Chứng tích lịch sử hào hùng

Nằm trên đường Tô Hiệu, phường Nam Định, di tích Cột cờ Nam Định là công trình kiến trúc mang ý nghĩa lịch sử - văn hóa độc đáo, được xây dựng vào thế kỷ XIX. Theo tài liệu lưu trữ tại Bảo tàng tỉnh Ninh Bình, Cột cờ Nam Định được khởi dựng từ năm Gia Long 11 (1812) và hoàn thành năm Quý Mão (1843). Đây là công trình quan trọng của Thành cổ Nam Định, nằm ở phía Nam nội thành, trước Điện Kính Thiên (nay là Chùa Vọng Cung). Với chiều cao 23,84m, Cột cờ Nam Định là kiến trúc cao nhất của Thành Nam thời kỳ đó.

Cột cờ Nam Định tọa lạc trong khuôn viên diện tích 1.800 m2, được chia thành 3 phần chính gồm: chân đế (phần bệ), thân cột (thân dài) và vọng canh (vọng lâu). Cột cờ Nam Định là một công trình kiến trúc độc đáo, khá tương đồng với Cột cờ Hà Nội với phần bệ được xây bằng gạch nung già màu đỏ sẫm, đều là mô hình một ngọn tháp hình lục lăng, bên trong rỗng và có cầu thang xoắn ốc đưa lên đỉnh.

Trong suốt quá trình tồn tại, Cột cờ Nam Định là nơi diễn ra các trận chiến đấu ác liệt của quân và dân Nam Định cũ chống lại thực dân Pháp vào các năm 1873 và 1883. Nhiều người con của quê hương đã anh dũng hy sinh, trong đó có Anh hùng liệt nữ Nguyễn Thị Trinh. Sau khi mất, bà được Vua Tự Đức và Vua Thành Thái truy phong “Tiết liệt anh phong”, “Giám thương Công chúa - Bà Chúa coi kho”; nhân dân Thành Nam suy tôn là Bản Cảnh Thành hoàng và lập miếu thờ tại Kỳ đài. Vào thời điểm sôi sục của Cách mạng tháng Tám năm 1945, hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới trên đỉnh Cột cờ Nam Định đã trở thành biểu tượng thiêng liêng của chiến thắng và niềm tự hào của người dân Thành Nam.

Chị Nguyễn Thị Thu Hường, Phó Trưởng Phòng Giáo dục - Truyền thông, Bảo tàng tỉnh Ninh Bình cho biết, trong suốt thời kỳ chống đế quốc Mỹ cứu nước, nhiều cán bộ, đảng viên chọn cột cờ làm nơi liên lạc và sinh hoạt bí mật. Cột cờ Nam Định cũng là trạm quan sát và trực chiến của dân quân tự vệ Nhà máy Liên hợp Dệt Nam Định. Trải qua hai trận bị máy bay Mỹ oanh kích vào năm 1965 và năm 1972, Cột cờ bị phá hủy. Đến năm 1997, kỷ niệm 43 năm Ngày giải phóng thành phố Nam Định (1954 - 1997), cột cờ được phục dựng lại theo đúng nguyên trạng.

Với ý nghĩa lịch sử, văn hóa và giá trị kiến trúc, năm 1962, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xếp hạng Cột cờ Nam Định là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia, đến năm 1997 đã cấp Bằng Di tích lịch sử - văn hóa cho công trình này.

Phát huy giá trị “địa chỉ đỏ”

Năm 2011, Bảo tàng tỉnh Ninh Bình đã tiếp nhận quản lý di tích Cột cờ Nam Định. Vào ngày lễ, Tết của dân tộc, các nghi lễ truyền thống luôn được đơn vị tổ chức, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng, tâm linh của cộng đồng. Từ năm 2012 đến nay, bảo tàng đã phối hợp với cơ sở giáo dục tổ chức trưng bày “Một số hình ảnh tiêu biểu về Thành Nam xưa và di tích lịch sử - văn hóa Cột cờ Nam Định” với chủ đề: “Di tích Cột cờ và sự tích Giám thương Công chúa”, “Thành cổ Nam Định”, “Trường thi Hương Nam Định”, “Phố cổ Thành Nam”…, góp phần tuyên truyền, giáo dục lịch sử, cách mạng cho thế hệ trẻ. Hằng năm, nơi đây đón hàng trăm đoàn khách trong nước và quốc tế đến tham quan, tưởng nhớ các anh hùng đã hy sinh vì đất nước.

Đến với di tích Cột cờ Nam Định, mỗi người sẽ được sống lại những thời khắc lịch sử oanh liệt của vùng đất Thành Nam, từ cuộc chiến chống thực dân Pháp đến những năm tháng kháng chiến chống đế quốc Mỹ đầy cam go.

Cô giáo Nguyễn Thị Tơ, Phó Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Mỹ Lộc, phường Nam Định cho biết, nhà trường thường xuyên triển khai công tác giáo dục truyền thống cho học sinh bằng nhiều hình thức như tổ chức các buổi ngoại khóa đến di tích lịch sử, văn hóa, trong đó có tham quan, tìm hiểu di tích Cột cờ Nam Định. Các hoạt động nhằm góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức giữ gìn, tôn vinh bản sắc văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ và rèn luyện tính chủ động, tích cực, sáng tạo trong đổi mới phương pháp học tập.

Em Trần Hương Giang, học sinh lớp 10A1, Trường Trung học phổ thông Mỹ Lộc, phường Nam Định chia sẻ: “Được chiêm ngưỡng lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên đỉnh cột cờ, chúng em cảm nhận được niềm tự hào và tinh thần bất khuất của những con người đã kiên cường đấu tranh vì độc lập và tự do của Tổ quốc. Không những vậy, được cán bộ bảo tàng nhiệt tình hướng dẫn, cung cấp những thông tin bổ ích về di tích này cũng giúp chúng em bổ sung kiến thức về lịch sử, văn hóa của quê hương, bồi dưỡng cho thế hệ trẻ về truyền thống cách mạng và nâng cao ý thức, trách nhiệm cho thế hệ trẻ trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa của dân tộc”.

Với giá trị lịch sử và văn hóa, công trình kiến trúc cổ gần 2 thế kỷ, Cột cờ Nam Định là biểu tượng khơi dậy lòng yêu quê hương, đất nước, ý thức tự hào, quyết tâm sắt đá bảo vệ chủ quyền, độc lập, tự do của Tổ quốc Việt Nam.

Ông Hoàng Văn Cương, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Ninh Bình cho biết, nhận thức được vai trò, vị trí và ý nghĩa lịch sử to lớn của di tích, sau khi tiếp nhận, bảo tàng đã tu sửa, tôn tạo, chỉnh trang khuôn viên di tích và nghiên cứu nội dung trưng bày, phát huy giá trị của di tích một một cách thiết thực, hiệu quả. Bảo tàng đã thành lập Tổ quản lý di tích Cột cờ nhằm quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích; thực hiện các nghi lễ truyền thống phù hợp với phong tục tập quán, nếp sống văn hóa của cộng đồng địa phương. Tổ quản lý có nhiệm vụ đảm bảo khuôn viên di tích luôn xanh, sạch, đẹp, phục vụ tốt nhu cầu của người dân và du khách đến tham quan, học tập, được nhân dân ghi nhận, đánh giá cao. Bảo tàng cũng vận dụng, thực hiện hiệu quả chủ trương của Nhà nước về xã hội hóa các hoạt động văn hóa, trong đó có chỉnh trang khuôn viên di tích, sửa chữa, bổ sung đồ thờ, góp phần tôn tạo, bảo vệ và phát huy giá trị.

Cột cờ Nam Định là công trình kiến trúc có giá trị lịch sử, biểu tượng văn hóa của người dân nơi đây. Việc bảo tồn và phát huy giá trị Cột cờ Nam Định là hành động thiết thực, góp phần quan trọng trong việc giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ mai sau. Đây cũng là một điểm đến du lịch ý nghĩa, giúp mỗi du khách khám phá vẻ đẹp lịch sử và văn hóa của mảnh đất giàu truyền thống anh hùng, bản sắc.