Với nhiều thách thức về kinh tế, an ninh - xã hội thời gian qua, nhà lãnh đạo mới của Sri Lanka được kỳ vọng sẽ đưa ra được những chính sách hiệu quả, giúp quốc gia này vượt qua giai đoạn khó khăn, cải thiện đời sống, phục hồi tăng trưởng, thúc đẩy hàn gắn giữa các cộng đồng, đáp ứng mong mỏi của người dân.

Là đảo quốc nhỏ ở Ấn Độ Dương, Sri Lanka có 21,8 triệu dân và nằm trong nhóm quốc gia có thu nhập  trung bình (4.102 USD/người vào năm 2018). Sau khi cuộc nội chiến kéo dài 26 năm kết thúc vào năm 2009, nền kinh tế Sri Lanka đã dần phục hồi với tăng trưởng trung bình mỗi năm ở mức 5,6% trong giai đoạn 2010-2018. Tỷ lệ đói nghèo đã giảm từ 15,3% trong năm 2006 xuống còn 4,1% năm 2016. Tuy nhiên, những năm gần đây, con số tăng trưởng đã có dấu hiệu chững lại. Cuộc khủng hoảng chính trị năm 2018 là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Năm ngoái, bất ổn liên quan đến việc Tổng thống Maithripala Sirisena cách chức rồi bổ nhiệm lại Thủ tướng Ranil Wickremesinghe đã khiến đồng nội tệ mất giá, nền kinh tế Sri Lanka bị các cơ quan xếp hạng tín nhiệm hạ bậc.

Cuộc bầu cử tổng thống năm 2019 diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế Sri Lanka đang tăng trưởng ở mức thấp nhất trong 18 năm. Trong báo cáo mới nhất, Ngân hàng Thế giới (WB) đã hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế của Sri Lanka năm nay xuống còn 2,7%. Với tổng nợ công lên tới 72 tỷ USD (82% GDP), trong đó gần một nửa là nợ nước ngoài (34,4 tỷ USD), Chính phủ Sri Lanka hiện nay đang gặp khó khăn trong việc trả nợ, tạo thêm việc làm và tăng thu nhập cho người dân. Để trả được số nợ này, trong 3-4 năm tới, ước tính mỗi năm Sri Lanka phải nhận được 3 tỷ USD từ thị trường vốn nước ngoài, đồng nghĩa với việc chính phủ cần thực hiện các chính sách “thắt lưng buộc bụng”, cũng như tìm cách giảm bớt gánh nặng từ khu vực nhà nước với 1,5 triệu lao động. Dù lạc quan rằng tăng trưởng sẽ phục hồi vào năm sau, song WB cảnh báo tình trạng kinh tế của Sri Lanka còn phụ thuộc vào ổn định chính trị và các biện pháp cải cách nhằm tăng thu nhập ở nước này. Với đa số người dân Sri Lanka, nghèo đói và thất nghiệp vẫn đang là vấn đề họ quan tâm nhất hiện nay.

Trong tình trạng nợ cao và tăng trưởng yếu kém như vậy, nền kinh tế Sri Lanka lại tiếp tục chịu thêm cú sốc mới. Vụ tấn công khủng bố dịp lễ Phục sinh tháng 4 vừa qua đã khiến số lượng du khách giảm mạnh và ngành du lịch, vốn đóng góp 4,9% GDP, bị ảnh hưởng nặng nề. An ninh quốc gia một lần nữa trở thành tâm điểm ở Sri Lanka, nơi từng trải qua một trong những cuộc nội chiến dai dẳng nhất ở châu Á. Vụ tấn công do các phần tử trung thành với tổ chức khủng bố “Nhà nước Hồi giáo” (IS) tự xưng thực hiện khiến 269 người thiệt mạng, đã làm dấy lên mối quan ngại về chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan, đồng thời thể hiện thiếu sót nghiêm trọng trong công tác đảm bảo an ninh tại Sri Lanka.

Bên cạnh an ninh, vụ tấn công một lần nữa làm trầm trọng thêm căng thẳng sắc tộc tại Sri Lanka. Thống kê cho thấy số vụ bạo lực nhằm vào người Hồi giáo đã tăng đáng lo ngại sau vụ tấn công. Tại Sri Lanka, có tới 70% dân số theo đạo Phật, trong khi cộng đồng Hồi giáo chỉ chiếm 10%. Trước nguy cơ bạo lực leo thang, Tổng thống Sri Lanka Maithripala Sirisena đã chỉ thị  nhà chức trách đảm bảo an ninh tối đa cho các ứng cử viên tham gia tranh cử.

Tham gia tranh cử lần này có 35 ứng cử viên, một con số kỷ lục tại Sri Lanka. Mỗi cử tri sẽ được chọn tới 3 ứng cử viên theo thứ tự ưu tiên. Ứng cử viên nào giành được hơn 50% phiếu ủng hộ sẽ chiến thắng. Do đó, nhiều khả năng sẽ khó có ứng cử viên nào giành được đa số phiếu ngay từ vòng một. Trong trường hợp đó, hai người có số phiếu cao nhất sẽ bước vào vòng hai. Tại vòng này, những lá phiếu chọn hai ứng cử viên trên làm ưu tiên số hai sẽ tiếp tục được cộng dồn vào để chọn ra người chiến thắng cuối cùng.

Trong số những ứng cử viên tham gia tranh cử lần này, lãnh đạo đảng đối lập Mặt trận Nhân dân Sri Lanka (SLPP), cựu Bộ trưởng Quốc phòng Gotabaya Rajapaksa và Bộ trưởng Nhà ở Sajith Premadasa, đại diện cho đảng Dân tộc thống nhất (UNP) cầm quyền là hai ứng cử viên sáng giá nhất. Nắm được nguyện vọng của cử tri, hai ứng viên đều đề ra hàng loạt giải pháp và cam kết nhằm tăng cường an ninh và thúc đẩy tăng trưởng.

Cựu Bộ trưởng Rajapaksa, 70 tuổi, từng đóng vai trò quan trọng trong việc đánh bại nhóm Những con hổ giải phóng Tamil dưới thời cựu Tổng thống Mahinda Rajapaksa. Do đó, sau vụ tấn công khủng bố đẫm máu vào tháng 4 năm nay, nhiều người trong cộng đồng Phật giáo đã thể hiện sự tin tưởng vào năng lực lãnh đạo mạnh mẽ của ông. Ngay trong phát biểu tranh cử, ông Rajapaksa đã khẳng định sẽ mở lại cuộc điều tra về vụ tấn công, đồng thời coi an ninh và kinh tế là những ưu tiên hàng đầu khi lên nắm quyền. Trong vấn đề kinh tế, ông Gotabaya đã cam kết sẽ giảm một nửa thuế giá trị gia tăng hiện đang ở mức 15% và bãi bỏ một số loại thuế khác nhằm kích thích tiêu dùng. Tuy nhiên, điều này sẽ dẫn tới ngân sách bị thất thu hơn 600 tỷ LKR (tương đương 3,31 tỷ USD). Về vấn đề phúc lợi, ông Rajapaksa cam kết thành lập thêm các trung tâm chăm sóc trẻ cho các bà mẹ đi làm, đồng thời xóa nợ nhỏ cho phụ nữ nông thôn.

Ông Premadasa, 52 tuổi, xem an ninh, kinh tế và phúc lợi cho người nghèo là những vấn đề cốt lõi trong cương lĩnh tranh cử. Đặc biệt, ông coi chủ nghĩa tôn giáo cực đoan, buôn ma túy, tham nhũng là ba vấn đề an ninh trọng tâm cần giải quyết. Những giải pháp mà ông đề xuất bao gồm đưa ra các luật mới nhằm giám sát tốt hơn, điều tra, khởi tố các phần tử cực đoan, tăng ngân sách quốc phòng để hiện đại hóa cơ quan tình báo, cảnh sát và các lực lượng an ninh.

Tập trung vào nhóm người có thu nhập thấp trong xã hội, ông Premadasa đã cam kết cung cấp nhà ở miễn phí cho tất cả người dân, miễn phí đồng phục và bữa ăn cho học sinh và miễn phí phân bón cho nông dân. Để nâng cao bình đẳng giới, ông tuyên bố sẽ tăng thời gian nghỉ đẻ, tăng cường an ninh cho giao thông công cộng, thành lập một ủy ban phụ nữ mới nhằm giải quyết các vấn đề phân biệt đối xử. Về kinh tế, ông Premadasa khẳng định sẽ nâng mức tối thiểu cho thuế giá trị gia tăng và giảm bớt các loại thuế khác. Với những chính sách như vậy, ông Premadasa đang giành được tín nhiệm của những người có thu nhập thấp cùng các cộng đồng người Tamil và Hồi giáo thiểu số tại Sri Lanka.

Mặc dù đưa ra hàng loạt các cam kết giảm thuế và khuyến khích tiêu dùng, song cả hai ứng cử viên lại bỏ qua vấn đề quan trọng là tăng nguồn thu ngân sách. Phó Chủ tịch cơ quan đánh giá tín nhiệm Moody Anushka Shah nhận định nếu không được bù đắp bằng các biện pháp mạnh nhằm tăng thu nhập, việc thực hiện các chương trình mà hai ứng cử viên cam kết sẽ trì hoãn khả năng củng cố tài chính của Sri Lanka, cũng như khiến nợ công của chính phủ hiện đang ở mức cao có nguy cơ tiếp tục tăng.

Với những ưu thế riêng trong từng chính sách, cả hai ứng cử viên tổng thống triển vọng của Sri Lanka đều nhận được sự ủng hộ các nhóm cử tri nhất định trong xã hội. Hơn lúc nào hết, cử tri Sri Lanka đang hy vọng cuộc bầu cử sẽ tạo ra sự thay đổi để đem lại ổn định chính trị, bảo đảm an ninh và cải thiện kinh tế tại của quốc gia Nam Á này.