Tỉnh Kursk, thuộc miền Tây Nga, đang trở thành tâm điểm của một trong những cuộc đối đầu khốc liệt nhất giữa Nga và Ukraine. Với 20.000 binh sĩ Ukraine đang cố thủ trên một khu vực bị thu hẹp, họ phải đối mặt với sức ép áp đảo từ 50.000 binh sĩ Nga và khoảng 10.000 binh sĩ từ bên thứ ba, theo ước tính của tình báo phương Tây. Đây không chỉ là trận chiến quân sự mà còn là một ván bài chiến lược đầy rủi ro của Ukraine trong bối cảnh chiến sự sắp sửa cán mốc 3 năm.

Xem video được công bố vào ngày 20/11/2024 cho thấy nhiều cuộc tấn công diễn ra bên trong tỉnh Kursk của Liên bang Nga. Nguồn: Reuters

Từ chiến thắng đột phá đến nguy cơ sụp đổ

Tháng 8/2024, Ukraine bất ngờ khởi động một chiến dịch quy mô lớn tấn công xuyên biên giới Nga, chiếm khoảng 1.376 km² lãnh thổ ở tỉnh Kursk. Đây là bước tiến hiếm hoi đưa chiến tranh sang lãnh thổ Nga, và được cho là cuộc xâm nhập đầu tiên vào lãnh thổ Nga kể từ Thế chiến thứ II, khiến Moskva ban đầu không kịp trở tay.

Khoảng thời gian những tháng sau đó, Moskva dường như “nương tay” cho Kiev ở Kursk để tập trung vào việc chiếm thêm lãnh thổ ở miền Đông Ukraine. Ý đồ mà Kiev mong muốn với chiến dịch Kursk là nhằm kéo giãn lực lượng Nga đang gây áp lực lên phòng tuyến ở Donbass đã không thành, khi Nga không điều chuyển lực lượng từ Ukraine trở về, mà chỉ điều lực lượng dự bị trong nước để đối phó diễn biến tại Kursk.

Tuy nhiên, từ tháng 11, Nga đã bắt đầu triển khai cuộc phản công toàn diện, giành lại gần 40% lãnh thổ Ukraine kiểm soát ở Kursk. Với khoảng 800 km² còn lại, lực lượng Ukraine đang đứng trước nguy cơ bị bao vây và bị đánh bật hoàn toàn khỏi Kursk.

Chiến thuật du kích: Phép tính cầm cự

Bị áp đảo về quân số và vũ khí, Ukraine đã chuyển sang chiến thuật du kích để làm suy yếu sức mạnh Nga.

Chuyên gia quân sự Oleksii Hetman của Ukraine tiết lộ, các đơn vị của nước này đang sử dụng chiến thuật du kích tại Kursk, cho phép họ chống lại lực lượng Nga với quân số đông gấp nhiều lần và duy trì quyền kiểm soát những vùng lãnh thổ chiếm được.

Giải thích về chiến thuật này, ông Oleksii Hetman cho biết: “Đối phương cố gắng giao chiến với các đơn vị của chúng tôi vì họ đông hơn gấp 3 đến 10 lần. Việc giao tranh trực tiếp với quân Nga trên các cánh đồng trống hoặc rừng rậm không có công sự sẽ khá bất lợi cho Ukraine, vì thế chúng tôi tránh những tình huống như vậy và chuyển sang chiến thuật du kích”.

Chiến thuật này được triển khai dưới hai hình thức chủ yếu.

Thứ nhất, tấn công cơ động nhỏ lẻ. Các đơn vị Ukraine né tránh giao tranh trực diện, thay vào đó sử dụng các nhóm nhỏ, cơ động nhanh để phục kích và gây tổn thất cho đối phương.

Thứ hai, tìm cách phá hủy hoạt động hậu cần của Nga. Ukraine tăng cường các cuộc tấn công bằng tên lửa tầm xa do phương Tây cung cấp, như Storm Shadow và ATACM, nhằm vào kho đạn, căn cứ và tuyến tiếp tế của Nga, làm gián đoạn nỗ lực phản công. Trong khi đó, một số đơn vị Ukraine như Lữ đoàn Cơ giới Hạng nặng 17 tận dụng xe tăng T-64BV để tiếp tế và hỗ trợ hỏa lực cho các đơn vị tiền tuyến.

Nhưng phải thấy rằng dù chiến thuật này tỏ ra hiệu quả trong việc kéo dài thời gian, nhưng nó không đủ sức thay đổi cục diện khi Nga tiếp tục gia tăng lực lượng và áp lực, quyết tâm đánh bật hoàn toàn đối phương khỏi Kursk.

Xem video do lữ đoàn tấn công đường không số 95 của Ukraine phát hành ngày 11/11/2024, được cho là ghi lại các cuộc tấn công nhắm vào quân đội Liên bang Nga tại tỉnh Kursk.Nguồn: Reuters

Ván bài mạo hiểm: Lợi ích và tổn thất

Trước hết, việc chiếm giữ Kursk, dù tạm thời, cũng mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho Ukraine. Trước hết là tạo một đòn bẩy chính trị. Việc kiểm soát một phần lãnh thổ Nga giúp Ukraine có vị thế mạnh hơn trong các cuộc đàm phán hòa bình tiềm tàng, đặc biệt khi chính quyền Tổng thống đắc cử Donald Trump có thể thúc đẩy lệnh ngừng bắn vào đầu năm 2025.

Tiếp nữa, là hoạt động này giúp kéo giãn chiến trường, buộc Nga phân tán lực lượng từ các mặt trận trọng yếu như Donetsk hay Zaporizhzhia. Một lợi ích nữa là tạo áp lực tâm lý đối với người Nga. Việc đưa chiến tranh vào lãnh thổ Nga là một động thái táo bạo, làm lung lay niềm tin của người dân Nga vào chiến lược của Điện Kremlin.

Tuy nhiên, tổn thất mà Ukraine phải gánh chịu không nhỏ. Lực lượng của Kiev đã phải hứng chịu tổn thất về nhân lực trong các cuộc giao tranh ở Kursk trong bối cảnh lực lượng của họ vốn đã mỏng và kiệt sức sau hơn 2 năm chiến đấu trước một đối thủ áp đảo. Ukraine cũng có nguy cơ mất cả lực lượng ở Kursk, mất thêm lãnh thổ ở miền Đông cũng như mất cơ hội đàm phán. Bên cạnh đó, việc kéo dài chiến dịch khiến nguồn lực quân sự và tài chính của Ukraine cạn kiệt nhanh hơn.

Bước lùi nguy hiểm ở Đông Ukraine

Trong lúc phải phân tán lực lượng tinh nhuệ tới Kursk, Ukraine ngày càng gặp bất lợi ở chiến trường chính ở miền Đông nước này.

Hãng tin Reuters ngày 27/11 dẫn phân tích của các chuyên gia và blogger chiến tranh cho biết các lực lượng của Nga đang tiến quân tại Ukraine với tốc độ nhanh nhất kể từ khi xung đột giữa hai nước bùng nổ.

Theo Reuters, vào đầu năm 2022, các lực lượng của Nga đã tiến quân nhiều khu vực của Ukraine trước khi bị đẩy lùi về phía Đông và phía Nam. Trong hai năm qua, đường chiến tuyến dài 1.000 km phần lớn được giữ nguyên, nhưng từ tháng 7, các lực lượng của Liên bang Nga bắt đầu đạt những bước tiến nhỏ trên chiến trường.

Theo báo cáo của nhóm tin tức độc lập Agentstvo, trong tuần trước, quân đội Nga đã chiếm gần 235 km² diện tích lãnh thổ Ukraine, đánh dấu một kỷ lục mới về diện tích chiếm được hằng tuần trong năm 2024.

Còn trong tháng 11, theo dữ liệu từ DeepState, tổ chức chuyên nghiên cứu các hình ảnh chiến sự và cung cấp bản đồ chiến tuyến, các lực lượng của Liên bang Nga đã chiếm được tổng cộng 600 km² tại Ukraine.

Hiện tại các bên đang cạnh tranh quyết liệt trên các chiến trường để gia tăng lợi ích trước khi chính quyền mới của Mỹ lên nắm quyền. Nếu các cuộc đàm phán hòa bình được tổ chức ở thời điểm hiện tại, có lẽ không bên nào hài lòng với vị thế của họ.

Rõ ràng chiến trường Kursk không chỉ là nơi giao tranh ác liệt mà còn là bài kiểm tra chiến lược của Ukraine trong việc sử dụng nguồn lực hạn chế để đối phó với đối thủ áp đảo. Dù Kursk mang lại nhiều lợi ích chiến lược, nhưng việc duy trì và bảo vệ lãnh thổ này là một nhiệm vụ đầy thách thức. Với thời gian không đứng về phía Ukraine, kết cục của cuộc chiến tại Kursk sẽ không chỉ ảnh hưởng đến cục diện chiến trường hiện tại mà còn định hình tương lai của cuộc xung đột Nga-Ukraine trong những tháng tới.