Ngày 21/11 vừa qua, Ailen lại tiếp bước Hy Lạp, trở thành nước thứ 2 trong Liên minh châu Âu (EU) không thể tự cứu lấy mình trong cơn khủng hoảng nợ công. Nhưng chiếc “vòi bạch tuộc nợ công” vẫn chưa dừng lại, tiếp tục hoành hành và dường như việc nó nhấn chìm thêm một số “con thuyền kinh tế” châu Âu chỉ còn là vấn đề thời gian. Bản “danh sách Schindler nợ công” vì thế có thể sẽ tiếp tục dài ra với những cái tên như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Italia, Bỉ, qua đó đặt Eurozone nói riêng và EU nói chung trước những thách thức nghiêm trọng.

Kỳ 5: Sôcôla đắng

Sau khi Ailen nhận cứu trợ, tâm điểm chú ý dồn về Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha, hai nước được nhiều nhà kinh tế đặt vào vòng nguy hiểm. Nhưng trong Eurozone vẫn có một số nước khác đang đứng trước khả năng rơi vào khủng hoảng nợ công như Italia và Bỉ "vương quốc sôcôla".

Theo số liệu thống kê mới nhất của Ngân hàng Trung ương Italia công bố ngày 13/10, nợ công của nước này đã lên mức kỷ lục mới trong tháng 8 vừa qua với hơn 1.840 tỷ euro. Chính phủ Italia dự đoán, hết năm 2010, nợ công của họ sẽ tăng lên 118,5% GDP và tiếp tục tăng lên 119,2% GDP trong năm 2011 trước khi giảm xuống còn 117,5% GDP vào năm 2012 và 115,2% vào năm 2013. Đối với trường hợp của Bỉ, Báo cáo Ổn định Tài chính Toàn cầu do IMF công bố vào tháng 10 vừa qua cho biết, nợ công của nước này năm 2010 sẽ đạt mức 100,2% GDP, trong Eurozone chỉ đứng sau Hy Lạp và Italia. Dự báo năm 2011, nợ công của Bỉ vẫn giữ ở mức 100% GDP và đến năm 2012 mới bắt đầu giảm xuống.

Các nhà phân tích cho rằng, hiện nay giới đầu tư chủ yếu bán tháo trái phiếu chính phủ của các nước Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hy Lạp và Ailen, nhưng không loại trừ Italia và Bỉ sẽ trở thành mục tiêu tiếp theo. Đặc biệt là trong quá trình xử lý "vấn đề Ailen" nếu xuất hiện do dự, chần chừ, không khí lo lắng sẽ tăng lên, khiến các nhà đầu tư bán cả trái phiếu chính phủ của các nước xung quanh Eurozone. Áp lực thị trường đối với Ailen, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Italia và Bỉ sẽ ngày càng cao. Chính vì thế, khi trả lời phỏng vấn kênh truyền hình CNBC, Chủ tịch phụ trách quản lý tài sản của Goldman Sachs, ông Jim O'Neill đã kêu gọi các nhà hoạch định chính sách châu Âu phải nhanh chóng phối hợp hành động ngăn ngừa áp lực thị trường buộc "gã khổng lồ" Italia ngửa tay xin cứu trợ vì Italia là mắt xích cực kỳ quan trọng trong kết cấu (của Eurozone) và khoản nợ công của nước này giờ đã tương đương với 25% GDP của các nước châu Âu. Tuy nhiên, cho dù là Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Italia hay Bỉ nối gót Ailen, vấn đề được mọi người quan tâm nhất là liệu Eurozone có đứng vững trong cơn bão nợ công.

Còn nhớ, bắt đầu từ ý tưởng được cho là "không tưởng" về một châu Âu thống nhất, trải qua mấy thế hệ gian khổ nỗ lực, những người dân ở "lục địa già" cảm thấy hoan hỉ vì những thành tựu đạt được khiến thế giới kính nể trong việc nhất thể hóa về kinh tế và chính trị. Những gì mà châu Âu gặt hái trên con đường đi tới "Liên bang châu Âu", tới nay, được phản ảnh rõ nét nhất ở sự ra đời của đồng tiền chung - euro. Nhưng không ai ngờ 50 năm sau khi Tuyên ngôn Schuman (đánh dấu ý tưởng hợp nhất các nước châu Âu), 12 năm đồng euro được lưu hành trong giới doanh nghiệp, 8 năm đồng euro xuất hiện trong cuộc sống người dân châu Âu, đồng tiền chung của "lục địa già" phải đối mặt với đe dọa nghiêm trọng.

Trong "vấn đề Hy Lạp", "vấn đề Ailen" hay "câu chuyện" của các nước Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Italia và Bỉ, người ta đã thấy tầm quan trọng của chính sách tiền tệ linh hoạt. Như đã đề cập ở các kỳ trước, đáng lý ra khi rơi vào thâm hụt ngân sách và thâm hụt thương mại, các nước như Hy Lạp hay Tây Ban Nha có thể giảm đồng nội tệ để giảm nợ, tăng khả năng cạnh tranh cho hàng xuất khẩu. Nhưng gia nhập Eurozone, họ không có thứ "vũ khí tiền tệ" này. Hơn nữa, sau khi ngửa tay xin cứu trợ, họ lại rơi vào tình trạng cần đến kích thích kinh tế thì lại phải thực thi những biện pháp khống chế sự tăng trưởng kinh tế (cắt giảm chi tiêu, tăng thuế). Vòng luẩn quẩn xuất hiện: "Để trả nợ phải thắt chặt chi tiêu - thắt chặt chi tiêu khiến nền kinh tế đi xuống - nền kinh tế đi xuống làm nợ tăng - nợ tăng lại phải vay thêm - muốn vay thêm lại phải thắt chặt chi tiêu". Hệ quả là trong "khung" Eurozone, lại chịu thêm áp lực như tỉ lệ thất nghiệp cao, kinh tế tăng trưởng ì ạch, có thể họ mãi mãi không thể trả hết nợ, còn nợ thì ngày thêm chồng chất và chỉ đợi nước phá sản.

Do đó, khi Hy Lạp rơi vào thế khó, lời khuyên nước này tạm rút khỏi Eurozone, dùng trở lại đồng tiền riêng của mình đã xuất hiện. Nhưng nếu Hy Lạp nghe theo lời khuyên đó, Ailen, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và có thể là Italia, Bỉ cũng đi theo con đường của Hy Lạp. Bao nhiêu nỗ lực để tạo lập Eurozone có nguy cơ trở thành "dã tràng xe cát biển Đông". Tuy nhiên, việc rút ra khỏi Eurozone dù là tạm thời đối với bất cứ nước nào cũng sẽ gây ra khủng hoảng ngân hàng nghiêm trọng. Bởi hiện nay, ở các nước nằm trong diện nguy hiểm nêu trên, cánh cửa huy động vốn của ngân hàng đang hẹp lại nhanh chóng. Một khi thông tin rút khỏi Eurozone loang ra, những đồng tiền dù chỉ là gửi tiết kiệm ở ngân hàng cũng sẽ được rút ra để tìm đến nơi an toàn hơn, đẩy ngành ngân hàng tới chỗ sụp đổ. Hệ quả không cần phải nói ai cũng biết là nền kinh tế nước đó sẽ rơi vào thảm kịch.

Ở khía cạnh này, ông Klaus Regling, người đứng đầu EFSF hoàn toàn có cơ sở khi khẳng định: "Không một nước nào muốn từ bỏ đồng euro: Đối với các nước yếu hơn thì đó sẽ là một sự tự sát về kinh tế cũng giống như các thành viên mạnh hơn. Còn về mặt chính trị, châu Âu chỉ còn giữ được một nửa giá trị của mình nếu không có đồng euro". Và như vậy việc một nhà kinh tế nào đó nói rằng Hy Lạp Ailen, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha… đang bị đồng euro "cầm tù" cũng không phải là không có lý.

Hà Ngọc (P/v TTXVN tại Hồng Công)

Đón đọc kỳ 6: Lời cảnh tỉnh đối với châu Á