Theo Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), phần lớn tàu cá hoạt động xa bờ không đáp ứng được tiêu chuẩn kỹ thuật, được đóng theo phương pháp truyền thống, không có sự an toàn về kết cấu. Bên cạnh đó, việc hiện đại hóa tàu cá còn gặp nhiều khó khăn vì cơ chế hỗ trợ ngư dân chưa phù hợp với thực tiễn.
Chưa đảm bảo an toàn
Theo Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản (KT&BVNLTS - Tổng cục Thủy sản), hiện nay cả nước có khoảng 130.000 tàu đánh cá, trong đó 64.000 tàu công suất trên 20 mã lực (CV), 22.000 tàu cá công suất trên 90 CV. Số lượng tàu có công suất lớn có xu hướng tăng, nhưng vẫn chủ yếu đóng theo phương pháp truyền thống, không có sự an toàn về kết cấu.
|
Tàu công suất lớn được đóng mới ở xã Tam Quang (Núi Thành, Quảng Nam)từ nguồn vốn vay với lãi suất ưu đãi. Ảnh: Trần Lê Lâm - TTXVN |
Khảo sát đội tàu câu mực năm 2010 do Cục KT&BVNLTS cho thấy, hầu hết các tàu đều bố trí cửa, khoang, nắp hầm trên tàu chưa đảm bảo điều kiện kín nước theo quy định; trang thiết bị trên tàu chưa đáp ứng được yêu cầu; các tàu đều sử dụng máy cũ làm máy chính trên tàu; 90% các tàu của ngư dân vẫn không có đèn tín hiệu; điều kiện làm việc thiếu an toàn...
Ông Đặng Quang Huy, Trưởng phòng Quản lý tàu cá (Cục KT&BVNLTS) cho biết: Có những tàu hoạt động xa hơn 400 hải lý nhưng trang bị trên tàu phần lớn còn thô sơ, không đáp ứng được tiêu chuẩn kỹ thuật, số tàu có bình cứu hỏa chiếm tỷ lệ rất ít...
Theo TS Phạm Ngọc Hòe, nguyên Tổng giám đốc Tổng công ty Hải sản Biển Đông, hầu hết các tàu chỉ được kiểm tra, gia hạn hàng năm mà chưa thực hiện việc kiểm tra định kỳ theo quy định. Đa số tàu sử dụng máy cũ, chưa đảm bảo điều kiện kín nước nên trong bão có khả năng hỏng hóc máy móc.
Nhưng việc hiện đại hóa tàu cá gặp rất nhiều khó khăn, ví dụ, theo Quyết định 289/TTg của Thủ tướng Chính phủ, nếu đóng mới tàu cá lắp máy từ 90 CV trở lên (trong 3 năm từ 2008 - 2010), ngư dân sẽ được hỗ trợ gần như toàn bộ chi phí mua máy tàu (tương đương 70 triệu đồng). Nhưng 3 năm qua, cả nước chỉ có 6 tàu cá được lắp máy mới.
Ông Đặng Quang Huy lý giải, dù Nhà nước hỗ trợ tiền mua máy tàu nhưng ngư dân vẫn phải bỏ ra số tiền mua máy ban đầu, sau đó mới được hoàn lại. Số tiền này vẫn vượt quá khả năng của ngư dân, trong khi ngân hàng lại không cho vay vốn. Còn mua máy cũ (với số tiền bằng 1/3 giá máy mới) sẽ phù hợp hơn và chỉ cần 1 - 2 chuyến đi biển nếu được mùa sẽ thu được số vốn bỏ ra.
Thứ hai, máy cũ thường là các dòng máy phù hợp với thói quen sử dụng của ngư dân, dễ sửa chữa... Do vậy, đến nay đội tàu cá của ngành thủy sản vẫn chủ yếu là tàu cá trang bị thô sơ, đơn giản không đủ điều kiện an toàn tối thiểu cũng như đảm bảo hiệu quả kinh tế.
Phân loại để hỗ trợ hiện đại hóa
Theo Cục KT&BVNLTS, trước mắt cần tập trung hiện đại hóa ba nhóm: Tàu câu cá ngừ đại dương; tàu câu mực xa thường hoạt động dài ngày và xa bờ; nhóm tàu hoạt động ở vùng biển Trường Sa và DK1.
Theo ông Nguyễn Tiến Vĩnh, nguyên Giám đốc Công ty thiết kế cơ khí (Tổng cục Thủy sản), việc hiện đại tàu cá phải căn cứ vào mỗi vùng biển; trang thiết bị khai thác, chế biến và các tiêu chuẩn an toàn cho mỗi chủng loại tàu và cần chọn một số mẫu tàu cần đóng mới hoặc thay thế.
“Với khoảng 130.000 tàu đánh cá hiện tại, chúng ta không thể thay thế toàn bộ. Vỏ tàu phải chuyển dần từ gỗ sang thép, trên tàu phải có kho bảo quản lạnh vì hiện nay, khoảng 30% sản phẩm khai thác bị thất thoát do tàu vỏ gỗ không có thiết bị bảo quản. Ngoài ra, phải chú ý tới rất nhiều vấn đề như đào tạo nhân lực, vệ sinh. 99% các tàu cá hiện nay không có nhà vệ sinh, chỉ riêng việc này đã gây ra không ít tai nạn cho ngư dân” ông Chu Tiến Vĩnh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản (Bộ NN&PTNT) nói.
Bên cạnh đó, cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ ngư dân hoàn thiện, phù hợp với thực tiễn. Phải đảm bảo trong vòng 5 - 10 năm tới ngành thủy sản có đủ cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật để sử dụng tàu cá hiện đại.
Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám, trong chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2020 (Quyết định 1690/QĐ - TTg ngày 16/9/2010 của Thủ tướng Chính phủ), hiện đại hóa ngành khai thác thủy sản là bước đi cần thiết để chuyển từ nghề cá nhân dân quy mô nhỏ sang ngành thủy sản mang tính chất hiện đại, bền vững, đóng góp ngày càng nhiều hơn vào sự phát triển của đất nước. Ngành thủy sản sẽ quyết tâm thực hiện thành công các mục tiêu theo hướng này.
H.V