phủ sóng, cung cấp các dịch vụ tới vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, đảm bảo hạ tầng truyền dẫn tín hiệu thoại, Internet và truyền dẫn dữ liệu... cho những khu vực mà phương thức truyễn dẫn mặt đất gặp khó khăn. Nhiều xã đảo, huyện đảo, nhiều xã vùng biên cương đã được lắp trạm thu phát vệ tinh VINASAT - 1 như Y Tí, Bát Xát (Lào Cai), Phú Quốc, nhà giàn DK1/10 (Cà Mau)... đáp ứng tốt nhu cầu thông tin liên lạc thông suốt, góp phần phủ sóng phát thanh - truyền hình đến mọi miền đất nước. Theo dự kiến của VTI, toàn bộ băng tần còn lại của VINASAT - 1 sẽ nhanh chóng được lấp đầy trong năm 2012.

Làm chủ công nghệ

Để vệ tinh VINASAT - 1 hoạt động được ổn định, hiệu quả, đảm bảo cung cấp dịch vụ có chất lượng tốt nhất đến khách hàng, không thể không nhắc đến vai trò của những cán bộ kỹ sư VTI tham gia vào công tác vận hành, điều khiển vệ tinh. Thực tế, VTI đã có bề dày gần 20 năm khai thác vệ tinh, nhưng từ năm 2008, VTI mới quản lý, khai thác vệ tinh đầu tiên do Việt Nam làm chủ và đây cũng là lần đầu tiên các cán bộ kỹ sư của VTI cũng như của Việt Nam trực tiếp điều khiển, vận hành một quả vệ tinh.

Trạm điều khiển và khai thác vệ tinh VINASAT - 1 đặt tại Quế Dương (Hà Nội) được coi là bộ não có nhiệm vụ giám sát và điều khiển vệ tinh hoạt động đúng quỹ đạo. Tại đây có khoảng 30 kỹ sư Việt Nam trẻ tuổi, đa phần đều thuộc thế hệ 8x, có trình độ và nhiệt huyết, chủ yếu tốt nghiệp từ Đại học Bách khoa và Học viện Kỹ thuật Quân sự. Các kỹ sư này được phân thành các nhóm: kỹ sư vệ tinh, kỹ sư phân tích quỹ đạo, kỹ sư cao tần, và kỹ sư phần mềm, thay nhau trực ca 24/24 giờ, đảm nhận nhiệm vụ thu thập các số liệu từ vệ tinh, đánh giá phân tích và đưa ra những lệnh điều khiển cần thiết để VINASAT - 1 đi đúng quỹ đạo. Trong trường hợp hoạt động ổn định, thì việc điều chỉnh vệ tinh trở về vị trí chính xác được tiến hành định kỳ 1 lần/tuần.

Theo Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Vệ tinh VINASAT Kiều Nguyễn, để hỗ trợ cho các kỹ sư của Việt Nam, trong 1 năm đầu sau khi vệ tinh VINASAT - 1 được đưa vào khai thác, các chuyên gia của Lockheed Martin đã cùng tham gia việc giám sát và điều khiển vệ tinh với các cán bộ kỹ thuật của VTI tại Trạm Quế Dương. Thông qua quá trình này, các kỹ sư của VTI có điều kiện học hỏi được thêm nhiều kinh nghiệm và kiến thức. Sau thời gian nói trên, toàn bộ chuyên gia kỹ thuật của Lockheed Martin đã quay trở về Mỹ và từ đó đến nay, các kỹ sư của VTI đã trực tiếp và tự thực hiện toàn bộ công việc giám sát, điều khiển và khai thác vệ tinh. Cho đến nay, chưa có sự cố nào xảy ra trong quá trình vận hành, điều khiển làm ảnh hưởng đến hoạt động của vệ tinh cũng như chất lượng và việc cung cấp dịch vụ.

Để chuẩn bị nhân lực cho việc điều khiển, vận hành và quản lý VINASAT - 1 cũng như các dự án vệ tinh tiếp theo, thời gian qua VTI đã thực hiện quá trình tuyển dụng nhân sự, tổ chức tự đào tạo cho các cán bộ kỹ sư mới ngay tại Trạm Điều khiển vệ tinh Quế Dương. Nếu như trước đây, các kỹ sư “lái” vệ tinh thế hệ đầu tiên của VTI có cơ hội học tập, tham quan nước ngoài, được thực hành việc điều khiển vệ tinh trên các hệ thống giả lập, mô phỏng thì giờ đây đội ngũ kỹ sư thế hệ F2, F3 của Trung tâm cũng đã được đào tạo và thực hành ngay trên chính mô hình thật là VINASAT - 1. Chất lượng đào tạo “Made in Vietnam” được các kỹ sư trẻ đánh giá là không thua kém gì so với các chuyên gia nước ngoài. Anh Bùi Thanh Tùng, kỹ sư thế hệ thứ 2 của Đài cho biết, công việc kỹ thuật điều khiển, vận hành quả vệ tinh rất phức tạp, đòi hỏi sự chính xác, tỉ mỉ và lượng kiến thức lớn. Tuy nhiên với sự hướng dẫn trực tiếp của các cán bộ kỹ sư đi trước có kinh nghiệm nên dù mới về Đài Điều khiển được một thời gian ngắn, anh đã có thể tiếp cận với công nghệ mới một cách nhanh chóng. Tự hào vì được làm việc trong một môi trường trình độ cao, công nghệ hiện đại, anh Tùng và các kỹ sư trẻ tại đây vẫn ngày ngày cố gắng học tập, tự nghiên cứu để tiếp cận một cách nhanh nhất với công nghệ mới và hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao.

Trưởng Đài Điều khiển vệ tinh Hoàng Phúc Thắng cũng chia sẻ, “Qua 3 năm khai thác, điều khiển VINASAT - 1, một thời gian chưa phải là dài nhưng qua thực tế công việc, chúng tôi hoàn toàn yên tâm và tin tưởng vào đội ngũ kỹ sư trẻ của Đài Điều khiển vệ tinh bởi đây là đội ngũ vững vàng về mặt kỹ thuật, có khả năng cập nhật, tiếp thu nhanh công nghệ mới, có trách nhiệm trong công việc và tới thời điểm hiện nay có thể hoàn toàn chủ động trong việc vận hành, khai thác vệ tinh VINASAT - 1”.

Sẵn sàng “lái” VINASAT - 2

Song song với việc vận hành VINASAT - 1, trong suốt thời gian qua, VNPT đã tích cực chuẩn bị cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, triển khai thiết bị mặt đất cho việc quản lý, vận hành và khai thác vệ tinh VINASAT - 2.

Bên cạnh các kỹ thuật viên được cử sang Mỹ để giám sát theo dõi quá trình sản xuất vệ tinh VINASAT - 2 của phía đối tác Lockheed Martin, tại Khu Kỹ thuật Thông tin Vệ tinh Quế Dương, để chuẩn bị cho VINASAT - 2, ngay những ngày đầu năm 2011, bên cạnh ăng ten thu phát tín hiệu từ VINASAT - 1, VTI đang triển khai làm móng để chuẩn bị xây dựng bệ ăng ten cho VINASAT - 2. Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Vệ tinh Kiều Nguyễn cho biết, thiết kế của Trạm Điều khiển Quế Dương cho phép tích hợp và triển khai nhiều thiết bị để điều khiển không chỉ vệ tinh VINASAT - 2 mà cho rất nhiều quả vệ tinh tiếp theo của Việt Nam.
Để chuẩn bị nguồn nhân lực cho việc điều khiển, khai thác VINASAT - 2, thời gian qua Trung tâm Thông tin vệ tinh đã xây dựng, phát triển thêm đội ngũ cán bộ kỹ thuật, tạo điều kiện cho các kỹ sư trẻ được nghiên cứu, tiếp cận dần với vệ tinh VINASAT - 2. Theo Trưởng Đài Điều khiển vệ tinh Hoàng Phúc Thắng, VINASAT - 2 có cấu trúc và thiết kế tương đối giống so với “người anh” VINASAT - 1, cùng do nhà sản xuất Lockheed Martin sản xuất. Đây sẽ là thuận lợi rất lớn để đội ngũ cán bộ kỹ thuật của Việt Nam có thể nhanh chóng tiếp cận và làm chủ việc vận hành, khai thác và quản lý vệ tinh này.

Với kinh nghiệm vận hành VINASAT - 1 trong hơn 3 năm qua và sự chuẩn bị kỹ lưỡng cả về nhân lực, thiết bị, tin tưởng rằng đội ngũ kỹ sư Việt Nam sẽ vận hành tốt vệ tinh VINASAT - 2.

PV