Trong giai đoạn 2011- 2020, dự kiến tăng trưởng bình quân 10%/năm, tỷ trọng lưu chuyển hàng hóa trong nước chiếm khoảng 20% GDP. Theo Bộ Công Thương, thị trường nội địa không đơn giản chỉ là một phân khúc thị trường mà còn là “hậu phương” vững chắc cho các doanh nghiệp, vì muốn cạnh tranh được trên thương trường quốc tế thì trước hết phải cạnh tranh được trên “sân nhà”.
Vẫn còn nhiều hạn chế
Thống kê của Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), đến hết năm 2011, cả nước vẫn còn 8.591 chợ truyền thống, trong đó 97% số chợ đã thực hiện đúng chức năng phân luồng và hoạt động có hiệu quả. Đối với hệ thống phân phối hiện đại, cả nước hiện có khoảng 615 siêu thị, 102 trung tâm thương mại ở 35 tỉnh và hơn 2.000 cửa hàng tiện lợi. Tuy nhiên, giá trị hàng hóa được lưu thông qua hệ thống thương mại hiện đại mới chỉ chiếm khoảng 15 - 20%, khoảng 80% qua hệ thống chợ truyền thống và các điểm bán lẻ.
Tổng mức bán lẻ và lưu chuyển hàng hóa trên thị trường nội địa trong thời gian qua đã có sự chuyển biến sâu rộng. Riêng năm 2011, tốc độ tăng trưởng tổng mức bán lẻ bình quân hàng tháng trên 20% so với năm trước.
Mức lưu chuyển hàng hóa cả năm đạt 96 tỷ USD (tương đương 1.994.000 tỷ đồng), tăng trưởng 29,3%. Thứ trưởng Hồ Thị Kim Thoa cho biết, nếu loại trừ yếu tố tăng giá, mức tăng trưởng khoảng 7-8%. Trong thời điểm suy thoái kinh tế thế giới, nhiều bất ổn của thị trường, tốc độ tăng trưởng hàng hóa bán lẻ của thị trường nội địa trong năm qua là tương đối cao, đây là một thành công về phát triển thị trường trong nước.
Theo ông Trương Quang Hoài Nam, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), mặc dù có sự cạnh tranh mạnh của các tập đoàn doanh nghiệp đầu tư nước ngoài, song một số doanh nghiệp bán lẻ trong nước đang tích cực mở rộng thị trường. Nổi bật là Công ty Kinh doanh hàng thời trang Việt Nam với hệ thống Vinatex Mart mở rộng được 55 cửa hàng, siêu thị và trung tâm thương mại tại 22 tỉnh, thành trong cả nước, chuyên kinh doanh hàng dệt may 100% sản xuất trong nước, mỗi năm tiêu thụ 3,2 vạn mã hàng và 11 triệu sản phẩm.
Thứ trưởng Bộ Công Thương Hồ Thị Kim Thoa nhận định trong năm 2011, các doanh nghiệp phân phối bán lẻ Việt Nam đã có nhiều nỗ lực vượt qua suy thoái, làm cầu nối hữu hiệu giữa sản xuất tiêu dùng và tham gia bình ổn thị trường, tích cực đóng góp vào cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”. Tuy nhiên, chúng ta vẫn còn những hạn chế cần phải khắc phục như thiếu chiến lược phát triển cho thị trường bán lẻ ở cả 3 cấp độ: Nhà nước, ngành công nghiệp và doanh nghiệp; tính chuyên nghiệp của lực lượng các nhà phân phối bán lẻ Việt Nam chưa cao.
Người tiêu dùng chắc chắn ủng hộ mạng lưới phân phối trong nước nhưng với điều kiện là phải phục vụ tốt với giá cả hợp lý chứ không phải với khẩu hiệu "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam" cả khi nó xấu và đắt – bà Thoa nhấn mạnh.
Chuyển thách thức thành cơ hội
Theo ông Trương Quang Hoài Nam, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), mặc dù các doanh nghiệp trong nước không có tiềm năng lớn về công nghệ nhưng lại rất mạnh về lợi thế am hiểu thị trường nội địa. Vì vậy, các doanh nghiệp có thể chủ động tổ chức dịch vụ chất lượng cao để cung cấp cho người tiêu dùng trong nước.
Đặc biệt, trong bối cảnh kinh tế đất nước đang có nhiều dấu hiệu khởi sắc, thị trường nông thôn có tiềm năng lớn, thì việc phát triển thương mại nông thôn nhằm kích thích nhu cầu tiêu dùng phát triển, tăng nhanh sức tiêu thụ hàng hóa trong nước là một trong những giải pháp quan trọng, góp phần tích cực phát triển kinh tế đất nước ổn định và bền vững.
Để phát triển thị trường trong nước, Thứ trưởng Hồ Thị Kim Thoa cho rằng doanh nghiệp cần tập trung phát triển nguồn nhân lực, cán bộ quản lý và nhân viên trong các chuỗi phân phối, bán lẻ. Đồng thời, làm tốt công tác dự báo thị trường để doanh nghiệp có những thông tin chính xác “ứng biến” cho phù hợp.
Song song với những lạc quan của thị trường bán lẻ Việt Nam, các chuyên gia thương mại khuyến cáo cần cẩn trọng vì suy thoái kinh tế vẫn còn đang tác động mạnh và có diễn biến khó lường, nhất là tình hình giá cả tiêu dùng tăng cao sẽ có những tác động không nhỏ tới thị trường bán lẻ. Ngoài ra, thị trường nông thôn đầy tiềm năng nhưng các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam vẫn chưa khai thác hết và đây là nhược điểm cần nhanh chóng tìm ra cách khai thác hiệu quả thị trường này. Các doanh nghiệp cần có cái nhìn nghiêm túc hơn khi nhìn nhận về thị trường nội địa và liên kết xây dựng thị trường, tiêu thụ sản phẩm của nhau, tạo sức cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài. Các siêu thị, hệ thống phân phối hàng hóa cần hết sức chú trọng, ưu tiên đưa các sản phẩm của Việt Nam vào siêu thị và hệ thống bán sỉ, lẻ lớn trong nước và thế giới.
Uyên Hương