Sáng 31/5, Quốc hội thảo luận thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi). Các đại biểu tán thành phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật quy định trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong lĩnh vực quản lý hành chính, tố tụng và thi hành án. 

Dự án luật này sẽ góp phần xây dựng một nền tư pháp có trách nhiệm; ngăn chặn thấp nhất tình trạng lạm dụng, thiếu trách nhiệm, cầu thả của cán bộ công chức khi thực thi pháp luật; hạn chế đến mức thấp nhất oan sai với người dân.

Về việc tổ chức công khai xin lỗi người bị oan, nhiều đại biểu cho rằng, đối với thiệt hại về tinh thần thì Nhà nước bồi thường, đồng thời tiến hành xin lỗi, cải chính công khai cho người bị oan mà không cần có yêu cầu của người bị thiệt hại.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn), hiện việc tổ chức xin lỗi công khai chỉ được Nhà nước thực hiện nếu người bị oan có đơn yêu cầu, còn nếu người bị oan không có đơn yêu cầu thì việc xin lỗi công khai, phục hồi danh dự sẽ không diễn ra.

Trong báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi) của Ủy ban Pháp luật trích dẫn Điều 34 của Bộ luật dân sự quy định cá nhân bị thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự thì có quyền yêu cầu người đưa ra thông tin đó phải xin lỗi, cải chính công khai. Căn cứ vào quy định này thì việc xin lỗi và cải chính công khai là công việc dân sự thuộc về nhân thân và do đó chỉ khi người bị oan có yêu cầu thì Nhà nước mới tổ chức xin lỗi công khai.

 “Chúng tôi cho rằng, việc trích dẫn Điều 34 của Bộ luật dân sự ở đây là chưa phù hợp. Ở đây không phải là việc cá nhân bị thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự mà là cá nhân đã bị cơ quan tố tụng làm oan trong quá trình giải quyết vụ án . Do đó, phục hồi danh dự cho người bị oan phải là trác nhiệm công vụ chứ không phải là quan hệ dân sự”, đại biểu Nguyễn Thị Thủy cho biết. 

Bên cạnh đó, cần phải thấy được tính chất rất nghiêm khắc của các biện pháp tố tụng hình sự. Nếu như các biện pháp này được áp dụng đúng thì sẽ phát huy tác dụng cho việc phát hiện tội phạm, nếu áp dụng sai thì hậu quả để lại cho người bị oan rất nghiêm trọng.

“Qua theo dõi tư pháp chúng tôi cũng rất chia sẻ với khó khăn của ngành tố tụng vì cùng với quá trình chuẩn bị tội phạm thì kẻ phạm tội cũng chuẩn bị rất kỹ lưỡng cho việc che dấu tội phạm. Tuy nhiên ở đây, đã có vụ án oan xảy ra đã có một người vô tội bị đưa vào vòng tố tụng, do đó hơn ai hết trước khi mong được bồi thường về vật chất thì người bị oan mong muốn được Nhà nước tổ chức xin lỗi công khai phục hồi danh dự cho họ, để cho họ được trở thành một người bình thường với xã hội, không phải chịu ánh mắt canh chừng của xã hội”, đại biểu Nguyễn Thị Thủy khẳng định.

Vì vậy, “đề nghị được chỉnh lý điều này theo hướng là trong mọi trường hợp, sau khi có văn bản xác định là oan thì cơ quan tố tụng chủ động tổ chức xin lỗi công khai người bị oan và phục hồi danh dự cho họ, trừ trường hợp người bị oan đề nghị không tổ chức xin lỗi công khai để có thể bao quát hết các tình huống trong thực tiễn mà vẫn phát huy được trách nhiệm đầy đủ cầu thị của nhà nước”, đại biểu Nguyễn Thị Thủy đề xuất. 

Đồng tình với quan điểm này của đại biểu Nguyễn Thị Thủy, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre) cũng đã giơ biển tranh luận về vấn đề này. Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng cho rằng, khi có án oan, người bị oan thì việc xin lỗi công khai với người bị oan thể hiện sự “văn minh, lịch sự”. Việc xin lỗi công khai để phục hồi danh dự cho họ cần được chủ động thực hiện thay vì phải có đơn yêu cầu của họ.

“Không phải tất cả người dân đều hiểu về quyền lợi của mình, nhất là những người có trình độ văn hóa thấp, đồng bào dân tộc thiểu số vùng sâu, vùng xa. Hơn nữa, việc phổ biến pháp luật có thể chưa đến nơi đến chốn. Chúng ta đã nhận lỗi trước dân là việc phổ biến pháp luật còn rất kém, vậy thì tại sao chúng ta lại bắt người dân phải hiểu hết quyền của mình. Chúng ta đang xây dựng một nhà nước phục vụ, không cần thiết phải để người dân “xin” mình thì mới phục vụ mà phải chủ động phục vụ nhân dân”, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng nhấn mạnh.

Về nguyên tắc bồi thường của nhà nước, theo các đại biểu, cần tuân thủ nguyên tắc thiệt hại đến đâu bồi thường đến đó, và việc thương lượng bồi thường phải thể hiển tính nhân văn. Theo đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Bình Phước), thực tế, có trường hợp người dân đã bị thiệt hại rõ ràng rồi nhưng có cuộc thương lượng cứ “cò kè, thêm bớt” để giảm bớt các khoản bồi thường và cho đến khi người dân không thể thương lượng được nữa thì buộc lòng phải chấp nhận mức bồi thường do cơ quan nhà nước đưa ra. Như vậy là không công bằng và có thể đây là một khoảng hở, dễ bị lạm dụng trong quá trình bồi thường. 

“Vì vậy, tôi đề nghị cần có quy định cũng như giải trình rõ hơn về thời gian, quyền và trách nhiệm của bên thương lượng bồi thường cũng như quyền và trách nhiệm của người được thương lượng, bồi thường trong quá trình bồi thường để đảm bảo hài hòa lợi ích của nhà nước và công dân”, đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Bình Phước) đề xuất. 

.